عباس بن عبدالمطلب در معارف و سیره رضوی

عباس بن عبدالمطلب یکی از از بزرگان قریش بود که سقایت چاه زمزم بر عهده وی و فرزندانش بود. شغل عباس تجارت بود و در زمره ثروتمندان قریش محسوب می‌شد. بعد از اسلام آوردن، همراه پیامبر خدا (ص) در راه استیلای اسلام گام برمی‌داشت و در جنگ‌های پیامبر (ص) در شکست دشمنان از عناصر فعال بود. بعد از رحلت پیامبر، از بیعت با ابوبکر خودداری کرد و از آن به فتنه تعبیر نمود و در روز جمعه ۱۴ رجب سال ۳۲ هجری قمری در عهد خلافت عثمان در سن ۸۸ سالگی چشم از جهان فروبست و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.

مقدمه

حضرت عبدالمطلب (ع)، جدّ رسول اللّه، ده پسر داشت که یکی از آنها «عباس» بود. عباس از بزرگان قریش محسوب می‌شد و بعد از حضرت ابوطالب (ع) در عهد جاهلی و سپس در اسلام، سقایت چاه زمزم بر عهده وی و فرزندانش بود^[۱]. او مهربان‌ترین پسران عبدالمطلب (ع) بعد از ابوطالب (ع) و حمزه (ع)، نسبت به پیامبر اسلام (ص) بود. عباس در دامان مادری به نام «نتیله» تربیت یافت^[۲] و حدود سه سال از پیامبر (ص) بزرگ‌تر بود^[۳]. او در کودکی و نوجوانی و بزرگسالی، همواره ملازم پیغمبر (ص) بود، چنان که هر کس از پیغمبر (ص) نشانی می‌جست، ابتدا او را سراغ عباس می‌فرستادند^[۴]. شغل عباس تجارت بود و در زمره ثروتمندان قریش محسوب می‌شد^[۵]. با شروع جنگ بدر، عباس در مقابل سپاه اسلام قرار گرفته بود که در این جنگ اسیر و برای آزادی فدیه پرداخت^[۶]، ولی در جنگ‌های بعدی پیامبر (ص) او در سپاه اسلام قرار داشت. ذهبی می‌گوید: «ظاهر امر این است که عباس بعد از جنگ بدر اسلام آورد»^[۷].

وی بعد از اسلام آوردن، همراه پیامبر خدا (ص) در راه استیلای اسلام گام برمی‌داشت و در جنگ‌های پیامبر (ص) همچون شیری دلاور با کافران می‌جنگید و در شکست دشمنان از عناصر فعال بود. عباس مردی زیبا رو و سفید چهره و درشت هیکل و بلند آوازه بود. قریش در شرافت، ابهت، بردباری و بخشنده بودن او شکی نداشت. او ریشی زیبا و کم پشت و پیشانی گشاده و چشمانی درشت داشت^[۸].

عباس همواره به کمک مساکین می‌شتافت و آنگاه که برادرش ابوطالب دچار فقر گردید، جعفر، برادر زاده‌اش را به خانه خویش برد تا باری از دوش برادر بکاهد^[۹].

بعد از رحلت پیامبر، او از بیعت با ابوبکر خودداری کرد و بیعت با آنها را انحراف خلافت تلقی و از آن به فتنه تعبیر نمود^[۱۰]. عباس در روز جمعه ۱۴ رجب سال ۳۲ هجری قمری، و در عهد خلافت عثمان در سن ۸۸ سالگی چشم از جهان فروبست. حضرت علی (ع) و فرزندان عباس، پیکر پاک ایشان را غسل دادند و عثمان به عنوان خلیفه، بر جنازه او نماز خواند و سپس ایشان را در قبرستان بقیع به خاک سپردند^[۱۱]. بعدها با شهادت امام سجاد (ع)، امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق (ع)، پیکر این امامان شریف را در جوار قبر عباس ـ عموی پیامبر (ص) ـ به خاک سپردند و بر مزار ایشان بارگاه باشکوهی بنا نمودند. اما با استیلای وهابیون بر حجاز، این بارگاه ویران شد و همچنان این مکان مقدس بدون بارگاه و گنبد است^[۱۲].^[۱۳]

منابع

محمدی، حسین، رضانامه

پانویس

↑ انساب الاشراف، ج۳، ص۱۵-۱۶؛ الکامل، ج۲، ص۲۲.
↑ انساب الاشراف، ج۱، ص۶۶؛ تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۵۹؛ تسیره ابن هشام، ج۱، ص۱۱۳-۱۱۴.
↑ المعارف، ص۱۲۱؛ اسد الغابه، ج۳، ص۱۰۹؛ انساب الاشراف، ج۳، ص۳۰۱.
↑ سیره ابن هشام، ج۱، ص۸۲؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۲۵-۲۲۶.
↑ سیره ابن هشام، ج۲، ص۳۰۱؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۹۸؛ ج۱۴، ص۱۸۱.
↑ تاریخ طبری، ج۲، ص۱۶۰، الکامل، ج۲، ص۱۲۸.
↑ انساب الاشراف، ج۳، ص۳۱۰؛ سیره ابن هشام، ج۲، ص۳۰۱؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۱۳۲.
↑ انساب الاشراف، ج۲۴، ص۲۲؛ المعارف، ص۵۹۲؛ الاعلاق النفیسه، ص۲۷۶؛ وفیات الاعیان، ج۲، ص۴۳۹؛ أخبارالدولة، ص۲۴؛ تهذیب ابن عساکر، ج۷، ص۲۳۰ و ۲۵۳.
↑ انساب الاشراف، ج۳، ص۱۲؛ تهذیب ابن عساکر، ج۷، ص۲۳۱؛ سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۸۰.
↑ عبداللّه بن عباس، ص۸۴؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۲۹۳.
↑ طبقات ابن سعد، ج۴، ص۲۳؛ اخبار الدولة، ص۲۱؛ سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۱۰۰-۱۰۱.
↑ کشف الارتیاب، ص۳۲-۳۳؛ الذریعه، ص۹.
↑ محمدی، حسین، رضانامه ص۴۸۷.

[1] انساب الاشراف، ج۳، ص۱۵-۱۶؛ الکامل، ج۲، ص۲۲.

[2] انساب الاشراف، ج۱، ص۶۶؛ تاریخ یعقوبی، ج۱، ص۲۵۹؛ تسیره ابن هشام، ج۱، ص۱۱۳-۱۱۴.

[3] المعارف، ص۱۲۱؛ اسد الغابه، ج۳، ص۱۰۹؛ انساب الاشراف، ج۳، ص۳۰۱.

[4] سیره ابن هشام، ج۱، ص۸۲؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۲۲۵-۲۲۶.

[5] سیره ابن هشام، ج۲، ص۳۰۱؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۳، ص۱۹۸؛ ج۱۴، ص۱۸۱.

[6] تاریخ طبری، ج۲، ص۱۶۰، الکامل، ج۲، ص۱۲۸.

[7] انساب الاشراف، ج۳، ص۳۱۰؛ سیره ابن هشام، ج۲، ص۳۰۱؛ شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۱۳۲.

[8] انساب الاشراف، ج۲۴، ص۲۲؛ المعارف، ص۵۹۲؛ الاعلاق النفیسه، ص۲۷۶؛ وفیات الاعیان، ج۲، ص۴۳۹؛ أخبارالدولة، ص۲۴؛ تهذیب ابن عساکر، ج۷، ص۲۳۰ و ۲۵۳.

[9] انساب الاشراف، ج۳، ص۱۲؛ تهذیب ابن عساکر، ج۷، ص۲۳۱؛ سیر اعلام النبلاء، ج۲، ص۸۰.

[10] عبداللّه بن عباس، ص۸۴؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۲۹۳.

[11] طبقات ابن سعد، ج۴، ص۲۳؛ اخبار الدولة، ص۲۱؛ سیراعلام النبلاء، ج۲، ص۱۰۰-۱۰۱.

[12] کشف الارتیاب، ص۳۲-۳۳؛ الذریعه، ص۹.

[13] محمدی، حسین، رضانامه ص۴۸۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]