مبارزه با تبعیض در حدیث
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مبارزه با تبعیض است. مبارزه با تبعیض از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مبارزه با تبعیض در حدیث - مبارزه با تبعیض در معارف و سیره نبوی - مبارزه با تبعیض در معارف و سیره علوی - پرسش مرتبط نداردمبارزه با تبعیض و نابرابری
پیامبر خدا فرمود: «سنگ آسیاب اسلام به زودی به چرخش درخواهد آمد. پس شما بر محور قرآن بچرخید. نزدیک است که قدرت و قرآن با یکدیگر به پیکار برخیزند و از هم جدا شوند. به زودی شاهانی بر شما حاکم خواهند شد که برای شما به گونه‌ای حکم می‌کنند و برای خود به گونه‌ای دیگر. اگر از آنان فرمان برید، گمراهتان کنند و اگر نافرمانی کنید، شما را بکشند». اصحاب پرسیدند: ای پیامبر خدا، در چنان روزگاری چه کنیم؟ حضرت فرمود: «همچون یاران عیسی باشید که آنهارا با اره‌ها پاره پاره کردند و بر چوبه دار آویخته شدند؛ [که] مردن در راه اطاعت خدا بهتر از زندگی کردن در معصیت [است]»[۱]. پیامبر در کلامی دیگر می‌فرماید: محبوب‌ترین دین‌ها نزد خدا، آیین حنیف است. پس هرگاه دیدی که امت من به ستمگر نمی‌گویند تو ستمگری، بی‌تردید از دست رفته‌اند.[۲].
نفی تبعیض در احترام به دیگران
رسول خدا (ص) فرمود: «هر کس مرد یا زن مؤمنی را به سبب تهی‌دستی یا کم‌بضاعتی خوار و حقیر شمارد، خدای تعالی در روز رستاخیز، او را انگشت‌نما و سپس رسوا می‌کند».[۳].[۴].
سپر بلا کردن خود و خانواده‌اش
امیرمؤمنان علی (ع) درباره پیامبر اکرم (ص) فرمود: «هرگاه آتش جنگ زبانه می‌کشید و دشمنان هجوم می‌آوردند، رسول خدا (ص) اهل بیت خود را به میدان جنگ پیش می‌فرستاد تا به وسیله آنها، اصحابش را از سوزش شمشیرها و نیزه‌ها حفظ کند، چنان که عبیده بن حارث در جنگ بدر و حمزه در احد و جعفر در موته به شهادت رسیدند».[۵].[۶].
شرط سعادتمندی یک ملت
پیامبر خدا فرمود: «لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لَا يُؤْخَذُ لِلضَّعِيفِ فِيهَا حَقُّهُ مِنَ الْقَوِيِّ غَيْرَ مُتَعْتَعٍ»[۷]؛ هرگز پاک و پاکیزه [و سعادتمند] نگردد امتی که [در آن]حق ناتوان، بدون [هیچ] ترس و لرزی از قدرتمند گرفته نشود.[۸].
نفی تبعیض در آموزش و پرورش
پیامبر اعظم (ص) فرمود: «دورترین خلایق از خدا دو مردند: مردی که با فرمانروایان بنشیند و هر سخن ستمگرانه‌ای را [که آنها] گفتند، تصدیق کند و آموزگار کودکان که میان آنان به یک چشم نگاه نکند و در رفتار با کودک یتیم، خدا را در نظر نگیرد».[۹].[۱۰].
همه انسان‌ها، فرزندان آدم
پیامبر خدا در روز فتح مکه فرمود: خدای تبارک و تعالی به وسیله اسلام، نخوت جاهلیت و نازش به پدران و خاندان‌های جاهلی را از شما زدود. ای مردم، شما فرزندان آدم هستید و آدم از گِل آفریده شد. بدانید امروز بهترین شما نزد خدا و گرامی‌ترین شما در پیشگاه او، پرهیزکارترین و فرمان بردارترین شما از اوست. بدانید که عربیّت به پدری نیست که [شما را] به دنیا آورد، بلکه عربیت یک زبان است که با آن سخن گفته می‌شود. پس هر کس در کار و عمل کوتاهی کند، شرافت خانوادگی‌اش او را به خشنودی خدا نرساند[۱۱].[۱۲].
شیوه رفتار با سلمان فارسی
روزی سلمان فارسی وارد مجلس رسول خدا (ص) شد. مردم به سبب عظمت شأن سلمان و به احترام کهن‌سالی و ارتباطی که وی با پیامبر و خاندانش داشت، به وی احترام کردند و او را در صدر مجلس نشاندند. ناگاه شخصی وارد شد و نگاهی به سلمان انداخت و گفت: این عجمی که در میان عرب، در صدر مجلس نشسته است، کیست؟ رسول خدا (ص) بی‌درنگ به منبر رفت و فرمود: «به درستی که مردم از آدم تا امروز، همانند دانه‌های شانه هستند. هیچ برتری برای عرب بر غیرعرب و هیچ برتری برای انسان سرخ بر سیاه نیست مگر به پرهیزکاری. سلمان، دریایی است که آبش خشک نمی‌شود و گنجی است که نابود نمی‌گردد. سلمان از ما اهل بیت است. آب گوارای [چشمه‌ای] است که حکمت از او می‌جوشد و برهان عطا می‌کند»[۱۳].[۱۴].
ریاست
گاه تبعیض و نابرابری در تفاوت‌های اجتماعی جلوه می‌کند. اصل تفاوت در جایگاه و کارکردهای افراد، امری پذیرفته است، ولی اگر افراد به دنبال جایگاه و مقامی باشند که به دست آوردن آن تنها با تبعیض و نابرابری اجتماعی ممکن باشد، زیان‌کارند. در روایتی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است: «هر کس دوست داشته باشد که مردم در برابرش به تعظیم بایستند، جایگاهش دوزخ است»[۱۵].[۱۶].
جایگاه عدالت‌پیشگان در قیامت
کسانی که به عدالت حکم می‌کنند و رفتارشان دور از تبعیض و نابرابری است، در دنیا و آخرت سرفرازند. رسول خدا (ص)، افرادی را که با خانواده خویش و کسانی که مسئولیت آنها را برعهده دارند، با عدالت و دور از تبعیض و نابرابری رفتار می‌کنند، مقربان درگاه الهی معرفی می‌کند و می‌فرماید: دادگران در روز قیامت نزد خداوند، بر فراز منبرهایی نورانی، دست راست خدای رحمانند و هر دو دست خدا راست است[۱۷]. همان دادگرانی که در حکومت داوری خود و در میان خانواده خویش و نسبت به هر کسی که سرپرست آنها هستند، به عدالت رفتار می‌کنند[۱۸].
همچنین کسانی که بر منصب قضاوت می‌نشینند، باید بکوشند تا در رفتار با مردم، دچار تبعیض و نابرابری نشوند. پیامبر خدا در کلامی دیگر فرمود: هر که به داوری کردن میان مسلمانان گرفتار شود، باید در نگاه‌ها، اشاره کردن‌ها، جای نشستن و شیوه نشستن خود نسبت به آنها به یکسان رفتار کند[۱۹].
حضرت در جایی دیگر فرمود: هر که به قضاوت کردن میان مسلمانان گرفتار شود، تا زمانی که صدایش را بر سر یکی از طرفین دعوا بلند نکرده است، نباید بر سر دیگری فریاد بزند[۲۰].
منابع
پانویس
- ↑ میزان الحکمه، ج۱، ح۹۰۸؛ الدر المنثور، ج۳، ص۱۲۵.
- ↑ رضوانفر، احمد، برابری و نفی تبعیض از دیدگاه پیامبر اعظم ص ۵۷.
- ↑ «مَنِ اسْتَذَلَّ مُؤْمِناً أَوْ مُؤْمِنَةً- أَوْ حَقَّرَهُ لِفَقْرِهِ وَ قِلَّةِ ذَاتِ يَدِهِ- شَهَرَهُ اللَّهُ تَعَالَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ ثُمَّ يَفْضَحُهُ»؛ میزان الحکمه، ج۳، ح۴۰۷۵؛ بحارالانوار، ج۷۲، ص۴۴، ح۵۲.
- ↑ رضوانفر، احمد، برابری و نفی تبعیض از دیدگاه پیامبر اعظم ص ۵۸.
- ↑ «وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) إِذَا احْمَرَّ الْبَأْسُ وَ أَحْجَمَ النَّاسُ قَدَّمَ أَهْلَ بَيْتِهِ فَوَقَى بِهِمْ أَصْحَابَهُ حَرَّ السُّيُوفِ وَ الْأَسِنَّةِ فَقُتِلَ عُبَيْدَةُ بْنُ الْحَارِثِ يَوْمَ بَدْرٍ وَ قُتِلَ حَمْزَةُ يَوْمَ أُحُدٍ وَ قُتِلَ جَعْفَرٌ يَوْمَ مُؤْتَةَ»؛ نهج البلاغه، نامه ۱۰.
- ↑ رضوانفر، احمد، برابری و نفی تبعیض از دیدگاه پیامبر اعظم ص ۵۸.
- ↑ میزان الحکمه، ج۱۰، ح۱۵۸۸۵؛ بحارالانوار، ج۷۷، ص۲۵۸، ح۱.
- ↑ رضوانفر، احمد، برابری و نفی تبعیض از دیدگاه پیامبر اعظم ص ۵۹.
- ↑ «أَبْعَدُ الْخَلقِ مِنَ اللَّهِ رَجُلَانِ: رَجُلٌ يُجَالِسُ الْأُمَرَاءَ فَمَا قَالُوا مِنْ جَوْرٍ صَدَّقَهُمْ عَلَيْهِ، وَ مُعَلِّمُ الصِّبْيَانِ لَا يُواسِي بَيْنَهُمْ وَ لَا يُراقِبُ اللَّهَ فِي الْيَتِيمِ» میزان الحکمه، ج۱۰، ح۱۶۶۵۵؛ کنز العمال، ح۴۳۷۶۱.
- ↑ رضوانفر، احمد، برابری و نفی تبعیض از دیدگاه پیامبر اعظم ص ۵۹.
- ↑ بحارالانوار، ج۶۷، ص۲۷۸، باب ۵۶ با اندکی تلخیص.
- ↑ رضوانفر، احمد، برابری و نفی تبعیض از دیدگاه پیامبر اعظم ص ۶۰.
- ↑ بحارالانوار، ج۲۶، ص۲۹۸، باب ۶، ح۶۴.
- ↑ رضوانفر، احمد، برابری و نفی تبعیض از دیدگاه پیامبر اعظم ص ۶۰.
- ↑ «مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَمْثُلَ لَهُ الرِّجَالُ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ النَّارِ»میزان الحکمه، ج۴، ح۶۷۱۹.
- ↑ رضوانفر، احمد، برابری و نفی تبعیض از دیدگاه پیامبر اعظم ص ۶۱.
- ↑ میزان الحکمه، ج۱۰، ح۱۶۸۰۶.
- ↑ میزان الحکمه، ج۱۰، ح۱۶۸۳۵؛ کنز العمال، ح۱۵۰۳۲.
- ↑ به این نکته اشاره دارد که خداوند جهت ندارد و این تعبیر برای بیان میزان قرب و نزدیکی به خداست.
- ↑ رضوانفر، احمد، برابری و نفی تبعیض از دیدگاه پیامبر اعظم ص ۶۱.