فلسفه پنهانی بودن ولادت امام مهدی چیست؟ (پرسش)

فلسفه پنهانی بودن ولادت امام مهدی چیست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با امام مهدی / معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی) / ولادت پنهانی امام مهدی
مدخل اصلی	ولادت امام مهدی
تعداد پاسخ	۲ پاسخ

فلسفه پنهانی بودن ولادت امام مهدی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

خدامراد سلیمیان

حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در دو کتاب «پرسمان مهدویت» و «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:

«یکی از ویژگی‏‌های ولادت حضرت مهدی (ع)‏، پنهان بودن آن است که در سخنان معصومان (ع) نیز با تعبیرهای متفاوت مورد اشاره قرار گرفته است. امام سجاد (ع) فرمود: "در قائم ما سنت‌‏هایی از پیامبران وجود دارد:... و سنتی از ابراهیم... و اما از ابراهیم پنهانی ولادت و کناره‏‌گیری از مردم.... ". امام صادق (ع) نیز فرمود: "ولادت صاحب الامر بر این خلق پوشیده است تا چون ظهور کند، بیعت کسی بر گردنش نباشد.

مهم‏ترین فلسفه غیبت در امان ماندن آن حضرت از خطر نابودی است. به این بیان که خداوند متعال، می‌‏دانست اگر امامان پیشین ظاهر شوند، از کشته شدن در امان خواهند بود؛ بر خلاف مهدی (ع) که اگر ظاهر شود، کشته خواهد شد. اگر یکی از پدران مهدی کشته می‌‏شد، حکمت و تدبیر الهی اقتضا می‏‌کرد دیگری به جای او نصب شود؛ ولی اگر مهدی (ع) کشته شود، مصلحت و تدبیر امور انسان‌‏ها اقتضا نمی‏‌کرد که امام دیگری به جای او نصب گردد. ابو بصیر از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمود: "ولادت صاحب الامر بر این مردم نهان است، تا چون خروج کند، بیعت هیچ‏کس بر گردنش نباشد و خدای تعالی امر وی را در یک شب به سامان رساند".

مخفی بودن ولادت، درباره برخی از بزرگان نقل شده است که می‏‌توان از آن جمله به ولادت مخفیانه ابراهیم خلیل (ع) از ترس کشته شدن به دست پادشاه زمانش و نیز به ولادت پنهانی موسی بن عمران (ع) از ترس کشته شدن به دست فرعون اشاره کرد. به همین جهت شیخ طوسی، ولادت پنهانی حضرت مهدی (ع) را امری عادی و معمولی دانسته، می‌‏نویسد: "این نخستین و آخرین حادثه نبوده و در طول تاریخ بشری، نمونه‌‏های فراوان داشته است". این حقیقت را صاحب منتخب الاثر نیز به تفصیل بیان کرده است»

«از روایات استفاده می‌شود، مهم‌ترین فلسفه غیبت "مصون ماندن ایشان از خطر نابودی" است. به این بیان که خداوند متعال می‌دانست اگر امامان پیشین ظاهر شوند، از کشته شدن در امان خواهند بود؛ برخلاف مهدی (ع) که اگر ظاهر شود، کشته خواهد شد. اگر یکی از پدران مهدی کشته می‌شد، حکمت و تدبیر الهی اقتضا می‌کرد، دیگری به جای او نصب گردد؛ ولی اگر مهدی (ع) کشته شود، مصلحت و تدبیر امور انسان‌ها اقتضا نمی‌کرد که، امام دیگری به جای او نصب گردد. ابو بصیر از امام صادق (ع) نقل کرده است: "ولادت صاحب الامر بر این مردم نهان است تا چون خروج کند، بیعت هیچ‌کس بر گردنش نباشد و خدای تعالی امر وی را در یک شب به سامان رساند". مخفی بودن ولادت، درباره برخی از بزرگان نقل شده که می‌توان از آن جمله به ولادت مخفیانه ابراهیم خلیل (ع) از ترس کشته شدن به دست پادشاه زمانش و نیز به ولادت پنهانی موسی بن عمران (ع) از ترس کشته شدن به دست فرعون اشاره کرد. به همین جهت شیخ طوسی، ولادت پنهانی حضرت مهدی (ع) را امری عادی و معمولی دانسته، می‌نویسد: "این نخستین و آخرین حادثه نبوده و در طول تاریخ بشری، نمونه‌های فراوان داشته است". این حقیقت را صاحب منتخب الاثر این‌گونه بیان کرده است: "راز مخفی نگه داشتن ولادت مهدی (ع) این بود: خلفای بنی عباس، از طریق روایاتی که پیامبر (ص) و ائمه طاهرین (ع) نقل شده بود، می‌دانستند دوازدهمین امام، همان مهدی است که زمین را پر از عدل و داد می‌کند و دژهای گمراهی و فساد را درهم می‌کوبد. دولت جباران را سرنگون می‌سازد و طاغوت را به قتل می‌رساند و خود، امیر مشرق و مغرب جهان می‌شود. چون این امر را می‌دانستند، درصدد برآمدند تا این نور را خاموش کنند و او را به قتل رسانند. ازاین‌رو، جاسوسان و مراقبانی چند گماشتند؛ حتی قابله‌هایی را مأمور کردند تا داخل منزل امام عسکری (ع) را زیر نظر بگیرند. لکن خداوند، در هرحال، نور هدایت را پاینده خواهد داشت. این بود که خدا به اراده خویش، دوران بارداری مادر او را پنهان ساخت. مورخان گفته‌اند: معتمد عباسی به قابله‌ها امر کرده بود تا وقت و بی‌وقت، سرزده، وارد خانه سادات شوند- به ویژه خانه امام حسن عسکری (ع)- و در درون خانه بگردند و تفتیش کنند و از حال همسر او باخبر گردند و گزارش دهند. اما آنان از هیچ چیز آگاه نگشتند. خداوند درباره حضرت مهدی (ع)، همان کار را کرد که درباره موسی (ع) کرد؛ چنان‌که دشمنان حضرت مهدی (ع) نیز، همان روش فرعونی و سیاست فرعونی را دنبال کردند. فرعون دانست که زوال سلطنت او به دست مردی از بنی اسرائیل خواهد بود. این بود که بازرسانی گماشت تا زنان حامله بنی اسراییل را زیر نظر گیرند و کودکانی را که متولد می‌شوند، تحت مراقبت شدید قرار دهند و اگر کودک پسر بود، او را بکشند. بدین‌گونه کودکان بسیاری را کشتند تا موسی پدید نیاید. چنان‌که در قرآن کریم ذکر شده است‌﴿وَإِذْ أَنجَيْنَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُقَتِّلُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءكُمْ وَفِي ذَلِكُم بَلاء مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ ﴾. و با این همه، خدای متعال، پیامبر خود موسی را حفظ کرد، و ولادت او را مخفی داشت، و سپس به مادر موسی امر فرمود تا او را در صندوقی گذارد، و به رود نیل سپارد﴿وَأَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَلا تَخَافِي وَلا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ﴾. در احادیث بسیاری آمده است: حضرت مهدی (ع) شباهت‌هایی به حضرت ابراهیم (ع) و حضرت موسی (ع) دارد"».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آقای حکیمی؛

محمد رضا حکیمی آقای محمد رضا حکیمی، در کتاب «خورشید مغرب» در این‌باره گفته است: «به هنگامی که ولادت مهدی نزدیک گشت، و خطر او در نظر جباران قوت گرفت، درصدد برآمدند تا از پدید آمدن این نوزاد جلوگیری کنند، و اگر پدید آمد و بدین جهان پای نهاد، او را از میان بردارند. بدین علت بود که چگونگی احوال مهدی، دوران حمل، و سپس تولد او، همه و همه، از مردم نهان داشته می‌شد، و جز چند تن معدود، از نزدیکان، یا شاگردان و اصحاب خاص امام عسکری، کسی او را نمی‌دید. آنان نیز مهدی را گاه‌به‌گاه می‌دیدند، نه پیوسته و به صورت عادی. نوشته‌اند: راز مخفی داشتن ولادت مهدی این بود: خلفای بنی عباس، از طریق روایاتی که از پیامبر (ص) و ائمه طاهرین (ع) نقل شده بود، دانستند که دوازدهمین امام، همان مهدی است، که زمین را پر از عدل و داد می‌کند، و دژهای گمراهی و فساد را درهم می‌کوبد، و دولت جباران را سرنگون می‌سازد، و طاغوتان را به قتل می‌رساند، و خود، امیر مشرق و مغرب جهان می‌شود. چون این امر را دانستند، درصدد برآمدند تا این نور را خاموش کنند، و این امام را به قتل رسانند. ازاین‌رو، جاسوسان و مراقبانی چند گماشتند، و حتی قابله‌هایی را مأمور کردند تا داخله امام عسکری را زیر نظر بگیرند. لکن خداوند، در هر حال، نور هدایت را پاینده خواهد داشت. این بود که خدا به اراده خویش، دوران بارداری مادر او را پنهان ساخت. مورخان گفته‌اند: معتمد عباسی، قابلگان را امر داده بود تا وقت و بی‌وقت، سرزده، وارد خانه سادات شوند، به‌ویژه، خانه امام حسن عسکری (ع)، و در درون خانه بگردند و تفتیش کنند، و از حال همسر او باخبر گردند، و گزارش دهند، اما آنان از هیچ‌چیز آگاه نگشتند. خداوند درباره مهدی، همان کار را کرد که درباره موسی کرد. چنانکه دشمنان مهدی نیز، همان روش فرعونی و سیاست فرعونی را دنبال کردند. فرعون دانست که زوال سلطنت او به دست مردی از بنی اسرائیل خواهد بود. این بود که بازرسانی گماشت تا زنان حامله بنی اسرائیل را زیر نظر گیرند، و کودکانی را که متولد می‌شوند تحت مراقبت شدید قرار دهند، و اگر کودک پسر بود او را بکشند. بدین‌گونه کودکان بسیاری را کشتند تا موسی پدید نیاید - چنان‌که در قرآن کریم ذکر شده است: ﴿وَإِذْ أَنجَيْنَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُقَتِّلُونَ أَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءكُمْ وَفِي ذَلِكُم بَلاء مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ ﴾. و با این همه، خدای متعال، پیامبر خود موسی را حفظ کرد، و ولادت او را مخفی داشت، و سپس به مادر موسی امر فرمود تا او را در صندوقی گذارد، و به رود نیل سپارد﴿وَأَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِيهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَيْهِ فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِّ وَلا تَخَافِي وَلا تَحْزَنِي إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ﴾. در احادیث بسیاری آمده است که مهدی، شباهت‌هایی به حضرت ابراهیم و حضرت موسی دارد ».