شورا و مشورت در معارف و سیره سجادی

مقدمه

واژه مشورت به معنی دست یافتن به رأی صحیح با کمک عقل و تجارب دیگران است^[۱]. قرآن کریم، امور مؤمنان را مبتنی بر مشورت خوانده است: ﴿وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ﴾^[۲]. خداوند عزیز رسول اعظم (ص) را مأمور به مشورت با مردم کرده^[۳] و از والدین خواسته است که درباره مدت شیردهی فرزند شیرخواره خود با یکدیگر مشورت کنند^[۴]. امام علی (ع) مشورت با خردمندان را موجب روشنی خرد^[۵]؛ بهره‌گیری از اندیشه دیگران^[۶] و محفوظ ماندن از اشتباه^[۷] خوانده است. امام سجاد (ع) عرضه می‌دارد: «بار خدایا! همسایگان و دوستان مرا یاری ده در... اندرز (و خیرخواهی) به مشورت‌کنندگانشان»^[۸]. هدف از مشورت، زمینه‌سازی برای پند و اندرز و انجام بهینه کارهاست. امام سجاد (ع) از درگاه خداوند درخواست می‌کند که او را در پیروی از ارشاد و راهنمایی دیگران موفق بدارد: «وَ وَفِّقْنِي لِطَاعَةِ مَنْ سَدَّدَنِي، وَ مُتَابَعَةِ مَنْ‏ أَرْشَدَنِي‏»^[۹]: «خداوندا به من توفیق ده تا از کسی که مرا به راه راست راهنمایی می‌کند، فرمانبرداری و از آن‌که مرا به راه هدایت می‌کشد پیروی کنم». همچنین از راهنمایی غیرعالمانه و بیان اموری که موجب گمراهی دیگران می‌شود، به خدا پناه می‌برد: «بار خدایا! از اینکه از روی بی‌دانشی، سخن [به ظاهر] عالمانه بگویم. یا در دل خیال فریب کسی را بپرورم، به تو پناه می‌برم»^[۱۰]. یکی از زمینه‌های مشورت، بازداشتن دیگران از پیروی شیطان است. امام سجاد (ع) می‌فرماید: «بار خدایا! ما را موفق دار تا کسانی را که از ما سخن‌شنوی دارند. از پیروی شیطان بازداریم».^[۱۱].^[۱۲]

منابع

شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «مشورت»، دانشنامه صحیفه سجادیه

پانویس

↑ قاموس قرآن؛ المیزان، ج۱۸، ص۹۲.
↑ «و کارشان رایزنی میان همدیگر است» سوره شوری، آیه ۳۸.
↑ آل عمران / ۱۵۹.
↑ ﴿وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَلِكَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا وَإِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ﴾ «و مادران فرزندان خود را دو سال کامل شیر می‌دهند؛ این برای کسی است که بخواهد دوران شیردهی را کامل کند، و خوراک و پوشاک آنان به شایستگی بر صاحب فرزند است، بر هیچ کس جز به اندازه توانش تکلیف نیست، نه مادر باید به خاطر فرزندش زیان بیند و نه صاحب فرزند به خاطر فرزندش و بر (گردن) وارث، مانند همین است پس اگر (پدر و مادر) با رضایت و رایزنی با هم بازگرفتن (زودتر کودک) از شیر را خواستند، گناهی ندارند، و اگر خواستید برای فرزندانتان دایه بگیرید، اگر به بایستگی دستمزد آنان را بپردازید گناهی بر شما نیست و از خداوند پروا کنید و بدانید خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره بقره، آیه ۲۳۳.
↑ غررالحکم، ص۵۸۹.
↑ نهج‌البلاغه، حکمت ۱۶۱.
↑ نهج‌البلاغه، حکمت ۱۷۳.
↑ نیایش بیست‌و‌ششم.
↑ نیایش بیستم.
↑ نیایش هشتم.
↑ المیزن فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین طباطبایی، قم، جامعه مدرسین؛ الصحیفة السجادیه، امام زین‌العابدین (ع)، ۱۴۱۸، نشر الهادی، قم؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ غررالحکم و دررالکلم، عبدالواحد تمیمی آمدی، ۱۳۶۶، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، قاموس قرآن، سیدعلی‌اکبر قرشی، تهران، دارالکتب الاسلامیه؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، دارالقرآن الکریم، قم، ۱۳۷۳؛ نهج‌البلاغه، محمدبن حسین سیدرضی، ۱۴۱۴، قم، هجرت.
↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «مشورت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۰۵.

[1] قاموس قرآن؛ المیزان، ج۱۸، ص۹۲.

[2] «و کارشان رایزنی میان همدیگر است» سوره شوری، آیه ۳۸.

[3] آل عمران / ۱۵۹.

[4] ﴿وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَلِكَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا وَإِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ﴾ «و مادران فرزندان خود را دو سال کامل شیر می‌دهند؛ این برای کسی است که بخواهد دوران شیردهی را کامل کند، و خوراک و پوشاک آنان به شایستگی بر صاحب فرزند است، بر هیچ کس جز به اندازه توانش تکلیف نیست، نه مادر باید به خاطر فرزندش زیان بیند و نه صاحب فرزند به خاطر فرزندش و بر (گردن) وارث، مانند همین است پس اگر (پدر و مادر) با رضایت و رایزنی با هم بازگرفتن (زودتر کودک) از شیر را خواستند، گناهی ندارند، و اگر خواستید برای فرزندانتان دایه بگیرید، اگر به بایستگی دستمزد آنان را بپردازید گناهی بر شما نیست و از خداوند پروا کنید و بدانید خداوند به آنچه انجام می‌دهید بیناست» سوره بقره، آیه ۲۳۳.

[5] غررالحکم، ص۵۸۹.

[6] نهج‌البلاغه، حکمت ۱۶۱.

[7] نهج‌البلاغه، حکمت ۱۷۳.

[8] نیایش بیست‌و‌ششم.

[9] نیایش بیستم.

[10] نیایش هشتم.

[11] المیزن فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین طباطبایی، قم، جامعه مدرسین؛ الصحیفة السجادیه، امام زین‌العابدین (ع)، ۱۴۱۸، نشر الهادی، قم؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۷۵؛ غررالحکم و دررالکلم، عبدالواحد تمیمی آمدی، ۱۳۶۶، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، قاموس قرآن، سیدعلی‌اکبر قرشی، تهران، دارالکتب الاسلامیه؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، دارالقرآن الکریم، قم، ۱۳۷۳؛ نهج‌البلاغه، محمدبن حسین سیدرضی، ۱۴۱۴، قم، هجرت.

[12] شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «مشورت»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۰۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]