سعید بن نمران همدانی ناعطی در تاریخ اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث سعید بن نمران همدانی ناعطی است. سعید بن نمران همدانی ناعطی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سعید بن نمران همدانی ناعطی در تاریخ اسلامی - سعید بن نمران همدانی ناعطی در نهج البلاغه - پرسش مرتبط نداردحکومت جند
امیرالمؤمنین علی(ع) عبیدالله بن عباس را به عنوان کارگزار یمن برگزید و سعید بن نمران به عنوان کارگزار حضرت در جند مشغول خدمت بود.
سعید بن نمران همدانی ناعِطی جزو صحابه بوده و او را از کاتبان امیرالمؤمنین(ع) دانسته‌اند [۱]. در کتاب محبّر آمده که او از بزرگان همدان و کاتب امیرالمؤمنین(ع) بود[۲].
در کتاب‌های رجالی اهل سنت نوشته‌اند: سعید بن نمران در جنگ یَرمُوک حاضر بود. او جزو کاتبان علی(ع) بوده است[۳].
وی جزو چهارده نفری بود که زیاد بن ابیه آنها را همراه حُجر بن عدی کندی نزد معاویه فرستاد که آنها را بکشد. اما حمزة بن مالک همدانی درباره سعید شفاعت کرد و معاویه او را آزاد نمود[۴]. از این چهارده نفر شش تن آزاد و هشت نفر به شهادت رسیدند. وقتی سعید احتمال آزادی را احساس کرد چنین دعا نمود: بارالها، مرا از نجات یافتگان قرار ده در حالی که از من خشنود باشی[۵]. او بعد به جرجان رفت و در آنجا خانه و ملکی تهیه کرد[۶].
مامقانی گوید: این که معاویه در صدد کشتن او بر آمده است، نشان تشیع و حسن حال اوست و از آنجا که حضرت امیرالمؤمنین(ع) او را به عنوان کارگزار خود در جند انتخاب کرد، می‌‌توان حکم به عدالت او نمود. زمانی که بسر بن ابی‌ارطأه به صنعا حمله کرد، او بیرون رفت و امیرالمؤمنین(ع) او را سرزنش کرد. اما او گفت: که می‌خواسته با بُسر بجنگد، ولی عبیدالله بن عباس با او در این زمینه همکاری نکرده است؛ به جهت این که تصور میکرد توان رویارویی با بسر را ندارند[۷].
از تاریخ طبری و عقد الفرید استفاده می‌شود که سعید بن نمران بعدها به عنوان قاضی کوفه از سوی عبدالله بن زبیر برگزیده شده[۸] و این تشیع وی را خدشه‌دار می‌کند. اما از اسد الغابه[۹] استفاده می‌شود که مصعب بن زبیر از وی به عنوان قاضی کوفه دعوت نموده و سپس به دستور عبدالله بن زبیر وی را عزل کرد؛ زیرا گفت او از شیعیان علی(ع) است[۱۰] و عبدالله بن عتبة بن مسعود هُذَلی را برگزیده است و وی در سال شصت و هفت قاضی رسمی کوفه بوده است[۱۱].
پیوند سعید و خاندانش با اهل بیت در تاریخ مسلم است. فرزندش به نام مسافر بن سعید از یاران مختار بود وقتی که مختار، عمر بن سعد را کُشت سرش را همراه مسافر بن سعید و ظبیان بن عماره تمیمی نزد محمد بن حنفیه در مدینه فرستاد[۱۲].
جند: شهری است در منطقه یمن که فاصله آن با صنعا پنجاه و هشت فرسخ می‌باشد و معمولاً کارگزاران منطقه یمن برای سه ایالت انتخاب می‌شدند:
- جند؛
- صنعا؛
- حضرموت.
رسول خدا(ص) معاذ بن جبل را به جند فرستاد و او در آنجا مسجدی بنا کرده است[۱۳].[۱۴]
منصب کتابت برای امام علی (ع)
سعید بن نمران از یاران امیرالمؤمنین(ع) و کارگزار منطقه جند یمن بود. پس از یورش بسر بن ارطات به یمن، همراه عبیدالله بن عباس به کوفه آمد. علی(ع) آن دو را به شدت سرزنش کرد. در کتاب‌های گوناگون به سمت دبیری وی تصریح شده است.
ابن مسکویه، اولین کاتب علی(ع) را سعید بن نمران همدانی دانسته، سپس عبدالله بن جعفر و پس از او عبیدالله بن ابی رافع[۱۵].
ابن شهر آشوب در مناقب آل ابی طالب[۱۶] و ابن اثیر در اسدالغابه[۱۷]، وی را جزو کاتبان حضرت معرفی می‌نمایند.
ابن دقمان، دبیران حضرت را عبیدالله بن ابی رافع و سعید بن نمران، و قاضی ایشان را شریح بن حارث، و حاجب علی(ع) را قنبر غلامش می‌داند[۱۸].
در کتاب عقد الفرید می‌نویسد: سعید بن نمران همدانی برای علی(ع) می‌نوشت، سپس قضاوت ابن زبیر را در کوفه بر عهده داشت[۱۹]. باید توجه داشت که مصعب بن زبیر او را برای قضاوت کوفه کاندیدا کرد، سپس او را بر کنار نمود[۲۰]؛ زیرا برادرش در نامه‌ای به او نوشت: او را برکنار کند؛ چون از اصحاب علی(ع) است[۲۱]. فرزندش مسافر بن سعید از یاران مختار بود[۲۲].
در صبح الأعشی نیز عبید الله بن ابی رافع و سعید بن نمران به عنوان کاتبان علی(ع) شناخته شده‌اند[۲۳]؛ اما به جای «عبیدالله»، «عبدالله »و به جای «سعید بن نمران»، «سعید بن نجران» آمده که درست نیست.
سعید، جزو دوازده تنی بود که همراه حجر بن عدی به شام اعزام شدند تا به علت دوستی علی(ع) و مخالفت با معاویه کشته شوند. سعید به واسطه شفاعت حمران بن مالک بخشیده شد[۲۴].
خبر دقیقی از زمان درگذشت وی موجود نیست. ابن حجر، مرگ او را حدود سال ۷۰ هجری دانسته است [۲۵].[۲۶]
منابع
پانویس
- ↑ بحارالأنوار، ج۴۳، ص۱۸۰؛ ابن عبد البرّ، إستیعاب (دو جلدی)، ج۱، ص۳۷۶، شماره ۹۹۱.
- ↑ بغدادی، محبر، ص۳۷۷.
- ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۳، ص۱۶۱؛ ابن حجر، لسان المیزان، ج۳، ص۴۶؛ الإصابه، ج۳، ص۲۱۲؛ تاریخ طبری (ده جلدی)، ج۳، ص۵۵۲.
- ↑ امینی، الغدیر، ج۹، ص۱۱۹ و ج۱۱، ص۵۰؛ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۲۵، ص۲۸۸؛ مامقانی، تنقیح المقال، ج۴۲، ص۱۸۰؛ تاریخ طبری (ده جلدی)، ص۲۷۲، ۲۷۴ و ۲۷۷؛ اصفهانی، الأغانی، ج۱۷، ص۱۵۲، ۱۵۴ و ۱۵۷.
- ↑ الغدیر، ج۱۱، ص۵۱.
- ↑ سهمی، تاریخ جرجان، ص۲۱۵؛ زرکلی، الأعلام، ج۳، ص۱۰۳؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۲۱، ص۳۱۵.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ج۲، ص۳۶.
- ↑ تاریخ طبری، ج۶، ص۱۸۰ و ج۵، ص۵۸۲؛ عقدالفرید، ج۴، ص۲۴۶ و ۲۵۱.
- ↑ اسدالغابة، (هفت جلدی)، ج۲، ص۴۰۰.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۲۱، ص۲۸۸.
- ↑ تاریخ طبری، (هشت جلدی)، ج۴، ص۵۷۹.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۵، ص۵۸؛ تاریخ طبری، ج۴، ص۵۳۲.
- ↑ معجم البلدان، ج۲، ص۱۶۹.
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج۱، ص۲۲۳ - ۲۲۵.
- ↑ تجارب الامم، ج۱، ص۳۸۳.
- ↑ مناقب آل ابی طالب، ج۲، ص۷۷.
- ↑ اسد الغابه، ج۲، ص۳۹۹.
- ↑ الجوهر الثمین فی سیر الملوک و السلاطین، ص۶۳.
- ↑ عقد الفرید، ج۴، ص۲۱۸.
- ↑ قاموس الرجال، ج۵، ص۱۳۴.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۲۱، ص۳۱۶؛ الاصابه، ج۳، ص۲۱۲.
- ↑ الإصابه، ج۳، ص۲۱۲؛ طبقات الکبری، ج۶، ص۸۴؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۲۱، ص۳۱۴.
- ↑ صبح الأعشی، ج۱، ص۱۲۶.
- ↑ تنقیح المقال، ج۲، ص۳۴.
- ↑ الإصابه، ج۳، ص۲۱۲.
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج3، ص 114 - 115.