تدبر در علوم قرآنی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث تدبر است. تدبر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: تدبر در قرآن - تدبر در علوم قرآنی - تدبر در نهج البلاغه - تدبر در فقه سیاسی - تدبر در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
روایات اسلامی برای تدبّر و تأمّل در قرآن فضایل زیادی برشمرده‌اند. امام صادق (ع) فرمودند: "قرآن مشعل فروزان هدایت و چراغ راه در تاریکی‌ها است". پس باید برای کسب نور، چشم بصیرت را بگشاییم؛ زیرا تفکر، حیات قلب هر انسان آگاهی است.
همچنین آن حضرت درباره آیه ﴿يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلَاوَتِهِ﴾[۱] فرمودند: "حق تلاوت قرآن، تفکر و توقف در هر آیه‌ای است که بهشت و جهنم را مطرح می‌کند".
آن حضرت در مقام دعا عرضه می‌داشت: "پروردگارا! عهدنامه خود را منتشر ساختی، پس نگاه مرا در آن، عبادت و قرائتم را تفکر، و تفکرم را موجب عبرت قرار ده. خدایا! قرائتم را بی‌تفکر قرار مده و نظرم را در قرآن توأم با غفلت مگردان"
امام علی (ع) فرمودند: "آگاه باشید که تلاوت بدون تفکر خیری ندارد"[۲]
پیامبر اسلام (ص) فرمودند: "وای به حال کسی که آیات الهی را بر زبان آوَرَد؛ ولی در آنها تدبر نکند".
از امام سجاد (ع) نیز نقل شده که آیات قرآن خزینه‌های حکمت ربانی است؛ پس درِ خزانه را که می‌گشایی، باید در آن نظر کنی و با تفکر، جواهر معانی و حکمت‌ها را بیرون آوری.
از روایات اسلامی به خوبی به دست می‌آید زیاد خواندن قرآن در قیاس با خوب خواندن و تدبّر و اندیشیدن در آن، فضیلت کمتری دارد.
امام رضا (ع) در حدیثی به نقل از جد بزرگوارش درباره آیه ﴿فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ﴾[۳] فرمودند: "آن مقدار قرآن بخوانید که در آن خشوع قلب و صفای باطن و نشاط روحانی و معنوی باشد"[۴].
منابع
پانویس
- ↑ «کسانی که بدان‌ها کتاب (آسمانی) داده‌ایم، آن را چنان که سزاوار خواندن آن است می‌خوانند» سوره بقره، آیه ۱۲۱.
- ↑ « أَلاَ لاَ خَيْرَ فِي قِرَاءَةٍ لاَ تَدَبُّرَ فِيهَا»
- ↑ «آنچه میسّر است از قرآن بخوانید!» سوره مزمل، آیه ۲۰.
- ↑ «مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ لَكُمْ فِيهِ خُشُوعُ اَلْقَلْبِ وَ صَفَاءُ اَلسِّرِّ»
- ↑ سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق؛ الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه ۳۶۸؛ فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، ۷۲۹ - ۸۱۷ق؛ بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه ۶۲؛ خوشنویس، جعفر، قرآن در احادیث اسلامی، صفحه ۶۳؛ مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، مشکوة الانوار، صفحه ۸۹؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۱۱، صفحه ۴۰۱؛ خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، صفحه ۲۹؛ نقی پور‌فر ولی الله، پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن، صفحه ۳۱؛ سیوطی، عبدالرحمان بن ابی بکر، اسباب النزول، صفحه ۱۳۷.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ج۱، ص ۳۵۶۵.