بنی‌انس‌الله در تاریخ اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث بنی‌انس‌الله است. بنی‌انس‌الله از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: بنی‌انس‌الله در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردنام و نسب
انس الله از شاخه‌های بزرگ قبیله سعد العشیره مذحج است.[۱] مردم این قبیله از قبایل عرب قحطانی بوده، نسب از انس الله بن سعد العشیرة بن مالک (مذحج) بن أُدد بن زید بن یشجب بن عریب بن زَید بن کهلان بن سبأ می‌‌برند.[۲] انس الله فرزندانی به نام زهیر، ملائم، بلال، زفر و علی داشت که نسل او از طریق آنها ادامه یافت.[۳] بنی عبدالعزیز بن ثابت از جمله شاخه‌های این طایفه است که جماعتی از آنها در شهر ری زندگی می‌‌کردند.[۴].[۵].
مساکن و منازل
آنان همراه با دیگر شعب قبیله بزرگ مذحج در سرزمین "سرو مَذحج" -که امروزه با نام «بیضاء» شناخته می‌شود و از تثلیث و نجران در شمال تا مأرب و فِدَثینه را در برمی‌گرفت،-ساکن بودند.[۶] از جمله سکونتگاه‌های انس الله در این گستره وسیع، می‌‌توان به طور مشخص از "ذو العیبه" یاد کرد.[۷] پس از فتوحات اسلامی، گروهی از مردم این طایفه به تدریج در نقاطی غیر از شبه جزیره عربستان ساکن شدند که از جمله این مناطق می‌‌توان به ری،[۸] قزوین[۹] و عراق[۱۰] اشاره کرد.[۱۱].
پیشینه تاریخی
تاریخ جاهلی و اسلامی قوم انس الله بسان بسیاری دیگر از قبایل کوچکتر عرب، ذیل قبیله اصلی یا سرشاخه بالاتر آن یعنی سعد العشیره تعریف شده است. از این رو، جز اندک مواردی، نام چندانی از این قوم در جریان حوادث مهم جاهلی و اسلامی به میان نیامده است. شاید تنها خبر از تاریخ دوران جاهلی این مردم که از خلال متون تاریخی می‌‌توان بدان دست یافت، پرستش بتی به نام "فرّاص" باشد. مردم طائفه انس الله، همراه با قبیله مادری خود -سعد العشیره- به عبادت این بت اشتغال داشتند و تولیت و مسئولیت حفظ و نگهداری آن را مردی از انس الله به عهده داشت.[۱۲] پس از بعثت نبی خاتم(ص) و ظهور دین الهی اسلام، مردی از این قوم به نام ذباب بن حارث، بت قبیله (فرّاص) را در هم شکست و سپس به نزد پیامبر(ص) شتافت و رخت مسلمانی به تن کرد و پس آن گاه این ابیات را سرود:
| تَبِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ إِذْ جَاءَ بِالْهُدَي | وَخَلَّفْتُ فَرَّاضًا بِدَارِ هَوَانٍ | |
| شَدَدْتُ عَلَيْهِ شِدَّةً فَتَرَكْتُهُ | كَأَنْ لَمْ يَكُنْ وَالدَّهْرُ ذُو حِدْثَانِ | |
| فَلَمَّا رَأَيْتُ اللَّهَ أَظْهَرَ دِينَهُ | أَجَبْتُ رَسُولَ اللَّهِ حِينَ دَعَانِي | |
| فَأَصْبَحْتُ لِلإِسْلامِ مَا عِشْتُ نَاصِرًا | وَأَلْقَيْتُ فِيهَا كُلْكُلِي وَجِرَانِي | |
| فَمَنْ مُبَلِّغٌ سَعْدَ الْعَشِيرَةِ أَنَّنِي | شَرَيْتُ الَّذِي يَبْقَي بِآخَرَ فَانِ؟ |
- چون رسول خدا(ص) برای راهنمایی آمد از او پیروی کردم و بت فرّاص را در خواری و پستی فرو نهادم. ضربت سختی بر او فرود آوردم و رهایش کردم، گویی هرگز نبوده است و روزگار چه حادثه آفرین است. چون دیدم خدا دین خود را آشکار ساخت و رسول خدا(ص) مرا می‌‌خواند، اجابتش کردم. تا زمانی که زنده ام اسلام را یاری خواهم داد و سراپای وجودم را در این راه می‌‌نهم. چه کسی پیغام مرا به سعد العشیره می‌‌برد که من چیز ماندگاری را در ازای فروش چیز فانی خریده‌ام.[۱۳]
دیگر واقعه ای که نامی از این قوم در تاریخ به میان آمده است، وقایع مربوط به پیکار قادسیه است. به گزارش طبری، در سال ۱۴ هجری و در پی فراخان عمر بن خطاب جهت انجام فتوحات در ایران، جمعی از مردم مذحج همراه با دیگر مردمان یمن و سراة، در مدینه گرد آمدند. گفته شده فوجی ۱۳۰۰ نفره از مذحج به فرماندهی سه تن از بزرگان مذحج به نامهای عمرو بن معدی کرب فرمانده بنی منبه، ابوسبره بن ذؤیب امیر بنی جعفی و احلاف آنان مانند: جزء، زبید، انس الله و امثال آن و ۳۰۰ تن از مردم صداء، جنب و مسلیه به فرماندهی یزید بن حارث صدائی در مدینه اجتماع کردند و سپس همراه با دیگر اقوام عرب -که جمعاً تعدادشان با زنان و فرزندان به ۴۰۰۰ هزار تن می‌‌رسید،- همراه با سعد بن ابی وقاص به سوی عراق حرکت کردند.[۱۴]
همچنین حضور مردی متمکن و ثروتمند از این قوم به نام عبدالله بن ذباب بن حارث انسی در صفین و همراهی با یاران علی(ع) در این جنگ، از معدود اخباری است که حاکی از حضور و نقش آفرینی مردم این قوم در وقایع و حوادث روزگار حکومت علی(ع) دارد.[۱۵].[۱۶].
مشاهیر و چهره‌ها
در تاریخ نام تنی چند از انسی‌ها نمود پیدا کرد که از جمله آنان می‌‌توان به اسامی ذباب بن حارث عمرو از اصحاب رسول خدا(ص)[۱۷] و پسرش عبدالله بن ذباب انسی از اصحاب و یاران امیرالمؤمنین(ع)[۱۸] یاد کرد. کثیر بن شهاب بن عاصم قزوینی انسی نیز از جمله رواتی است که نام او در متون روایی و رجالی به ثبت رسیده است.[۱۹].[۲۰].
منابع
حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
پانویس
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۸؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۰۷.
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۰۷.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۸.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۹؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۰۸.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۸۵ و ۱۷۵ و ۲۳۷.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۹۵.
- ↑ ر.ک: ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۹؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۴۰۸.
- ↑ رافعی قزوینی، التدوین فی أخبار قزوین، ج۴، ص۵۲.
- ↑ ر.ک: ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۵۸؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۳۵۴.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۱۵.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۵۷-۲۵۸؛ صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد، ج۶، ص۳۳۸.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ج۳، ص۴۸۴. و با اندکی اختلاف در ابن اثیر، الکامل، ج۲، ص۴۵۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۵۸؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۳۳۶.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۲، ص۱۵؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۳۵۴.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۱، ص۳۱۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۲۵۸.
- ↑ رافعی قزوینی، التدوین فی أخبار قزوین، ج۴، ص۵۲.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.