بحث:مذهب زیدیه
نویسنده: آقای پورانزاب
زیدیه یکی از فرقه‌های اصلی شیعه که پس از امام حسین(ع) به امامت زید بن علی معتقدند[۱].
مقدمه
- زیدیه، از فرقه‌های معروف شیعه و پیرو زید بن علی بن حسین بن علی(ع) هستند. این گروه، به روایتی از پیامبر(ص) تمسّک کرده‌اند که فرمود: "مهدی از فرزندان حسین(ع) است. او با شمشیر به پا می‌خیزد و مادرش بهترین کنیزان خواهد بود"[۲]..
- پس زمانی که زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب(ع) قیام خود را بر ضد امویان آغاز کرد، گفتند: چون او از نسل حسین(ع) است و بر ضد ظالمان با شمشیر قیام کرده و از سویی فرزند کنیز است، مهدی موعود است[۳][۴]..
- زید بن علی خود از بزرگان بود و خلفای اموی را بر حق نمی‌دانست. او بر ضد آنان قیام کرد و به طرف کوفه رفت و همراه چهار هزار نفر، با حاکم عراق "یوسف بن عمر" به جنگ برخاست. کار زید در کوفه ده ماه طول کشید، تا این که در سال ۱۲۲ ق به دستور هشام بن عبد الملک اموی، به دار آویخته شد. سرش را به دمشق نزد هشام و از آن جا به مدینه بردند[۵]..
- امام باقر(ع) درباره زید بن علی می‌فرمود: "خدایا! پشت مرا به زید محکم فرما" آن حضرت با مشاهده زید، آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ كُونُواْ قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاء لِلَّهِ ﴾[۶]؛ را تلاوت می‌کرد و می‌فرمود: ای زید! تو نمونه عمل به این آیه هستی"[۷][۸]..
- پیروان زید اطراف یحیی و فرزندش را گرفتند. یحیی در خراسان قیام کرد و در جوزجان کشته شد. پیروان او به فرقه‌های مختلف "رافضیه، جارودیه، عجلیه، بتریه، صالحیه و زیدیه" تقسیم و قائل به مهدویت زید و منتظر ظهور او شدند[۹]. زید از حیث علم، زهد، ورع، شجاعت و دیانت، از بزرگان اهل بیت(ع) به شمار می‌رود. این که خود زید ادعای امامت یا مهدویت داشته باشد، در منابع یافت نشده است؛ بلکه روایتی از خود او، مؤید عقیده صحیحش در امر مهدویت است. او می‌فرماید: پدرم، علی بن حسین(ع) از پدرش حسین بن علی(ع) از رسول خدا(ص) روایت کرده است: ای حسین! تو امامی و نه تن از فرزندان تو امینان و امامان معصومند و نهمین آنان، مهدی ایشان است[۱۰][۱۱].
- این فرقه معتقد به مبارزه بر ضدّ ظلم بودند و "خروج بالسّیف" و قیام مسلّحانه را از شرایط امام می‌دانستند، از این‌رو به امامت زید بن علی که بر ضدّ امویان قیام کرد و پس از او به امامت یحیی بن زید معتقد بودند. آنان به سه فرقۀ جارودیه، سلیمانیه و بتریّه تقسیم شدند. زیدیه در اعتقاد، معتزلی‌اند و در فقه، حنفی مسلک[۱۲][۱۳].
- به امامت زید بن علی، فرزند امام سجّاد(ع) به جای امام محمّد باقر(ع) معتقد بودند. آنان معتقدند که امامت در اولاد فاطمه زهرا است و از شرایط آن شجاعت، سخاوت، خروج مسلّحانه و ادّعای امامت است. خود اینان هم به چند فرقه تقسیم می‌شوند، همچون "جارودیّه"، "مرئیه"، "یعقوبیّه"، "جریریّه"، "یمانیّه" و...[۱۴].
زیدیه در مباحث مهدویت
- پیروان زید، فرزند امام سجاد (ع) هستند که وی را مهدی موعود می‌دانستند. در روایتی از پیامبر اکرم (ص) آمده است که: "مهدی (ع) از فرزندان امام حسین (ع) است. او با شمشیر قیام می‌کند و مادرش، بهترین کنیزان خواهد بود"[۱۵]. هنگامی که "زید" فرزند امام سجاد (ع) بر ضد دستگاه پلید امویان قیام کرد، پیروان او ادّعا کردند که او همان مهدی موعود است، چرا که اوّلا از نسل حسین (ع) است، ثانیا شهامت‌مندانه قیام کرده و ثالثا از سوی مادر، فرزند اسیر است. اما آنان از یاد بردند که پیامبر (ص) در انبوه روایات در نوید از مهدی (ع) فرمود: امامان پس از من دوازده نفرند، نه نفر آنان از نسل فرزندم حسین خواهند بود و نهمین آنان قائم آل محمد (ع) است[۱۶]. و جناب "زید" نهمین امام از نسل پاک حسین (ع) نبود تا مهدی موعود باشد.
- اما پیروان انقلابی زید، به خاطر جلب‌توجه توده‌ها و تسخیر عواطف و احساسات مذهبی و به انگیزه‌های نفسانی خویش، به این ادّعای دروغین دست یازیدند و سرانجام مذهب "زیدیه" به وجود آمد. پیروان مذهب "زیدیه" بیشتر در یمن هستند و متأسفانه از مذهب شیعه و راه و رسم اهل بیت (ع) جدا شده و در فقه و اصول و فروع، از مذاهب دیگری پیروی می‌کنند. زیدی‌ها، در برابر امامان معصوم (ع) مواضع ناپسندی دارند که شایسته است آنان به اصل و نسب و اصالت خویش بازگردند و در مذهب‌شان به راه و رسم و مذهب خاندان پاک (ص) تمسّک جویند؛ همان مذهبی که در آغاز راه بر آن بودند[۱۷][۱۸].
زیدیه در درسنامه
- از فرقه‌های معروف شیعه و پیرو زید بن علی بن حسین بن علی (ع) هستند. این گروه به روایتی از پیامبر (ص) تمسک کرده‌اند که فرمود: "مهدی از فرزندان حسین (ع) است و او با شمشیر به پا می‌خیزد و مادرش بهترین کنیزان خواهد بود". پس زمانی که زید بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب قیام خود را علیه امویان آغاز کرد؛ گفتند: چون او از نسل حسین (ع) است و قیام به سیف علیه ظالمان کرده و از سویی فرزند اسیر است، پس او مهدی موعود می‌باشد![۱۹]. زید بن علی خود از بزرگان بود و خلفای اموی را بر حق نمی‌دانست. او علیه آنان قیام کرد و به طرف کوفه رفت و به همراهی چهار هزار نفر، با حاکم عراق (یوسف بن عمر)، به جنگ برخاست. کار زید در کوفه ده ماه طول کشید تا اینکه در سال ۱۲۲ ه به دستور هشام بن عبد الملک اموی، به دار آویخته شد. سرش را به دمشق نزد هشام و از آنجا به مدینه بردند. امام باقر (ع) درباره زید می‌فرمود: "خدایا! پشت مرا به زید محکم فرما". آن حضرت با مشاهده زید، آیه ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ﴾[۲۰]. را تلاوت می‌کرد و می‌فرمود: "ای زید! تو نمونه عمل به این آیه هستی"[۲۱]. پیروان زید اطراف یحیی و فرزندش را گرفتند. یحیی در خراسان قیام کرد (۱۲۵ﻫ) و در جوزجان کشته شد. پیروان او به فرقه‌های مختلف (رافضیه، جارودیه، عجلیه، بتریه، صالحیه و زیدیه)، تقسیم و قائل به مهدویت زید و منتظر ظهور او شدند[۲۲]. زید از حیث علم، زهد، ورع، شجاعت و دیانت، از بزرگان اهل بیت (ع) به شمار می‌رود. اینکه خود زید ادعای امامت یا مهدویت داشته باشد، در منابع یافت نشده است؛ بلکه روایتی از خود او، مؤید عقیده صحیحش در امر مهدویت است. ایشان می‌فرماید: پدرم علی بن حسین (ع) از پدرش حسین بن علی (ع) از رسول خدا (ص) روایت کرده است: "ای حسین! تو امامی و نه تن از فرزندان تو امینان و امامان معصوم‌اند و نهمین آنان، مهدی ایشان است"[۲۳][۲۴].
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۰۰.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۵۴ - ۲۵۵.
- ↑ ر. ک: سید حسین محمد جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، ص ۲۹۰- ۲۹۳؛ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۵۶۸
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۵۴ - ۲۵۵.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۵۴ - ۲۵۵.
- ↑ ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید و برای خداوند گواهی دهید؛ سوره نساء، آیه: ۱۳۵.
- ↑ علامه امینی، الغدیر، ج ۳، ص ۱۷۰
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۵۴ - ۲۵۵.
- ↑ شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۵۴
- ↑ علی بن محمّد خزاز رازی قمی، کفایة الاثر، ص ۳۲۷
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۲۵۴ - ۲۵۵.
- ↑ دربارۀ آنان ر. ک: «شخصیت و قیام زید بن علی»، «جنبش زیدیّه در ایران»، «سیره و قیام زید بن علی»، حسین کریمان، «الامام زید»، «تاریخ الفرقه الزیدیّه»، «الزیدیّه: نظریة و تطبیق»، «تاریخ الفرق الزیدیّه»، «دائرة المعارف تشیّع»، ج ۸، «لغت‌نامۀ دهخدا»، «تاریخ دولتهای اسلامی» ج ۱، «مقاتل الطالبیین»
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۳۰۰.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۴۵۹.
- ↑ غیبة نعمانی، ص ۲۲۸.
- ↑ بحار الانوار، ج ۳۶، ص ۲۹۲.
- ↑ قزوینی، سید محمد کاظم، امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور، ص ۵۶۹.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۳۹۱.
- ↑ سید محمد کاظم قزوینی، امام مهدی (ع) از ولادت تا ظهور، ص ۵۶۸.
- ↑ «ای مؤمنان! به دادگری بپاخیزید و برای خداوند گواهی دهید» سوره نساء، آیه ۱۳۵.
- ↑ علامه امینی، الغدیر، ج ۳، ص ۱۷۰.
- ↑ شهرستانی، الملل و النحل، ج ۱، ص ۵۴.
- ↑ علی بن محمد خزاز رازی قمی، کفایة الاثر فی النصوص علی الائمة الاثنی عشر، ص ۳۲۷.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۱، ص۱۰۴، ۱۰۵.