ماهیت قیام کربلا

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

مقدمه

برای حفظ هویّت نهضت عاشورا و اهداف آن، باید "ماهیّت" آن را خوب شناخت. ماهیّت قیام امام حسین (ع) را از منابع مستند و خدشه‌ناپذیر زیر می‌توان شناخت:

  1. خطبه‌های امام و اهل بیت، که در مکّه و بین راه حجاز و عراق و در کربلا و پس از آن در کوفه، شام و مدینه ایراد شده است.
  2. سخنانی که امام، در پاسخ به پرسش‌ها، پیشنهادها و خیرخواهی‌های این و آن، در طول نهضت بیان کرده است.
  3. رجزهایی که امام و اصحاب او، روز عاشورا در مقابل دشمن خوانده‌اند و همۀ آنها در مآخذ معتبر ثبت شده است.
  4. نامه‌هایی که میان امام و مردم کوفه و بصره ردّ و بدل شده است، نامه‌های یزید به ابن زیاد، ابن زیاد به یزید و عمر سعد، نامه‌های عمر سعد به ابن زیاد، ابن زیاد به حاکم مدینه و...

از مجموع این منابع و اسناد مکتوب و موجود، می‌توان اهداف، ماهیّت، دیدگاه‌های طرفین را به دست آورد. در عین حال می‌توان گفت نهضت امام حسین (ع) چهار بعد داشت: ویران کردن، ساختن، تجدید و آفریدن و ابداع. امّا توضیح مختصر این ابعاد:

"ویران کردن": در هم شکستن و ویران کردن هیکل و اسکلتی که به امویان امکان داده بود به اسم "دینستمگری کنند و به نام خلافت، کاخ‌های عیاشی خود را بر استخوان‌ها و جمجمه‌های محرومان و آزادی‌خواهان بنا کنند و آزاد مردان را از صحنه کنار بزنند یا به شهادت برسانند. انقلاب کربلا، بنیان ستم و تحمیق و تزویر را در هم شکست و پایه‌های آن را متزلزل ساخت.

"ساختن": دمیدن روح شهامت و بیداری در کالبد جامعۀ اسلامی و پروراندن نسلی خداجوی و شهادت طلب و ستیزه‌گر با سلطۀ ستم، به دلیل حرکت‌های انقلابی پس از عاشورا.

"تجدید": ارزش‌های اسلامی که با نقشه‌ها و توطئه‌های بنی امیّه کهنه و فراموش شده و مفاهیم دینی که به دست آنان تحریف گشته بود، دوباره احیا شد. دیدگاه اصلی دین دربارۀ حکومت و حاکم و بیت المال و حقوق مردم مطرح گشت و بنای عقیده و ایمان، روحی تازه یافت و تحریف‌ها زدوده گشت و روح‌های کوچک، آن عظمت را یافتند که در برابر طاغوت بایستند و امر به معروف و نهی از منکر کنند.

"ابداع": نمونه‌های زنده و بزرگ و قهرمان برای بشریّت ساخته شد که همواره خار سر راه متجاوزان به حقوق محرومان بودند و ایجاد یک خطّ آزادی‌بخش که با روح تقوا و اخلاص خدایی اشباع شده بود، خطّی که در طول تاریخ، خواب از چشم جباران متکبّر ربوده، و بستر نرمشان را خشن ساخت. این خطّ، در سایۀ ایجاد هویّت جدید انسانی و اسلامی در جامعه پدید آمد و امام حسین (ع) به همۀ انسان‌ها، حتی غیر مسلمانان، درس آزادگی و غیرت داد.

ماهیّت قیام کربلا، امر به معروف و نهی از منکر و احیاء سنت پیامبر (ص) بود. نیز جهاد در راه مبارزه با جهالت و گمراهی و سرگردانی، که در زیارت آن حضرت می‌خوانیم: «وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِيكَ حَتَّى اِسْتَنْقَذَ عِبَادَكَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَيْرَةِ الضَّلاَلَةِ»[۱]. دست یافتن به این هدف، نثار "خون" لازم داشت که در عاشورا انجام یافت. و تفسیر"خون" و رسواگری ظالم لازم داشت که با برنامۀ اسرای اهل بیت تحقّق یافت. در خون شهدای کربلا و سید الشهدا (ع)، قیامت و رسالت و آزادگی نهفته بود[۲].

منابع

پانویس

  1. مفاتیح الجنان، ص۴۴۸ (زیارت امام حسین در عید فطر و قربان).
  2. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۴۲۷.