بحث:تکالیف و وظایف فردی شیعیان در زمان غیبت امام مهدی چیست؟ (پرسش)

خصوصیات یاران، وظایف منتظران

• وظایف منتظران ظهور بر دو دسته است: وظایف در حوزۀ تکالیف فردی و وظایف در حوزۀ تکالیف جمعی. در حوزۀ تکالیف فردی هر انسان مؤمنی که می‌خواهد از یاران آن حضرت باشد و به او نزدیک‌تر شود، باید وظایفی را انجام دهد و کاری هم به دیگران نداشته باشد. یک فرد منتظرِ باید وظایفی را انجام دهد، هرچند در جامعه کفر زندگی کند. هیچ کسی نمی‌تواند مانع این‌گونه وظایف شود.
• در روایات خصوصیات یاران امام زمان و وظایف آنها در مورد وظایف شخص مشخص شده است، البته می‌توان خصوصیات یاران آن حضرت را جزء وظایف منتظران نیز قلمداد کرد. در حوزۀ تکالیف فردی هر منتظری باید اهل پیوند با خداوند بزرگ باشد و ضمن درخواست روزی در ابعاد ذیل، برای درونی کردن و استقرار این صفات در خویش تلاش کند.

وظایف و تکالیف فردی منتظران

• برخی از این وظایف در حوزه تکالیف فردی عبارتند از:

عبودیت و بندگی خدا

• چون عالَم مالک و صاحب و آفریننده و مدبر دارد و همۀ انسان‌ها جزء اجزاء این عالَم هستند، لذا بشر موظف است اطاعت کند. این اطاعت بشر به معنای هماهنگ شدن او با حرکت کلی عالم است؛ زیرا همۀ عالم، آسمان و زمین و ذرات عالم، دعوت و امر الهی را اجابت می‌کنند و بر اساس قوانینی که خدای متعال در آفرینش مقرر کرده است، حرکت می‌کنند. انسان اگر بر طبق قوانین و وظایف شرعی و دینی که دین به او آموخته است عمل کند، هماهنگ با این حرکتِ آفرینش حرکت کرده؛ پیشرفتش آسان‌تر است. در روایات خصوصیات یاران امام زمان(ع) و وظایف آنها مشخص شده است، مانند عبادت.

فرمانبرداری

• منتظر راستین هم اهل اطاعت خدا، پیامبر (ص) و امام معصوم (ع) است و هم توفیق فرمانبری را همواره از خدای سبحان می‌خواهد: «اللَّهُمَ‏ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ‏ الطَّاعَةِ». اصلاح انگیزه اعمال (نیت) و خلوص هرچه بیشتر از هر شائبۀ شرک و ریا در جمیع مراتبش، از وظایف اهل انتظار است، به گونه‌ای که چیزی جز اطاعت امر الهی و انجام دادن آنچه موجب رضای حق است در نیت انسان سهم نداشته باشد: «وَ صِدْقَ النِّیَّةِ‏‏‏‏‏‏‏‏».

تلاش در راستای تعالی علمی، فکری

• تلاش در راستای تعالی علمی، فکری، روحی و اخلاقی فرد و جامعه. انسانی که در انتظار کریم‌ترین انسان‌های عصرش به سر می‌برد، بایسته است از خداوند کریم اعطا و ازدیاد و حفظ کرامت خود را در اسباب کرامت طلب کند و خودش هم در تحقق آن خواسته از پای ننشیند. آنچه مایۀ کرامت جان آدمی است، هدایت یافتن به نور دین الهی و حفظ تقواست. آنان که به مسیر اطاعت او هدایت نشوند، در سیاهی جهالت‌ها و انحراف‌ها سرگردان و از کرامت الهی انسان محروم خواهند شد. بر انسان منتظر لازم است با تلاش علمی و جهد عملی، زمینۀ افاضۀ هدایت تکوینی را در خویش پرورش دهد: «وَ أَکْرِمْنَا بِالْهُدَی‏‏‏‏‏‏‏‏».

تهذیب نفس و دوری از معصیت

• گناهان، موانع مسیر حرکت به سوی خدا و مهم‌ترین عامل سقوط انسان‌اند، از همین‌رو منتظر حقیقی امام عصر (ع) باید ضمن درخواست توفیق الهی در ترک گناهان، سعی بلیغ خویش را در تحقق چنین صفتی به کار گیرد: «اللَّهُمَ‏ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ‏ الطَّاعَةِ وَ بُعْدَ الْمَعْصِیَةِ‏‏‏‏‏‏‏‏». باید توجه داشت گناهان، هرچند به کوچک و بزرگ (صغیره و کبیره) قسمت شده‌اند، منتها هر نافرمانی خدای متعال گناهی بزرگ است. ترک معاصی، شدنی نیست مگر با شناخت چیزهایی که خداوند سبحان با حکمت بالغه‌اش بر بندگانش حرام کرده است و چون حرام یعنی آنچه دریدن پردۀ آن روا نیست، خواه آن چیز، حق باشد یا دین و یا قانون و یا... منتظری که محرمات الهی را نشناسد و حریم آن را پاس ندارد، چه بسا به شکستن حریم آنها گرفتار می‌‌آید، از این‌رو شناختن محرمات الهی ضروری است: «وَ عِرْفَانَ الْحُرْمَةِ‏‏‏» از امام صادق (ع)، نقل شده که فرمودند: «برای صاحبِ این امر غیبتی است، پس شیعه باید هنگام غیبتش پرهیزکاری پیشه کند و به دین او چنگ زند».

کسب نور علم و معرفت

• قلب انسان منتظر، ظرف مبارکی است که هر مظروفی شایستۀ آن نیست. در این دعای شریف هم مظروف شایستۀ قلب مؤمن معرفی و هم وظیفۀ منتظران راستین در این موضوع بازگو شده است. کسب نور علم، اکتساب علم و خروج از سیاهی نادانی، وظیفۀ منتظران ظهور امام عصر (ع) است و چون علوم اکتسابی بی‌تعلیم و تعلم به دست نمی‌آیند، از این‌رو تعلیم و تعلّم و تلاش در جهت کسب علم حصولی و نیز تهذیب دل برای ادراک حقایق با علم حضوری، وظیفۀ هر مسلمان منتظری شمرده شده است. و کسب نور معرفت، به علمی اطلاق می‌شود که با تمییز کامل معروف از غیر خود و ادراک خصوصیات آن همراه است. بر منتظران راستین است که به اکتساب علم بسنده نکنند و با عمق بخشیدن به گسترۀ علوم به کسب معرفت نایل آیند، که هر معرفتی علم هست؛ اما هر علمی معرفت نیست. «و الملأ قلوبنا بالعلم و المعرفة»

حکیمانه سخن گفتن

• زبان، ترجمان عقل و اندیشۀ انسان است، از این‌رو توفیق نیک گفتاری زبان و صیانت از آن برای اهل انتظار ضروری است. منتظران راستین باید در صیانت از زبان خویش، به دو صورت کوشا باشند:

1. سخن صائب گفتن: منتظر راستین آن حضرت می‌باید جز از سر راستی سخن نگوید و گفتار غیر صائب را (به جد یا به هزل) وانهد: «وَ سَدِّدْ أَلْسِنَتَنَا بِالصَّوَابِ وَ الْحِکْمَة‏‏‏‏‏‏‏‏».
2. حکیمانه سخن گفتن: گفتن سخنان بی‌محتوا و بی‌فایده که نه در امر دین سودی می‌بخشند و نه در کار دنیا، کاری حکیمانه نیست. آنچه حکیمانه نیست لغو است و اهل ایمان از لغو اعراض می‌کنند. بر همین اساس بر اهل انتظار شایسته است حکیمانه سخن بگویند و زبان را از سخنان لغو صیانت کنند: «وَ الْحِکْمَة‏‏‏‏‏‏‏‏».

تکالیف و وظایف دیگر

1. پرهیز از شک: امام صادق (ع) فرمودند: «پس بپرهیزید از شک و دودلی و تردید، شک‌ها را از خودتان برانید و به تحقیق که شما برحذر داشته شدید، پس از خدا پرهیز کنید که در عصر غیبت تردید به خود راه دهید..».. این حدیث نشان می‌‌دهد یکی از وظایف شیعه در عصر غیبت، احراز درجۀ رفیع یقین و تلاش برای حفظ عقاید حقّه است؛ زیرا طولانی شدن دورۀ غیبتِ حجّتِ خدا، باعث تردید و بی اعتقادی بسیاری می‌‌شود و سیطرۀ مادّیت (مادی‌گرایی) و فضل فروشی عالم نمایانی که علم و تخصص آنها ربطی به عقاید ندارد و در عین حال در آن دخالت و تخریب می‌‌کنند، مزید بر علت است.
2. رجوع به سنّت نبوی و سیره اهل البیت (ع): خداوند دو مرجع برای مسلمانان قرار داده تا در مشکلات خویش به آنها پناه ببرند؛ قرآن و سنت اهل بیت(ع). همان‌طور که در حدیث مشهور نبوی به مسلمانان، سفارش شده به هنگام هجوم فتنه‌ها چون پاره‌های شب تیره، به قرآن پناه ببرند، در حدیث مشهور دیگری، از جدایی ناپذیری ثقلین تا قیامت و لزوم رجوع و تمسّک به آن دو جهت مصون ماندن از گمراهی سخن رفته است.
3. صبر و پایداری و دعوت همدیگر به صبر و مقابله با دشمن و ایجاد حفظ یا گسترش ارتباط با امام معصوم (ع): شرایط بسیار دشوار عصر غیبت، مستلزم آن است که از طرفی هر شیعۀ منتظری، در زندگی‌اش با اندوه و امیدواری فراوان، به تکالیف و مسؤولیت‌های دینی خود عمل کرده و از طرف دیگر با استقامت و اتحاد با همکیشان، مانند هر اقلیت مقاومی، در برابر دشمن خود ایستاده و از موجودیت و هویت خویش دفاع کند و بالاخره از طُرُق مختلف با امام خود رابطه داشته و آن را عمیق‌تر و گسترده‌تر کند.
4. ترجیح فلاح و رستگاری اُخروی بر سود دنیوی: اگر موردی پیش آید که یک سود دنیوی در جهت هدف‌های اُخروی قرار نگیرد، تا جایی که ممکن است، انسان باید سعی کند سود دنیوی را در جهت هدف‌های اُخروی قرار دهد. اگر یکجا با هم سازگار نبود، انسان یا بایستی از یک سود چشم بپوشد و یا بایستی گناهی را مرتکب شود که موجب وزر اُخروی است. لازمۀ اعتقاد به جهان‌بینی این است که انسان جنبۀ اُخروی را ترجیح دهد؛ یعنی از آن سود صرف‌نظر کند و آن گناه را مرتکب نشود. انسان باید فعالیت‌های خودش را برنامه‌ریزی کند؛ به نحوی که با تلاش‌های عظیم دنیوی که ناگزیر است آنها را انجام دهد، منافاتی پیدا نکند و برخلاف فلاح اُخروی و وظایفی که تخلف از آنها ممکن است در آخرت برای انسان وزر و وبال به بار آورد، نباشد.
5. اصل مجاهدت، تلاش و مبارزه با زورگویان و قدرت طلبان فاسد: یکی از کارهای واجب و اصلی برای هر انسانی این است که مبارزه کند؛ یعنی دائم باید تلاش کند و به تنبلی و بی‌عملی و بی‌تعهدی تن ندهد. گاهی انسان عمل هم دارد، اما نسبت به وظایف اصلی تعهد ندارد؛ کجروی‌هایِ برخاسته از هوس نیز همین‌طور است. این یکی از وظایف است. البته این مجاهدت باید مجاهدت فی سبیل الله باشد.
6. آمادگی و درخواست استقامت و پایداری در مسیر هدایت: یکی از خصوصیات یاران امام زمان(ع) که به نوعی وظیفۀ منتظران آن حضرت است، آمادگی و پایداری و استقامت است. بسا کسانی که از هدایت الهی بهره‌مندند؛ اما پس از اندک زمانی با غفلت از حق و روی آوردن به هواها و امیال خویش از جادۀ هدایت به بیراهۀ ضلالت می‌‌افتند و نور هدایتشان را در شب دیجور گمراهی خاموش کردند، پس بر منتظران راستین بایسته است در مسیر هدایتی که خدای سبحان آنها را به آن رهنمون شده است استقامت ورزند و با تمسک به علم و ایمان از هر اعوجاجی دوری جویند تا مشمول هدایت‌های برتر که محصول استقامت در مسیر هدایت است باشند: «وَ الِاسْتِقَامَةِ»
7. امید به پیروزی در همه شرایط: کسی که مشغول مجاهدت است، حق ندارد ناامید شود؛ چون یقیناً پیروزی در انتظار اوست. آن مواردی که پیروزی به دست نیامده و ناکامی حاصل شده است، به خاطر این بوده که مجاهدت فی سبیل الله نبوده است؛ یا اگر مجاهدت بوده، فی سبیل الله نبوده؛ یا اصلاً مجاهدت نبوده است. شرط مجاهدت فی سبیل الله چیست؟ این است که انسان به سبیل الله ایمان و باور و معرفت داشته باشد و آن را بشناسد.

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: