ماجرای سرداب غیبت چیست؟ (پرسش)

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
ماجرای سرداب غیبت چیست؟
موضوع اصلیبانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاترمهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت صغری / سرداب غیبت
تعداد پاسخ۱ پاسخ

ماجرای سرداب غیبت چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

  • ارتباط غیبت حضرت مهدی با سرداب خانه‌شان چیست؟

پاسخ نخست

ابوالقاسم یعقوبی

حجت الاسلام و المسلمین ابوالقاسم یعقوبی، در مقاله «نگاهی به تولد و زندگی امام زمان» در این‌باره گفته است:

«در منابع شیعی و کتاب‌های امامیه، هیچ نامی از "سرداب" نیست. نویسندگان اهل سنت در نوشته‌های خود بر این نظر اصرار می‌ورزند و متأسفانه این مسأله دستاویز حمله ناآگاهانه برخی از آنان به شیعی گردیده است‌[۱]. پنداشته‌اند که شیعیان در میانه سرداب، امام خود را می‌جویند و ظهورش را از آن نقطه انتظار می‌کشند؛ ازاین‌روی، تهمت‌هایی به شیعه زده‌اند و زحمت مراجعه به منابع شیعی را در این زمینه به خود نداده‌اند. البته داستان حمله مأموران معتضد عباسی به منزل امام (ع) و برخورد آنان با آب فراوان و دیدن فردی که در گوشه‌ای نشسته و عبادت می‌کند و سپس هجوم به طرف وی و ناکام شدن آنان از دستگیری وی، در برخی از منابع شیعی آمده است، اما در این نقل، بر فرض صحت سند و دلالت آن: اولا، از "سرداب" نامی برده نشده است ثانیا، حمله دیگری که از ناحیه معتضد صورت گرفته خلاف آن چیزی را که اهل سنت می‌گویند، ثابت می‌کند زیرا بنابراین نقل، امام (ع) آن محل را ترک کرد و از پیش چشم مأموران گریخت و در نتیجه، در سرداب نیست‌[۲]. منشأ خرده‌گیری‌های ناآگاهانه برخی به شیعه، در این زمینه، آن است که‌ شیعیان به بخشی از حرم عسکریین در سامرا، یعنی "سرداب" احترام و توجه خاصی دارند و آن را زیارت می‌کنند. خاطره‌های امامان خویش را گرامی می‌دارند و آن مکان را مورد عنایت قرار می‌دهند. و این نه به خاطر آن استکه امام زمان (ع) درین‌جا مسکن گزیده است و زندگی می‌کند، بلکه از آن جهت که زمانی مرکز عبادت و سکونت چند تن از امامان راستین تشیع بوده است. گذشته از این، بر اساس احادیث فراوانی که در منابع شیعی وجود دارد، شیعیان بر این باورند که امام زمان (ع) در میان مردم در رفت‌وآمد است و در مراسم حج و مانند آن شرکت می‌جوید و مانند یوسف که برادرانش را می‌شناخت و آنان وی را نمی‌شناختند، دوستان خویش را می‌شناسد و...[۳] بنابراین، داستان غیبت حضرت مهدی (ع) در سرداب سامرا و زندگی کردن حضرت در آن مکان، بهتان و دروغی بیش نیست و هیچ‌یک از بزرگان شیعه، چنین باوری نداشته و ندارند»[۴].

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین رحیمی؛
حجت الاسلام و المسلمین عباس رحیمی، در کتاب «امید فردا» در این‌باره گفته است: «وقتی دشمنان، خانه امام حسن عسکری (ع) را بازرسی کردند و خواستند امام مهدی (ع) را دستگیر نمایند، امام که کودکی پنج ساله بودند به سرداب خانه رفت. دشمنان که او را تعقیب نمودند، ناگهان دیدند سرداب پر از آب است و حضرت مهدی (ع) بر روی آب راه می‌رود و از نظرها پنهان شد. این بدان معنا نیست که همیشه در آن سرداب زندگی می‌کنند، بلکه ایشان در همه جای عالم حضور دارند و دادرس بی‌پناهانند. این سرداب هنوز در شهر سامرا وجود دارد و زیارتگاه عاشقان حضرت مهدی (ع) است»[۵].
۲.آقای باقری‌زاده اشعری؛
آقای محمد باقری‌زاده اشعری، در کتاب «از امام مهدی بیشتر بدانیم» در این‌باره گفته است:

«در شهر سامرای عراق و در جوار حرم عسکریین، زیرزمینی وجود دارد که به "سرداب غیبت" مشهور است.

شماری از مخالفان شیعه، این اتهام را مطرح کرده‌اند که شیعه امامیه بر این باور است که امام مهدی (ع) در سرداب زندگی می‌کند و یا از آن‌جا غیبت کرده است و یا از آن‌جا ظهور خواهد کرد و عقاید پیروان اهل بیت (ع) را درباره مهدویت به تمسخر گرفته‌اند.

اما در جواب آنان باید گفت:

  1. در منابع کهن معتبر شیعی تا قرن پنجم، اشاره‌ای به "سرداب غیبت" نشده است و تنها گزارشی هم که در یکی از منابع درجه دوم شیعی آمده، دارای سندی ضعیف و از نظر تاریخی و محتوایی، غیر قابل قبول است.
  2. منابع حدیثی امامیه اتفاق دارند که ظهور امام مهدی (ع) از شهر مکه و در کنار کعبه است. بنابراین، نسبت دادن عقیده "ظهور از سرداب غیبت" به شیعیان، کذب محض است.
  3. منابع حدیثی شیعه تصریح می‌کنند که در دوران غیبت کبری، عامه مردم از محل اقامت امام مهدی (ع) آگاهی ندارند. از این‌رو، نسبت دادن باور "زندگی امام در سرداب غیبت" افترا به شیعیان است.
  4. افترای "اجتماع هر شب شیعیان در اطراف سرداب غیبت"، از همه دروغ‌های گذشته بزرگ‌تر و مضحک‌تر است؛ زیرا اکثر قریب به اتفاق اهل سامرا از آغاز تا کنون، اهل سنت بوده‌اند و به آسانی می‌توان با پرس و جو از آنان به نادرستی چنین ادعایی پی‌برد[۶]»[۷].

پرسش‌های وابسته

منبع‌شناسی جامع مهدویت

پانویس

  1. منتخب الأثر فی الأمام الثانی عشر، صافی گلپایگانی، ۳۷۲، داوری، قم.
  2. کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۲۴۸؛ بحار ج ۵۲، ۵۱.
  3. کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۱۶۴.
  4. یعقوبی، ابوالقاسم، نگاهی به تولد و زندگی امام زمان، چشم به راه مهدی، ص ۳۳۹.
  5. رحیمی، عباس، امید فردا، ص۲۴.
  6. ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۳، ص ۱۴۰–۱۴۵.
  7. باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۴۴، ۴۵.