غلو در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث غلو است. غلو از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: غلو در لغت - غلو در قرآن - غلو در حدیث - غلو در فقه اسلامی - غلو در کلام اسلامی - غلو در تاریخ اسلامی - غلو در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردنقد نگرش‌های افراطی و تفریطی به اهل بیت (ع)
پیامبر اسلام (ص) اهتمام ویژه‌ای به تبیین جایگاه واقعی اهل البیت(ع) داشتند، چنانکه در حدیث ثقلین فرموده‌اند: «إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي أَلَا وَ هُمَا الْخَلِيفَتَانِ مِنْ بَعْدِي وَ لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ»[۱]؛ این روایت که با عبارات مختلف در مسند احمد نیز نقل شده است[۲]؛ تأکید بر لزوم تمسک به اهل بیت (ع) است. با این حال امت اسلامی بعد از پیامبر (ص) نسبت به اهل بیت (ع) گرفتار افراط و تفریط شدند. گرایش به افراط و تفریط در حق اهل بیت (ع) از زمان خود اهل بیت (ع) شروع شد و ائمه(ع) از همان ابتدا به شدت با این دو نگرش مخالفت و از آنها اعلام بیزاری کردند[۳]. حضرت علی (ع) در این زمینه فرمودند: «دو گروه در مورد من هلاک می‌شوند؛ یکی در محبتش به من افراط می‌کند و از حق منحرف می‌شود و دیگری در دشمنی‌اش با من افراط می‌کند و از حق منحرف می‌شود و بهترین مردم کسانی‌اند که نسبت به من راه میانه را در پیش گرفته و از حق منحرف نشوند»[۴].[۵]
نگرش‌های غلوآمیز و افراطی دارای گونه‌های مختلفی است:
نگرش‌های افراطی
- غلو در مورد مقامات اهل بیت (ع) و ویژگی‌های معنوی و ظاهری ایشان[۶] که نتیجه‌اش تخریب جایگاه اهل بیت (ع) به عنوان بندگان صالح و برگزیده خداوند و هادیان به سوی سعادت بود. این تفکر منجر به کم‌ارزش شدن معارف دینی و سطحی‌نگری در شناخت مردم از اهل بیت (ع) شد؛ درحالی‌که اهل بیت (ع) خود را به عنوان عبد خداوند متعال معرفی کرده و پیوسته از غالیان اعلام بیزاری می‌کردند[۷].
- تصور کفایت محبت به اهل بیت (ع) برای نجات انسان و جواز ارتکاب هر گناهی به صرف محبت آن بزرگواران؛ درحالی که خود اهل بیت(ع) از طریق عبودیت خداوند متعال و تقوا و عمل به چنین مقاماتی رسیده‌اند و پیروان خودشان را به عمل و کسب تقوا امر می‌کرده‌اند[۸]؛ این همان تفکر مرجئه و اباحه‌گری است که سالیان متمادی تلاش کردند تا این تفکر را القا کنند که صرف اسلام و ایمان منهای عمل کافی است و نیازی به عمل نیست؛ درحالی که خود ائمه(ع) پیشاپیش همگان با مرجئه و تفکر ارجاء مقابله کرده‌اند[۹].
- جعل کرامت دروغین برای اهل بیت (ع)؛ عده‌ای از دوستان نادان اهل بیت (ع) با تمسک به این اندیشه نادرست که در دستگاه با عظمت اهل بیت (ع) استفاده از هر ابزاری حتی نامشروع؛ برای جلب محبت مردم مجاز است و برخی دشمنان به قصد تخریب چهره ایشان داستان‌هایی را پیرامون کرامات اهل بیت (ع) جعل کردند که البته روحیه اسطوره‌سازی انسان، به قبول و ترویج آن در سطح جامعه کمک کرد؛ درحالی‌که چنین اعمالی مصداق دروغ و حرام شرعی است و نتیجه‌اش برجای ماندن تصویری موهوم از اهل بیت (ع) در اذهان عمومی خواهد بود[۱۰].
- نسبت کفر به قاصران در ولایت اهل بیت (ع)؛ عده‌ای گمان می‌کنند اگر کسی نسبت به اهل بیت (ع) با آنها هم عقیده نباشد ولو محب اهل بیت (ع) باشد و به خاطر قصور فکری، به امامت اهل بیت (ع) اعتقاد نداشته باشد؛ از جرگه مسلمین خارج است و باید از آنها بیزاری جست. این نگرش نیز خلاف مکتب اهل بیت (ع) است[۱۱].
- کافی دانستن روایات اهل بیت (ع) در کسب معارف دینی؛ از جمله افراط‌های خطرناک نسبت به اهل بیت (ع) جریان اخباری‌گری افراطی بود که گمان می‌کردند تنها حجت شرعی، روایات اهل بیت (ع) است و ظواهر قرآن فقط برای معصومین حجت است و غیر ایشان حق مراجعه به قرآن را ندارند. عقل نیز حجیت شرعی ندارد و اجتهاد و تقلید از مجتهدین نامشروع است[۱۲]. درحالی که خداوند مسلمانان را دعوت به تدبر در قرآن می‌کند[۱۳] و حدیث ثقلین نیز قرآن و اهل بیت (ع) را در کنار هم مایه هدایت می‌داند و اهل بیت (ع) عقل را در کنار وحی به عنوان حجت الهی معرفی کرده‌اند[۱۴] و اساساً اجتهاد، خود از آموزه‌های اهل بیت (ع) است[۱۵].[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذی، تحقیق احمد محمد شاکر، ج۵، ص۶۶۳؛ صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۴۱۵.
- ↑ احمد بن حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۳، ص۱۴، ۱۷، ۲۶، ۵۹.
- ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، إثبات الهداة، ج۵، ص۳۹۵.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۲۷.
- ↑ فرخی، مصطفی، مقاله «اهل بیت»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی، ص ۲۴۵.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تحقیق محمدباقر بهبودی، ج۲۵، ص۳۴۶.
- ↑ صدوق، محمد بن علی، التوحید، تحقیق سیدهاشم حسینی تهرانی، ص۳۶۴؛ مفید، محمد بن محمد، الامالی، تحقیق حسین استاد ولی، ص۲۰۲؛ ر. ک: آیت الله خامنه‌ای، ۵/۵/۱۳۸۴.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۲، ص۷۴، ۴۶۴؛ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۷، ص۹۰-۹۳؛ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ص۵۶۷.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۲، ص۳۸۷، ۴۰۹؛ ج۸، ص۸۰، ۳۳۳؛ خامنه‌ای، سید علی، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، ص۹۹-۱۰۴.
- ↑ ر.ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۷، ص۹۱-۹۳.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۲، ص۴۲-۴۳؛ حسینی بهشتی، سید محمد، اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا، ص۳۲؛ آیت الله خامنه‌ای، ۲۳/۲/۱۳۸۸.
- ↑ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۰، ص۱۶۸-۱۶۹.
- ↑ ﴿أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا﴾ «آیا در قرآن نیک نمی‌اندیشند یا بر دل‌ها، کلون زده‌اند؟» سوره محمد، آیه ۲۴.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، ج۱، ص۱۶.
- ↑ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، تحقیق سیدحسن موسوی خرسان، ج۶، ص۲۱۸.
- ↑ فرخی، مصطفی، مقاله «اهل بیت»، مقالاتی از اندیشه‌نامه انقلاب اسلامی، ص ۲۴۷.