دیدگاه شیعه و اهل سنت در بردن نام امام مهدی چیست؟ (پرسش)

دیدگاه شیعه و اهل سنت در بردن نام امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با معارف مهدویت / مهدویت در اسلام
مدخل اصلی	مهدویت در قرآن
مدخل وابسته	؟
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

دیدگاه شیعه و اهل سنت در بردن نام امام مهدی (ع) چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

خدامراد سلیمیان

حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:

«نام حضرت در کلام دانشمندان شیعه‌: علاوه بر روایاتی که ذکر شد، عده‌ای از دانشمندان شیعه، از حضرت مهدی (ع) با عنوان، محمد، محمد المهدی، محمد بن الحسن و محمد بن الحسن العسکری (ع)، یاد کرده‌اند. این خود نشانگر آن است که این بزرگان، ذکر نام آن حضرت را جایز می‌دانسته‌اند که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

1. شیخ مفید در معرفی آن امام همام (ع) می‌نویسد: "... محمد بن الحسن العسکری (ع) و انه المهدی المنتظر خروجه فی آخر الزمان و انه غائب بعد فترة من ولادته..."؛ "... محمد فرزند حسن عسکری و او است مهدی؛ همو که خروجش در آخر الزمان انتظار کشیده می‌شود و مدتی بعد از ولادتش غایب شد".
2. سید مرتضی در بیان اعتقادات شیعه درباره ائمه (ع) می‌نویسد: "وَ یذْهَبُ الاِمامِیةُ بِاَجْمَعِهِمْ إلَی اَنّها بِالنَّصِ الجَلیِّ عَلَی الأئمةِ الإثنی عَشَر اَوّلهُمْ عَلیُّ بنُ ابی طالب وَ آخِرُهم مُحمدُ بنُ الْحسنِ الْمهدیُّ المنتظرُ..."؛ "اعتقاد امامیه- بنابر نص آشکار- این است که امامان دوازده نفرند؛ نخستین ایشان علی بن ابی طالب و آخرین آنان محمد فرزند حسن، مهدی منتظر است".
3. شیخ طوسی درباره ولادت امام مهدی (ع) از زبان اسماعیل علی نوبختی نوشته است: "... مولد محمد بن الحسن بن علی محمد بن علی بن موسی...".
4. شیخ صدوق آورده است: "... ابو القاسم محمد بن الحسن هو حجة الله القائم...".
5. علامه حلی در تحریر الاحکام (ج ۲، ص ۱۰۹) و شرح منهاج الکرامة، (ص ۲۵۲) و الرسالة السعدیة (ص ۱۹)، از حضرت مهدی (ع) با عنوان محمد بن الحسن العسکری (ع) یاد کرده است.
6. علی بن یوسف حلی پس از نام بردن از امامان دوازده‌گانه، نام امام زمان (ع) را چنین می‌نویسد: "... حتی انتهی الی ابی القاسم محمد بن الحسن الحجة القائم...".
7. محقق کرکی می‌نویسد: "ثم الخلف الحجة القائم المنتظر محمد بن الحسن المهدی المستتر خوفا من الاعداء..."؛ "سپس خلف، حجت، قائم، منتظر، محمد فرزند حسن، مهدی که به جهت ترس از دشمنان پنهان است..."
8. اربلی نوشته است: "... أَمّا اِسْمُهُ فَمُحَمَّدٌ وَکُنْیَتُهُ اَبُو الْقاسِمِ وَلَقَبُهُ الْحُجَّةُ وَالْخَلَفُ الْصَّالِحُ وَ قِیلَ الْمُنْتَظَرُ..."؛ "اما اسم او محمد و کنیه‌اش ابو القاسم و لقبش حجت و خلف صالح و گفته شده منتظر است".
9. علامه مجلسی اگرچه قائل به حرمت نام بردن ایشان است؛ ولی در موارد فراوانی با نام مخصوص از ایشان یاد کرده است: "... المَهْدي الذي بَشَّرَ بِخُرُجِهِ النَبي المعظم‌-صلي الله عليه وآله- فِي روايات مُتَواتِرة مِن الخاصَةِ وَالعامَةِ وَهُوَ الاِمامُ مُحمد بن الحَسَنِ العَسكري المهدي المنتظر...".
10. شهید اول می‌گوید: "الثانی عشر: الامام المهدی الحجة صاحب الزمان ابو القاسم محمد بن الحسن العسکری (ع)...".
11. حسین عبد الصمد عاملی پدر شیخ بهایی با عنوان محمد بن الحسن العسکری المهدی قائم از آن حضرت یاد کرده است.
12. قاضی نعمان مغربی نوشته است: "...وَ مَنْ المتوقع انَّ هَذِهِ الروایة وَرَدَتْ فی المهدی مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ العسکری ...".
13. طریحی می‌نویسد: "یکنی بِهِ (الْقَائِمُ) عَنْ صَاحِبُ الامر مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ العسکری...". و

• نام حضرت در دعاها: در دعاهای فراوانی از حضرت مهدی (ع) با عنوان محمد یاد شده است که به بعضی از آنها اشاره می‌شود:

1. مشهور در دعای فرج " اللَّهُمَّ کن لولیک الْحِجَّةِ بْنُ الْحَسَنِ" است؛ ولی در منابع‌ اصلی، (مانند مصباح کفعمی) دعا به گونه‌ای دیگر نیز آمده است: {{عربی|"[[اللَّهُمَّ کن لولیک مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ المهدی فی هَذِهِ السَّاعَةَ..."}}. سید بن طاووس نیز در اقبال الاعمال همین‌گونه نقل کرده است.
2. در البلد الامین تحت عنوان دعای "کنز العرش" آمده است: "وَ أسألک بِحَقٍّ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْقَائِمِ بامرک وَ الْحِجَّةِ علی عبادک...".
3. علامه مجلسی در دعای پس از زیارت آل یس آورده است: "... اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی [مُحَمَّدٍ] حُجَّتِكَ فِی أَرْضِكَ...". علامه مجلسی این روایت را از الاحتجاج طبرسی نقل کرده است؛ هرچند در احتجاج کلمه محمد بن الحسن نیست؛ ولی این احتمال وجود دارد که در نسخه علامه مجلسی، چنین بوده و بعدا این کلمات از احتجاج حذف شده است.

• نام حضرت در گفتار اهل سنت‌: بسیاری از اهل سنت، وقتی در کتاب‌های خود اعتقاد به مهدویت و حضرت مهدی (ع) را نقل کرده‌اند؛ به نام حضرت مهدی (ع) تصریح کرده، آن را به شیعه نسبت داده‌اند. در این بخش تنها به بعضی از این اقوال اشاره می‌شود:

1. ابن کثیر در البدایة و النهایة می‌نویسد: "... یعتقد فیهم الرَّافِضَةِ الذین أَوَّلُهُمْ علی بْنِ ابی طَالِبٍ وَ آخِرُهُمْ الْمُنْتَظَرُ بسرداب سامِراً وَ هُوَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ العسکری...". وی در جای دیگر نیز پس از رد اعتقادات شیعه، از حضرت مهدی (ع) با نام محمد بن الحسن المهدی یاد کرده است.
2. ابن خلدون در تاریخ خود، وقتی از اعتقاد شیعه درباره حضرت مهدی (ع) سخن گفته چنین می‌نویسد: "...وَ خُصُوصاً الِاثْنَا عشریة مِنْهُمْ یزعمون انَّ الثانی عَشَرَ مِنْ أَئِمَّتَهُمْ وَ هُوَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ العسکری وَ یلقبونه المهدی...".
3. زرکلی در الاعلام می‌گوید: "مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ العسکری بْنِ علی الهادی أَبُو الْقَاسِمِ آخَرَ الائمة الاثنی عَشَرَ عِنْدَ الامامیة...".
4. ذهبی در سیر اعلام النبلاء، به دنبال کلمه "المنتظر" نوشته است: "...الشریف أَبُو الْقَاسِمِ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ العسکری بْنِ علی الهادی...".
5. در پاورقی سنن ابی داود، آمده است: "وَ الشیعة الامامیة الِاثْنَا عشریة تَقُولُ انَّ أَمَامَهُمْ الثانی عَشَرَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ العسکری الذی غَابَ وَ سیظهر مِنْ غیبته...".
6. در تحفة احوذی آورده است: "...وَ فیه رَدَّ علی الشیعة حیث یقولون المهدی الْمَوْعُودُ هُوَ الْقَائِمُ الْمُنْتَظَرُ هُوَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ العسکری...".
7. قندوزی در ینابیع المودة نوشته است: "فاذا مضی الْحَسَنِ فابنه الْحِجَّةِ مُحَمَّدِ المهدی..."؛ "پس آن‌گاه که [امام‌] حسن درگذشت، پس فرزند او حجت محمد مهدی...".

اقوال اهل سنت بر دو چیز دلالت دارد:

1. این نام کم و بیش نزد شیعیان و علما شهرت داشته و استعمال می‌شده است.
2. همه قائل به حرمت، آن نام نبوده‌اند؛ وگرنه به عنوان نکته‌ای قابل تأمل از طرف اهل‌ سنت مطرح می‌شد».