عدالت در تقسیم بیت المال

امام علی (ع) در زمان خلافت از حیف و میل اموال عمومی جلوگیری کرد و سیستم ظالمانه‌ای که در تقسیم بیت المال به وجود آمده بود را گرفتند.

مقدمه

امام علی (ع) در زمان خلافتش می‌‌خواست جلو حیف و میل اموال عمومی و سیستم ظالمانه‌ای که در تقسیم بیت المال به وجود آمده بود را بگیرد و جامعه اسلامی را به مساوات و سادگی عصر پیغمبر (ص) برگرداند. این چیزی بود که اشراف‌زادگان قریش و ثروت‌مندان حجاز و صاحبان زر و زور و تزویر هرگز با آن موافق نبودند. چون می‌‌دانستند امام (ع) در تقسیم بیت المال همه را به یک چشم می‌‌نگرد و نهایت سعی و تلاشش این است تا از حقوق مظلومین دفاع نماید و این شیوه را تا آخر به کار برد و تحت هیچ شرایط، عدالت را فدای مصلحت و منافع شخصی نمی‌کند و بر خود لازم می‌‌بیند که با همگان برخورد یکسان داشته باشد و برای همین هم، بارها رفتار آن حضرت مورد اعتراض عده‌ای امتیاز طلب و سودجو قرار گرفت. ولی امام (ع) در مقابل تمام این توطئه و خرده‌گیری‌ها ایستاد و از مسیر حق قدم فراتر نگذاشت و با استدلال و منطق جواب آنها را می‌داد، در این زمینه به یک نمونه اکتفا می‌شود: روزی حضرت علی (ع) خراج و موجودی بیت المال را بین مسلمین تقسیم می‌‌کرد. مرد سرشناسی از انصار جلو آمد و امام (ع) سه دینار به او داد و بعد از او، غلام سیاهی آمد. امام (ع) به او نیز سه دینار پرداخت کرد. مرد انصاری در مقام اعتراض عرض کرد: ای امیرمؤمنان! این غلام من بود که دیروز آزادش کردم، تو او را با من یکسان قرار می‌دهی؟! امام (ع) در جواب آن مرد انصاری فرمود: من در کتاب خدا نظر کردم، و هیچ برتری‌ای برای فرزندان اسماعیل بر فرزندان اسحاق ندیدم: «إِنَّ آدَمَ لَمْ يَلِدْ عَبْداً وَ لَا أَمَةً وَ إِنَّ النَّاسَ كُلَّهُمْ أَحْرَارٌ»^[۱]؛ همانا از آدم غلام و کنیزی متولد نشد، همه مردم آزادند. بنابراین اگر در برهه‌ای از زمان و تحت شرایط خاص، طوق بندگی بر گردن بعضی از افراد انسان بیفتد، سرانجام باید آزاد شوند و به اصل خود بازگردند.

متأسفانه این نحوه از رفتار امام (ع) در نظر مردمی که یک ربع قرن با روش "تبعیض" خو گرفته بودند، خوش نیامد، لذا با آن حضرت به مخالفت برخاستند و تا سرحد جنگ پیش رفتند. علامه مجلسی در بحار، از کتاب "دعوات راوندی" و او هم از "علی بن جعد" نقل می‌‌کند و می‌‌گوید: مهم‌ترین چیزی که سبب شد تا عرب از حمایت امیرمؤمنان علی (ع)دست بردارند، امور مالی بود؛ چرا که آن حضرت هرگز شریفی را بر غیر شریف و عرب را بر عجم ترجیح نمی‌داد و برای سران و امرای قبایل حساب ویژه ـ آن چنان که سیره سلاطین بود ـ باز نکرد و هیچ کسی را به وسیله مال به سوی خودش جذب نمی‌ساخت، درحالی‌که معاویه کاملاً به عکس ایشان عمل می‌‌کرد^[۲].^[۳]

جستارهای وابسته

منابع

سخی حلیمی، غلام، امام علی و دفاع از مظلوم

پانویس

↑ الکافی، ج ۸، ص ۶۹، ح ۲۶.
↑ بحارالانوار، ج ۴۱، ص ۱۳۳.
↑ سخی حلیمی، غلام، فصلنامه فرهنگ کوثر، امام علی و دفاع از مظلوم، ص۲۷، ۲۸.

[1] الکافی، ج ۸، ص ۶۹، ح ۲۶.

[2] بحارالانوار، ج ۴۱، ص ۱۳۳.

[3] سخی حلیمی، غلام، فصلنامه فرهنگ کوثر، امام علی و دفاع از مظلوم، ص۲۷، ۲۸.

[۱]

[۲]

[۳]