عثمان بن سعید عمری در تاریخ اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عثمان بن سعید عمری است. عثمان بن سعید عمری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عثمان بن سعید عمری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردعثمان بن سعید عمری، نخستین نایب خاص حضرت مهدی (ع) بود. وی از یاران و شاگردان مورد اطمینان امام هادی و امام عسکری (ع) بود. موقعیت ممتاز او سبب شد که وکلا ادعای او درباره وکالت از طرف امام زمان (ع) را بپذیرند، بدون اینکه او را مورد سؤال قرار داده و معجزه یا حجتی از وی بخواهند. از مهمترین ویژگیهای عثمان بن سعید، مورد اطمینان بودن نزد سه امام معصوم (ع)؛ حضور در مراسم ولادت امام مهدی (ع)؛ منصوب شدن به نیابت حضرت مهدی (ع) و... را می‌توان نام برد. او پیش از سال ۲۶۷ ق درگذشت و در طرف غربی بغداد در خیابان «میدان» مدفون گشت.
مقدمه
ابوعمرو عثمان بن سعید، نخستین وکیل (نائب) خاص امام زمان(ع) است که با القاب «عَمری»، «زیّات»، «سمان» و «عسکری» از وی یاد شده[۱] و در روزگار پیشوایی امام هادی و امام عسکری(ع) وکالت این دو امام را نیز عهده‌دار بوده است[۲].
برخی داده‌ها اشاره‌ای به انتساب وی به قبیله «بنی‌اسد» دارند[۳]. القابش حکایت از شغل روغن‌فروشی او دارد که در پناه این شغل با جاسازی نامه‌ها و اموال در ظرف‌های روغن، آنها را نزد امام می‌برده است[۴]. بنا بر گفته شیخ طوسی، عثمان بن سعید از یازده سالگی به خانه امام هادی(ع) در آمد[۵] و از آن پس در سلک خواص اصحاب ایشان قرار گرفت، به گونه‌ای که ساماندهی امور نهاد وکالت از سوی آن حضرت بر عهده وی قرار داشت. در عصر امام عسکری(ع) نیز این وظیفه خطیر ادامه یافت و بنا بر دستور حضرت، با شهادت آن امام، وکالت از فرزندشان امام مهدی(ع) نیز به افتخارات عثمان بن سعید افزوده شد[۶].[۷]
منزلت عثمان بن سعید
روایات امام هادی و امام عسکری(ع) درباره عثمان بن سعید، نشان از منزلت والای وی نزد امامان دارد. در نقلی از احمد بن اسحاق قمی که در زمره اصحاب ائمه(ع) و بزرگان شیعه در قم به شمار می‌رفت[۸]، آمده است: از امام هادی(ع) پرسیدم: با چه کسی در ارتباط باشم و سخن چه کسی را بپذیرم؟ امام فرمود: «عَمری مورد وثوق من است. پس آنچه او از جانب من به تو رساند، از من است و آنچه از قول من به تو گفت، از قول من گفته است. بنابراین، از او حرف شنوی و اطاعت داشته باش؛ زیرا او مورد وثوق و امین است»[۹].
در روزگار امام عسکری(ع) نیز احمد بن اسحاق همین سؤال را از ایشان می‌پرسد که در پاسخ می‌شنود: «عَمری و پسرش مورد وثوق‌اند. پس هر چه از جانب من به تو برسانند، از جانب من رسانیده‌اند و آنچه به تو بگویند، از جانب من می‌گویند. بنابراین، از آن دو حرف شنوی و اطاعت داشته باش؛ زیرا هر دو موثّق و امین هستند»[۱۰]. همچنین در جمع گروهی از شیعیان که در دیدار با امام عسکری(ع) جویای جانشین حضرت شده بودند امام(ع) پس از نشان دادن فرزند خویش، در ضمن توصیه‌هایی به آن جمع فرمود: «... هر آنچه را عثمان (بن سعید) می‌گوید قبول کنید و فرمانش را گوش دهید و سخنش را بپذیرید که او جانشین امام شماست و کار به دست اوست»[۱۱].[۱۲]
وفات
از سال درگذشت عثمان بن سعید اطلاع دقیقی در دست نیست؛ اما با توجه به برخی قرائن از جمله گزارش حضور یکی از شیعیان به نام احمد دینوری در بغداد، یک یا دو سال پس از شهادت امام عسکری(ع) برای دیدار با نانب امام عصر(ع) و نام بردن از ابوجعفر عمری که کنیه وکیل دوم است[۱۳] و گزارش‌های اندک از عثمان بن سعید در روزگار غیبت صغرا، به نظر می‌رسد درگذشت وی در آغازین سال‌های این عصر بوده است. پیکر عثمان بن سعید در قسمت غربی بغداد در محلی به نام «مسجد درب» که به دلیل واقع شدن در منطقه «درب جبله» به این نام خوانده می‌شد به خاک سپرده شد[۱۴]. امروزه بارگاهی به نام وی در بغداد شهرت دارد[۱۵].
منابع
طقوش، محمد سهیل، دولت عباسیان
پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲
پانویس
- ↑ طوسی، رجال، ص۳۸۹؛ همو، الغیبة، ص۳۵۳ - ۳۵۴.
- ↑ برای آگاهی بیشتر: ر.ک: جباری، سازمان وکالت، ج۲، ص۴۵۰ - ۴۶۰.
- ↑ طوسی، الغیبة، ص۳۵۴.
- ↑ طوسی، الغیبة، ص۳۵۴.
- ↑ طوسی، رجال، ص۳۸۹.
- ↑ سد آبادی، المقنع فی الإمامه، ص۱۴۶.
- ↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲، ص ۳۰۰؛ طقوش، محمد سهیل، دولت عباسیان، ص ۲۳۱.
- ↑ نجاشی، رجال، ص۹۱؛ طوسی، فهرست کتب الشیعة، ص۶۳.
- ↑ کلینی، کافی، ج۱، ص۳۳۰؛ طوسی، الغیبة، ص۲۴۳ و ۳۵۴.
- ↑ کلینی، کافی، ج۱، ص۳۳۰؛ طوسی، الغیبة، ص۲۴۳ و ۳۵۴.
- ↑ طوسی، الغیبة، ص۳۵۷.
- ↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲، ص ۳۰۰؛ طقوش، محمد سهیل، دولت عباسیان، ص ۲۳۱.
- ↑ طبری، دلائل الإمامة، ص۵۲۰.
- ↑ طوسی، الغیبة، ص۳۵۸.
- ↑ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تاریخ اسلام بخش دوم ج۲، ص ۳۰۰.