بحث:اولو الامر در فقه سیاسی

Page contents not supported in other languages.
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

مقدمه

اولی‌الامر: صاحبان امر، صاحبان فرمان. واژه "امر" به دو معناست: شأن و فرمان[۱].

﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ[۲].

طبق آیه یادشده، اطاعت از ﴿أُولِي الْأَمْرِ همانند اطاعت از پیامبر اکرم(ص) واجب است؛ ولی در تعیین مصداق اولی‌الامر و اینکه چه کسانی هستند، میان فِرَق و مذاهب مختلف اسلامی اختلاف نظر وجود دارد.

احتمالاتی که در مورد اولی‌الامر مطرح شده است، عبارت‌اند از: امرا و والیان عصر رسول خدا(ص)، انبیای الهی، آمران به معروف، متدینان مطیع خداوند از فقها[۳]، حکما، وعاظ، علما، جماعت اهل حل و عقد، خلفای راشدین، فرماندهان جنگی در سریه‌های عصر تنزیل[۴]، "سلطان دادگر"[۵].

به عقیده علمای شیعه، اولی‌الامر ائمه(ع) از آل محمد(ص) هستند. شیخ طوسی می‌گوید: طاعت هیچ‌ کس جز کسی که معصوم و مصون از سهو و خطا باشد، جایز نیست و امرا و علما چنین شأنی ندارند و چنین طاعتی از ائمه(ع) واجب است که ادله بر عصمت و طهارت آنان قائم است و بعید است مراد علما باشد؛ زیرا فرموده است: ﴿أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ و علما صاحب امر و فرمان نیستند[۶].

فخر رازی استدلال می‌کند که اولوالامر باید معصوم باشند؛ چرا که اگر معصوم از خطا نباشند، خداوند با وجود اقدام آنان به خطا، همگان را به متابعت آنان فرمان داده است؛ حال آنکه خطا فی‌نفسه منهیٌ‌عنه است[۷].

علامه طباطبایی در المیزان چنین آورده است: مراد از اولی‌الامر افرادی از امت اسلامی هستند که عصمت در قول و فعل داشته باشند و چنین افرادی واجب‌ الاطاعة هستند و معرفت چنین اشخاصی نیازمند تصریح خداوند از کلام وحی یا زبان رسول خدا(ص) است و بنا بر روایات و احادیث وارده از طریق پیامبر(ص) و ائمه معصومین، اولی‌الامر ائمه دوازده‌گانه(ع) هستند[۸][۹].

اولو الامر در واژه‌نامه فقه سیاسی

منظور از اولوالامر -صاحبان امور- در اعتقاد شیعه، امامان معصوم هستند که رهبری معنوی و مادی جامعه اسلامی، در تمام شؤون زندگی، از طرف خداوند و توسط پیامبر(ص) به آنها داده شده است[۱۰] و شامل دیگران، حتی نمایندگان خاص آنها نمی‌گردد؛ هر چند اطاعت از نمایندگان و جانشینان ائمه نیز، از باب ولایت واجب است[۱۱]. اولوالامر در مذهب اهل سنت، از معانی گسترده‌تری برخوردار است؛ به گونه‌ای که زمام‌داران و هر کسی را که دارای خلافت ظاهری باشد شامل می‌گردد، نظیر خلفای راشدین، صحابه پیامبر(ص)، فرماندهان لشکر و مانند آنها[۱۲][۱۳].

پانویس

  1. حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۸۸.
  2. «از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.
  3. احمد بن یوسف سمین حلبی، عمدة الحفاظ، ج۱، ص۱۳۰.
  4. سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۴، ص۳۹۲-۴۰۱.
  5. بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۸۷.
  6. شیخ طوسی، التبیان، ج۳، ص۲۳۶.
  7. فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ج۱۰، ص۱۱۳.
  8. سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۴، ص۴۰۰.
  9. نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص:۱۳۰.
  10. ر.ک: امامت.
  11. مروج الذهب، ج۲، ص۴۳۲؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱ و خطبه‌های ۳، ۸۷، ۱۰۹ و ۲۳۹.
  12. تفسیر نمونه، ج۳، ص۴۴۰؛ التفسیرالکبیر، ج۱۰، ص۱۴۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۴، ص۳۰۱؛ ر.ک: خلفای راشدین.
  13. فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص ۵۴.