فی ظلال نهج البلاغة (کتاب)
| فی ظلال نهج البلاغة | |
|---|---|
 | |
| زبان | عربی |
| نویسنده | محمد جواد مغنیه |
| موضوع | نهج البلاغه، امامت و ولایت |
| مذهب | شیعه |
| ناشر | [[:رده:انتشارات * انتشارات دار العلم للملایین
|
| محل نشر |
|
| سال نشر | 1979 م، 1358 ش، 1399 ق
|
| تعداد جلد | ۴ |
| فهرست جلدها | جلد اول، جلد دوم، جلد سوم، جلد چهارم |
| شابک | ۹۷۸-۹۶۴-۴۶۵-۱۰۳-۸ |
| شماره ملی | ۱۲۴۹۷۱۴ |
فی ظلال نهج البلاغة، مجموعه‌ای چهار جلدی است به زبان عربی که به ترجمه، شرح و تفسیر نهج البلاغه می‌پردازد. این مجموعه به قلم محمد جواد مغنیه نوشته شده و توسط دو انتشاراتی: انتشارات دار العلم للملایین(لبنان) و انتشارات دار الکتاب الاسلامی (ایران) به چاپ رسیده است.
دربارهٔ کتاب
- در معرفی این کتاب آمده است: «نهج البلاغه همواره مورد توجه دانشمندان اسلامی قرار داشته و در طول تاریخ شرح‌هایی بر این کتاب نوشته شده است، از جمله شرح‌هایی که با روشی نوین و متناسب با نیازهای معاصر بر نهج البلاغه نوشته شده، کتاب فی ظلال نهج البلاغة است. این شرح، نوشته اندیشمند شیعی، محمد جواد مغنیه در چهار مجلد به زیور طبع آراسته شده است. شرح وی را می‌توان از مراجع شیعی معاصر در شرح و توضیح نهج البلاغه دانست.
- شارح، مخاطب عام را در نظر آورده، اما در عین‌حال نگاه اندیشمندانه و موشکافانه او نسبت به مسائل گوناگون علمی، موجب شده است که این شرح برای مخاطب خاص نیز مفید فایده باشد. وسعت و گستره علمی شارح و ارائه آثار پژوهشی در حوزه‌های مطالعات تاریخی، تفسیری، فقهی و... بر شمول مفهومی شرح افزوده و در ضمن شرح هرجا نیاز به توضیح این‌گونه مباحث بوده، به‌قدر کافی و به‌دور از اطناب به طرح آن‌ها پرداخته است. اما در عین حال از آن‌جا که چنین نگارش‌هایی گاه نیازمند تفسیر و تأویل شخصی در متن است، در مواردی چند مطالبی را عنوان کرده که چندان درست به‌نظر نمی‌رسد. برای مثال در فرازی از کتاب، رأی امام را در مورد عمل و عمل‌گرایی منطبق با دیدگاه‌های پیروان مکتب عمل‌گرایان (پراگماتیسم) دانسته، حال آن‌که معیار اسلام در عمل‌گرایی وجود حسن و قبح ذاتی افعال است و پس از آن با جدیت اقدام به عمل می‌شود، اما عمل‌گرایان معیار عمل را کارایی و مفید بودن عمل در مقطع خاص زمانی و مکانی می‌دانند. در این صورت، چنین برداشتی صحیح به‌نظر نمی‌رسد.
- شارح در شرح خود نگاهی ویژه به مسائل اجتماعی داشته است. از نکات برجسته این کتاب، استفاده شارح از منابع غیرمسلمان و مقایسه تطبیقی دیدگاه آن‌ها با متن نهج البلاغه است که شمول بحث را از اکتفا به منابع شیعی و اسلامی در سطح بالاتری قرار داده، هرچند گاه در طرح موضوع از منابعی بهره گرفته که در آن حوزه موضوعی چندان به‌عنوان منبع اصیل قابل استناد نیستند.
- در مقدمه کتاب که به قلم عبده حسن الزیات نوشته شده، روابط سه‌گانه انسان‌ها در تعامل با خویشتن خویش، با خداوند عالم و با انسان‌های دیگر مطرح شده و سپس مسئله حکومت و حاکم و روابط متقابل مردم و حکومت و به‌عبارتی فلسفه سیاسی اسلام از دیدگاه نهج البلاغه مطرح شده است. از منظر نگارنده مقدمه تمام موارد طرح‌شده در نظرگاهی کلی ناظر بر مسائل اجتماعی است. البته در این مقدمه توضیح این امر واضح که ارتباط انسان با خدا در مرحله‌ای جدی‌تر و عمیق‌تر از مسائل اجتماعی، به‌عنوان مسئله‌ای فردی و عقیدتی بر ضمیر وجود آدمی استوار است، مغفول مانده، گرچه دیدگاه صحیح توحیدی در روابط و تعاملات اجتماعی فرد نیز نقشی مؤثر در مرحله دوم ایفا خواهد کرد.
- شارح در مقدمه خود بر این شرح به مواردی چند اشاره کرده است، از جمله: اعتبار سندی نهج البلاغه و وجود بیشتر متن نهج البلاغه در منابع حدیثی پیش از شریف رضی، تطابق مفهومی بیشتر عبارات نهج البلاغه با قرآن کریم و بحثی موضوع‌شناسانه در ارتباط با کتاب نهج البلاغه، بیان مراتب عقل در دو مرتبه فطری و اکتسابی و توجه به این‌که آدمیان در هر عصری به‌طور مستقل نیازمند کنکاش‌ها و پژوهش‌های علمی هستند.
- مؤلف در روش نگارش این کتاب از روش پیشین خود در تفسیر الکاشف بهره برده است. شارح در این شرح، هر متنی را که با کلمه "الحمد لله" شروع شده به‌عنوان خطبه در نظر گرفته است، هرچند دیگران به‌گونه‌ای دیگر آن را ضبط کرده باشند. شارح در پایان مقدمه به بهره‌گیری خود از شروح متقدمان اشاره داشته است.
روش کتاب
- شارح به تناسب کمیت خطبه و موضوع‌های آن به طرح فراز یا فرازهایی از کلام زیر عنوان تیترهای فرعی پرداختن و بدین‌ترتیب به دسته‌بندی مفاهیم خطبه و متمایز کردن موضوع‌های آن پرداخته است. برای مثال در خطبه اول که از جمله خطبه‌های بلند نهج البلاغه است، تیترهایی چند با عناوین "سپاس مخصوص خداوند است"، "خداشناسی سرآغاز دین"، "آفرینش مخلوقات"، "آفرینش آسمان‌ها" و... ذکر شده است. در ترجمه فارسی اثر زیر متن اصلی، ترجمه آن براساس ترجمه محمد دشتی آمده است.
- واژه‌شناسی و توضیح واژگان دشوار از جمله امتیازهای این شرح است. در این مبحث، ضمن ارائه توضیح واژه و جایگاه صرفی آن، به ذکر ریشه کلمات توجه شده است. برای مثال در واژه‌شناسی بخشی از خطبه اول در توضیح واژه "النعماء" چنین آمده است: "النعماء" جمع "نعمت" است. هم‌چنین آن را اسم مصدر نیز دانسته‌اند. شارح گاه در توضیح واژگان به آیات قرآنی استشهاد کرده است. برای مثال در توضیح واژه فوق به دو آیه از قرآن[۱] استشهاد شده است.
- بیان و توضیح ساختار ادبی از جمله موارد مورد توجه شارح بوده است.
- پس از بیان توضیحات فوق به شرح و تفسیر کلام می‌پردازد. در شرح و تفسیر نیز گاه به‌مقتضای حال، عناوین فرعی و جزئی را در نظر می‌آورد و حجمی از اطلاعات ضروری را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. برای مثال در طرح موضوع توحید، بحث مبسوطی درباره "نفی صفات" ارائه کرده است. شارح در توضیح مطالب خود از فرازهایی دیگر از نهج البلاغه و نیز مطالب شارحان دیگر به‌ویژه شرح ابن‌ابی‌الحدید بهره برده است. گاه در ضمن شرح گریزهایی به مسائل معاصر داشته و توجه مخاطب را به نقش عصری کلام امام جلب کرده و موارد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ... را مطابق با نیاز معاصر مطرح کرده است. بدین‌ترتیب با مراجعه به این اثر، بخشی از موضوع تطابق زمانی و کاربردهای سخنان پیشوایان دین در جهان معاصر نشان داده شده است»[۲].
مباحث جلدهای کتاب
در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.
دربارهٔ پدیدآورنده
دریافت متن
- دریافت متن PDF کتاب از وبگاه کتابخانه دیجتال نور
- دریافت متن دیجیتال کتاب از وبگاه کتابخانه دیجیتالی تبیان
پانویس
- ↑ ﴿ وَنَعْمَةٍ كَانُوا فِيهَا فَاكِهِينَ﴾؛ سوره دخان، آیه۲۷ و ﴿وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَةَ اللَّهِ لاَ تُحْصُوهَا إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾؛ سوره نحل، آیه ۱۸
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 631- 633.
- ↑ وبگاه باشگاه اندیشه