احمد بن حمزة بن بزیع

مقدمه

از راویان امام رضا (ع). احمد بن حمزه بن بزیع به همراه پسر عمویش محمد بن اسماعیل بن بزیع، جزو وزرا بود که ابن‌حمدویه از استادانش خبر داده است^[۱]. ابن‌داوود از وی یک بار به نام احمد بن حمزه^[۲] و بار دیگر با عنوان احمد بن حمزة بن بزیع نام برده و به اشتباه اسماعیل را برادرش فرض کرده است^[۳] که هر دو یک نفرند. مامقانی مراد از سمت وزرات آنها را وزارت ابوجعفر منصور عباسی (خلافت ۱۳۶-۱۵۸ق) می‌داند^[۴]. وی از خاندان آل‌بزیع بود^[۵]، اما شرح حال روشنی از وی در دست نیست و علمای رجال نیز بر اساس اطلاعات موجود، نظر مثبتی نسبت به وی ندارند. کشی وی را همراه محمد بن اسماعیل در شمار اصحاب امام رضا (ع) آورده است^[۶]، اما با این حال علامه حلی عدالتش را ثابت شده نمی‌داند^[۷]. محسن امین به نقل از شهید ثانی نیز گرچه به صراحت حکم به فسق و گناه او نمی‌دهد، بر این باور است که اگر چه به گناه نزدیک نباشد، شایسته مدح نیست و مجهول الحال است^[۸].

بهبهانی نیز هر چند نظر ملایم‌تری دارد، با این حال نیز همزمانی او را در وزارت با محمد بن اسماعیل، دلیلی بر وجاهت و جلالت وی نمی‌داند و این اقتران در وزارت را ملازم با اقتران در وثاقت نمی‌شمرد و بر مجهول بودن وی تأکید می‌کند^[۹]. ابن‌داوود نیز وی را در باب کسانی ذکر کرده است که از ائمه (ع) روایتی ندارند^[۱۰]. در مجموع هیچ توثیقی در مورد وی نشده است^[۱۱]. با این حال، مامقانی وی را بیشتر مستحق ذم و نکوهش می‌داند، زیرا بر این باور است که وزرای دولت‌های باطل از گناه و جرم در امان نیستند، مگر اینکه صاحب قوه قدسیة الهی باشند و تا هنگامی که این قوه در کسانی که وزیر بوده‌اند، ثابت نشده باشد، به ذم نزدیک‌ترند^[۱۲].

احمد در زمان منصور عباسی زندگی می‌کرد و تا قبل از ۱۸۰ق زنده بود^[۱۳]. پدرش حمزه را از اصحاب امام رضا (ع) دانسته‌اند^[۱۴] و با تعابیری چون صالح و ثقه تعریف کرده‌اند^[۱۵]، اما این تعابیر را به واسطه عطفی که درباره محمد بن اسماعیل شده، به اشتباه به وی نیز نسبت داده‌اند، و این صفات از آن محمد بن اسماعیل است^[۱۶]؛ زیرا شیخ طوسی به صراحت وی را واقفی مذهب می‌داند، چون وی از رؤسای واقفیه و یکی از اولین کسانی بود که به دلیل طمع و تصرف در اموالی که در اختیار آنان بود، قائل به توقف امامت امام کاظم (ع) شدند. امام رضا (ع) وی را شقی خواند و از عمل وی اظهار تعجب فرمود و به صراحت اعلام کرد که وی بر کفر می‌میرد^[۱۷]. وی امامت امام رضا (ع) را انکار کرد^[۱۸]، اما گفته‌اند که توبه کرد و در حال توبه مرد و به همین جهت امام رضا (ع) بر او رحم کرد. با این حال، روایاتی از امام رضا (ع) در ذم وی نقل شده است^[۱۹].

امام راجع به او فرمود: هر کس حق مرا انکار کند، مانند آن است که حق پدرانم را انکار کرده است^[۲۰]. به همین سبب، صاحب معالم وی را فردی مجهول خوانده و روایات وارد شده از وی را به دلیل فساد عقیده او مردود می‌دانسته است^[۲۱]^[۲۲]^[۲۳]

منابع

حیدری، گلشاد، مقاله «احمد بن حمزة بن بزیع»، دانشنامه امام رضا ج۱

پانویس

↑ رجال النجاشی، ص۳۲۶؛ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۵؛ خلاصة الأقوال، ص۲۳۸؛ جامع الرواة، ج۱، ص۴۹؛ ج۲، ص۶۹.
↑ کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۳۷.
↑ کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۴۱.
↑ تنقیح المقال، ج۶، ص۸۸.
↑ قاموس الرجال، ج۱۲، ص۳۷۳.
↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۵ -۸۳۶.
↑ خلاصة الأقوال، ص۶۹.
↑ أعیان الشیعة، ج۲، ص۵۸۳.
↑ تعلیقة علی منهج المقال، ص۶۷.
↑ کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۳۷.
↑ أعیان الشیعة، ج۲، ص۵۸۳.
↑ تنقیح المقال، ج۶، ص۸۸.
↑ تنقیح المقال، ج۶، ص۹۰.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۶؛ کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۸۵.
↑ خلاصة الأقوال، ص۱۲۱.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۲۷۹.
↑ جامع الرواة، ج۱، ص۲۸۰.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۱۳۱.
↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۷۱.
↑ خلاصة الأقوال، ص۱۲۱؛ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۷۲؛ نقد الرجال، ج۲، ص۱۶۲؛ أعیان الشیعة، ج۶، ص۲۳۷.
↑ منتقی الجمان، ج۱، ص۱۸.
↑ منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تصحیح و تعلیق: میر داماد استرآبادی، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت علیه لإحیاء التراث، اول، ۱۳۶۳ش؛ أعیان الشیعة، سید محسن بن عبد الکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق؛ تعلیقة علی منهج المقال، محمدباقر بن محمد اکمل معروف به وحید بهبهانی (۱۲۰۵ق)، بی جا، بینا، بی تا، تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله بن محمدحسن مامقانی (۱۳۵۱ق)، تحقیق: محیی الدین مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت الإحیاء التراث، اول، ۱۴۲۳ق، جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ قاموس الرجال، محمدتقی بن کاظم معروف به علامه تستری (۱۴۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة النشر الاسلامی، قم، دوم، ۱۴۱۰ق، کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داوود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابو القاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ منتقی الجمان فی الأحادیث الصحاح و الحسان، حسن بن زین الدین معروف به صاحب معالم (۱۰۱۱ق)، تصحیح و تعلیق:علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۰۶ق؛ نقد الرجال، سیدمصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.
↑ حیدری، گلشاد، مقاله «احمد بن حمزة بن بزیع»، دانشنامه امام رضا ص ۶۷۸.

[1] رجال النجاشی، ص۳۲۶؛ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۵؛ خلاصة الأقوال، ص۲۳۸؛ جامع الرواة، ج۱، ص۴۹؛ ج۲، ص۶۹.

[2] کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۳۷.

[3] کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۴۱.

[4] تنقیح المقال، ج۶، ص۸۸.

[5] قاموس الرجال، ج۱۲، ص۳۷۳.

[6] اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۵ -۸۳۶.

[7] خلاصة الأقوال، ص۶۹.

[8] أعیان الشیعة، ج۲، ص۵۸۳.

[9] تعلیقة علی منهج المقال، ص۶۷.

[10] کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۳۷.

[11] أعیان الشیعة، ج۲، ص۵۸۳.

[12] تنقیح المقال، ج۶، ص۸۸.

[13] تنقیح المقال، ج۶، ص۹۰.

[14] رجال الطوسی، ص۳۵۶؛ کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۸۵.

[15] خلاصة الأقوال، ص۱۲۱.

[16] معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۲۷۹.

[17] جامع الرواة، ج۱، ص۲۸۰.

[18] معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۱۳۱.

[19] مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۷۱.

[20] خلاصة الأقوال، ص۱۲۱؛ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۷۲؛ نقد الرجال، ج۲، ص۱۶۲؛ أعیان الشیعة، ج۶، ص۲۳۷.

[21] منتقی الجمان، ج۱، ص۱۸.

[22] منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تصحیح و تعلیق: میر داماد استرآبادی، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت علیه لإحیاء التراث، اول، ۱۳۶۳ش؛ أعیان الشیعة، سید محسن بن عبد الکریم امین عاملی (۱۳۷۱ق)، تحقیق: سید حسن امین، بیروت، دار التعارف، ۱۴۰۳ق؛ تعلیقة علی منهج المقال، محمدباقر بن محمد اکمل معروف به وحید بهبهانی (۱۲۰۵ق)، بی جا، بینا، بی تا، تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله بن محمدحسن مامقانی (۱۳۵۱ق)، تحقیق: محیی الدین مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت الإحیاء التراث، اول، ۱۴۲۳ق، جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۳ق؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ قاموس الرجال، محمدتقی بن کاظم معروف به علامه تستری (۱۴۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة النشر الاسلامی، قم، دوم، ۱۴۱۰ق، کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داوود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: سید محمدصادق بحر العلوم، قم، منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابو القاسم بن علی اکبر موسوی خویی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ منتقی الجمان فی الأحادیث الصحاح و الحسان، حسن بن زین الدین معروف به صاحب معالم (۱۰۱۱ق)، تصحیح و تعلیق:علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، اول، ۱۴۰۶ق؛ نقد الرجال، سیدمصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.

[23] حیدری، گلشاد، مقاله «احمد بن حمزة بن بزیع»، دانشنامه امام رضا ص ۶۷۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]