اولو الامر در فقه سیاسی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اولو الامر است. اولو الامر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اولو الامر در لغت - اولو الامر در قرآن - اولو الامر در حدیث - اولو الامر در فقه سیاسی - اولو الامر در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - اولو الامر از دیدگاه اهل سنت - پرسش مرتبط نداردمقدمه
اولی‌الامر به معنای صاحبان امر و صاحبان فرمان است و واژه "امر" به دو معناست: شأن و فرمان[۱].[۲]
کاربری قرآنی
در آیه ۵۹ سوره نساء آمده است: ﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾[۳]. بر اساس این آیه اطاعت از ﴿أُولِي الْأَمْرِ﴾ همانند اطاعت از پیامبر اکرم (ص) واجب است؛ ولی در تعیین مصداق اولی‌الامر و اینکه چه کسانی هستند، میان فِرَق و مذاهب مختلف اسلامی اختلاف نظر وجود دارد[۴].
اولوالامر کیانند؟
از دیدگاه اهل‌سنت
اولوالامر در مذهب اهل سنت، از معنای گسترده‌ای برخوردار است؛ به گونه‌ای که زمام‌داران و هر کسی را که دارای خلافت ظاهری باشد شامل می‌گردد، نظیر: خلفای راشدین، صحابه پیامبر(ص)، فرماندهان لشکر و مانند آنها[۵]، «امرا و والیان عصر رسول خدا(ص)»، «انبیای الهی»، «آمران به معروف»، «متدینان مطیع خداوند از فقها»[۶]، «حکما»، «وعاظ»، «علما»، «جماعت اهل حل و عقد»[۷] و «سلطان دادگر»[۸].[۹]
از دیدگاه شیعه
در اعتقاد شیعه، امامان معصوم هستند که رهبری معنوی و مادی جامعه اسلامی، در تمام شؤون زندگی، از طرف خداوند و توسط پیامبر(ص) به آنها داده شده است[۱۰] و شامل دیگران، حتی نمایندگان خاص آنها نمی‌گردد؛ هر چند اطاعت از نمایندگان و جانشینان ائمه نیز، از باب ولایت واجب است[۱۱]. شیخ طوسی می‌گوید: طاعت هیچ کس جز کسی که معصوم و مصون از سهو و خطا باشد، جایز نیست و امرا و علما چنین شأنی ندارند و چنین طاعتی از ائمه(ع) واجب است که ادله بر عصمت و طهارت آنان قائم است و بعید است مراد علما باشد؛ زیرا فرموده است: ﴿أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾ و علما صاحب امر و فرمان نیستند[۱۲].
فخر رازی استدلال می‌کند که اولوالامر باید معصوم باشند؛ چراکه اگر معصوم از خطا نباشند، خداوند با وجود اقدام آنان به خطا، همگان را به متابعت آنان فرمان داده است؛ حال آنکه خطا فی‌نفسه منهیٌ‌عنه است[۱۳].
علامه طباطبایی در المیزان چنین آورده است: مراد از اولی‌الامر افرادی از امت اسلامی هستند که عصمت در قول و فعل داشته باشند و چنین افرادی واجب الاطاعة هستند و معرفت چنین اشخاصی نیازمند تصریح خداوند از کلام وحی یا زبان رسول خدا(ص) است و بنا بر روایات و احادیث وارده از طریق پیامبر(ص) و ائمه معصومین، اولی‌الامر ائمه دوازده‌گانه(ع) هستند[۱۴].[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۸۸.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۱۳۰.
- ↑ «از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید».
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۱۳۰.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۳، ص۴۴۰؛ التفسیرالکبیر، ج۱۰، ص۱۴۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ج۴، ص۳۰۱؛ ر. ک: خلفای راشدین.
- ↑ احمد بن یوسف سمین حلبی، عمدة الحفاظ، ج۱، ص۱۳۰.
- ↑ سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۴، ص۳۹۲-۴۰۱.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۸۷.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۱۳۰؛ فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص۵۴.
- ↑ ر. ک: امامت.
- ↑ مروج الذهب، ج۲، ص۴۳۲؛ نهج البلاغه، نامه ۳۱ و خطبه‌های ۳، ۸۷، ۱۰۹ و ۲۳۹.
- ↑ شیخ طوسی، التبیان، ج۳، ص۲۳۶.
- ↑ فخرالدین رازی، مفاتیح الغیب، ج۱۰، ص۱۱۳.
- ↑ سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان، ج۴، ص۴۰۰.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۱۳۰؛ فروتن، اباصلت، مرادی، علی اصغر، واژه‌نامه فقه سیاسی، ص۵۴.