بنی حزمر بن سلول
مقدمه
واژه «حِزمِر» بر گرفته از کلمه «الحزمره»، به معنای «تنگی و سختی» است[۱]. این طایفه قحطانی[۲]، یکی از سه افخاذ بنی سلول بن کعب -از فروعات قبیله خزاعه-[۳]، و از شاخه‌های قبیله بزرگ ازد هستند که نسب از حزمر بن سَلول بن کعب بن عمرو بن ربیعة (لحی) بن حارثة بن عمرو بن عامر بن حارثة بن إمریءالقیس بن ثَعلبة بن مازن بن ازد می‌برند[۴]. مادر حزمر را زنی از قبیله خزاعه به نام تعمر بنت مازن بن عدیّ بن عمرو بن ربیعة بن حارثه گفته‌اند[۵]. حزمر بن سلول از همسر بنی کعب بن عمرو ای خود، به نام لیلی بنت سعد بن کعب بن عمرو[۶] صاحب فرزندانی به اسامی ذراع، عبد و عمرو[۷] و از همسر دیگر خود از قبیله قاره، دارای پسری به نام وروه شد[۸] که نسل بنی حزمر بن سلول از طریق آنان انتشار یافت. این طایفه را نیز بمانند دیگر فرزندان رَبیعه و أَفصی پسران حارثة بن عمرو بن عامر[۹]، بواسطه سکونت در تهامه و عدم همراهی با سایر تیره‌های ازد که به قصد سکونت در شام، به آن سو حرکت کرده بودند، در کنار قبایل منتسب به ایشان یعنی: کعب، فتح، سعد، عوف و عدیّ فرزندان عمرو بن ربیعة بن حارثة بن عمرو بن عامر همراه با أسلم و ملکان دو فرزند افصی بن حارثة بن عمرو بن عامر، جملگی «خزاعی» خوانده‌اند[۱۰]. از فروعات مشهور این طایفه می‌توان به بیت بنی ضریبة بن عمرو بن حزمر که از آن به عنوان خاندان «بزرگی و شرف» یاد شده است، نام برد[۱۱]. به نظر می‌رسد بنی حزمری‌ها نیز، همراه با قبیله مادری خود خزاعه پس از کوچیدن از یمن، در نجد و تهامه وارد شده، این مناطق و نیز حجاز را محل استقرار و سکونت خود قرار داده باشند[۱۲]. پس از ظهور اسلام، برخی از ایشان به مناطق دیگر از جمله عراق رفتند و این سرزمین را منزل و مأوای خود قرار دادند[۱۳].
از تاریخ جاهلی حزمر بن سلول خبری در دست نیست کما این که از تاریخ اسلامی آن هم، جز آنچه که در ذیل تراجم برخی از افراد این طایفه آمده، اطلاعی موجود نیست. بر این اساس، مشارکت برخی از اعضای این قوم در ولایتداری برخی خلفای مروانی[۱۴]، تقریباً، تنها آگاهی‌هایمان از این طایفه کوچک است. این قوم نیز به‌سان دیگر قبایل عرب زادگاه معاریف و رجال چندی است که از جمله مهمترین آنان می‌توان به نام افرادی چون: عبداللّه بن عمرو بن سعد بن ذراع[۱۵]، مسروح بن قیس بن ضریبه از شاعران این قوم[۱۶]، نضلة بن عبداللَّه بن عمرو از سران و بزرگان بنی حرمز[۱۷] و پسرش محمد بن فضیلة (نضلة) بن عبداللّه بن عمرو بن عبداللّه بن حزمر از اشراف عراق و از والیان و کارگزاران بنی مروان[۱۸] اشاره کرد. همچنین از زنان معروف این قوم هم می‌توان از آمنه بنت عقیل بن کلاب بن عمرو بن ضریبة بن حزمر بن سلول، از مادربزرگ‌های عمر بن خطاب نام برد[۱۹].[۲۰]
منابع
حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت
پانویس
- ↑ ابن درید، الاشتقاق، ص۴۶۸؛ عوتبی صحاری، الأنساب، ج۲، ص۵۸۷.
- ↑ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۲۶۵. برخی علما، آنان را در شمار طوایف مضری (از قبایل عدنانی) و از فرزندان بنو سلول بن کعب بن عمرو بن عامر بن لحیّ بن قُمعَة بن الیاس بن مضر بن نِزِار بن مَعدِ بن عَدنان گفته‌اند. (ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۳۵)
- ↑ نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۱۸.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۰؛. نیز ر.ک: ابن درید، الاشتقاق، ص۴۶۸؛ عوتبی صحاری، الأنساب، ج۲، ص۵۸۷. ضمن این که برخی منابع از او با نام «حرمز» (نویری، نهایه الارب فی فنون الادب، ج۲، ص۳۱۸؛ عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۲۶۵) یاد کرده‌اند که به نظر می‌رسد تصحیف «حزمر» و یا ناشی از اشتباه در نسخه‌برداری باشد. همچنین ابن اثیر در کتابش از ایشان با نسبت «الحذمری» (ابن اثیر، اللباب فی تهذیب الأنساب، ج۱، ص۳۵۱) یاد نموده، سپس، قول مشهور را تلفظ «حرمز» دانسته است.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۰.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۵.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۵. حموی از فرزندان حزمر بن سلول با اسامی: رزاح، عبد، عمر و روح نام برده است. (یاقوت حموی، المقتضب من کتاب جمهرة النسب، ص۹۱)
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۵.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۳۹؛ قلقشندی، نهایه الارب فی معرفة الانساب العرب، ص۲۴۴.
- ↑ فاسی، شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، ج۲، ص۷۶. نیز ر.ک: ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۵۶؛ ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۴۰؛ ابن عبد البر، الانباه علی قبائل الرواة، ص۸۴.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۵؛ عوتبی صحاری، الأنساب، ج۲، ص۵۹۰.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۳۲۸-۳۲۹.
- ↑ ر.ک: ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۵؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۲، ص۲۸۴؛ ابن حجر عسقلانی، الإصابه فی تمییز الصحابه، ج۶، ص۳۹۱.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۵؛ ابن حجر عسقلانی، الإصابه فی تمییز الصحابه، ج۶، ص۳۹۱.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۵.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۵.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابه فی تمییز الصحابه، ج۶، ص۳۹۱.
- ↑ ابن کلبی، نسب معد و الیمن الکبیر، ج۲، ص۴۴۵؛ ابن حجر عسقلانی، الإصابه فی تمییز الصحابه، ج۶، ص۳۹۱.
- ↑ ابن حبیب بغدادی، المحبر، ص۱۳.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، مکاتبه اختصاصی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت.