بحث:ازد

ازد

«ازد»، از بزرگ‌ترین قبایل عرب قحطانی و از مشهورترین آنهاست که از ازد بن غوث بن نبت بن مالک بن کهلان نسب می‌برد و به چهار شاخه تقسیم می‌شده است: ازد شنوه؛ ازد غسان؛ ازد سراه؛ ازد عمان. قبایل قحطانی پس از شکسته شدن سد مأرب مجبور شدند تا از منطقه سبا که محل سکونت اولیه آنها در یمن قسمت جنوبی شبه‌جزیره عربستان بود، به سمت نواحی شمالی عربستان مهاجرت کنند و هر یک در نواحی مستقلی در جزیرةالعرب و مناطق و بلاد مختلف پراکنده بشوند و سکونت کنند: دو قبیله اوس و خزرج به یثرب رفتند؛ قبیله خزاعه در مکه و در سرزمین تهامه ساکن شدند؛ قبایل وادعه، یحمد، خزام و عتیک به عمان مهاجرت کردند؛ ماسخه، میدعان، لهب، غامد، یشکر و بارق در اطراف کوه‌های سراه سکونت کردند؛ قبیله مالک بن عثمان بن اوس هم به سمت عراق رفت و آنجا مأمن گزید؛ و جفنه و آل محرق بن عمرو بن عامر و قضاعه به شام کوچ کردند.

پس از تسلط اسلام بر شبه‌جزیره در سال دهم هجری، ازدیان با وفد به محضر پیامبر(ص) رسیدند و اسلام آوردند. این تاریخ در کتاب معجم قبایل عرب سال نهم هجری ذکر شده است. آنها ده نفر بودند که از جمله آنها صرد بن عبدالله ازدی بود. پیامبر(ص) صرد را امیر ازدیان قرار داد و به او فرمان داد تا با مشرکانی که در حوالی محل سکونت آنها هستند، نبرد کند.

در دوره اسلامی نقش قبیله قحطانی ازد در دو شهر کوفه و بصره و منطقه شرقی خراسان در سده اول هجری به عنوان یک قبیله پرنفوذ چشمگیر است. غالب ازدیان کوفه طرفدار امیرالمؤمنین علی(ع) بودند؛ درحالی‌که چنین گرایشی به‌طور جدی در ازد بصره دیده نمی‌شود و این به ساختار فرهنگی شهر بصره و موازنه قدرت میان قبیله ازد و قبایل رقیب همچون ربیعه و تمیم بازمی‌گردد. با به خلافت رسیدن امیرالمؤمنین علی(ع) و پیکارهای این دوره، نقش ازد به اوج خود رسید. در واقع در همین دوران، ازد کوفه و ازد بصره در مقابل یکدیگر قرار گرفتند. در جنگ جمل، ازدیان بصره به فرماندهی صبرة بن شیبان ازدی در حمایت و دفاع از عایشه پایداری کردند و ازدیان کوفه به فرماندهی مخنف بن سلیم از امیرالمؤمنین علی(ع) دفاع کردند؛ اما پس از جنگ جمل و شکست بصره، ازدیان بصره نیز به آن حضرت پیوستند. در جنگ صفین، ازدیان کوفه و بصره در مقابل ازدیان شام که در رکاب معاویه می‌جنگیدند، قرار گرفتند. در جنگ صفین ازدیان به دو گروه تقسیم شدند؛ یک گروه مدافع حضرت علی(ع) بودند و گروهی نیز به طرفداری از معاویه برخاستند. شجاعت، جنگ‌آوری، حمیت، غیرت، زبان‌آوری و فصاحت از ویژگی‌های این قبیله بود. در کربلا بسیاری از ازدیان در سپاه کوفه قرار داشتند و بعد از آن با همکاری اشراف کوفه، به مقابله با مختار پرداختند؛ ولی شکست خوردند و منهزم شدند و با خفت و خواری فرار کردند. به دستور مختار، افرادی از ازد را که در کربلا حضور داشتند و تعداد آنها ۲۸۰ نفر بود، دستگیر کردند و گردن زدند. ازدیان در قیام یزید بن مهلب حضور مؤثری داشتند و به مدرک بن مهلب در بصره پیوستند و او را یاری کردند. در جنگ جنید با ترکان، ازدیان نقش بسیار فعالی داشتند و جناح راست سپاه او را تشکیل می‌دادند. در این جنگ حدود هشتاد نفر از ازدیان کشته شدند.