کعب بن عاصم اشعری
این مدخل زیرشاخهٔ بحث صحابه است. کعب بن عاصم اشعری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: کعب بن عاصم اشعری در تراجم و رجال - کعب بن عاصم اشعری در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد| کعب بن عاصم اشعری | |
|---|---|
 تصویر نمادین دمشق | |
| نام کامل | ابومالک کعب بن عاصم اشعری |
| جنسیت | مرد |
| کنیه | ابومالک |
| از قبیله | اشعر |
| محل زندگی | شام |
| درگذشت | ۱۸ هجری |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
| حضور در جنگ | جنگ حنین |
مقدمه
ابومالک اشعری، نامش کعب بن عاصم است. با اینکه گفته‌اند وی به نام شناخته است نه به کنیه[۱]، در اسناد روایات و برخی کتاب‌های حدیثی که فصلی برای حدیث وی گشوده‌اند، از او با عنوان «ابومالک اشعری» یاد کرده‌اند[۲]. بنا بر نقل ابن حجر[۳]، نویسندگانی مانند نسائی، دولابی و حاکم نیشابوری که در موضوع کنیه‌ها کتاب نوشته‌اند، کعب بن عاصم را با کنیه ابومالک خوانده‌اند. حتی برخی گفته‌اند انصراف «ابومالک اشعری» در روایات، به کعب بن عاصم است نه دیگران[۴] در نام وی تردید نیست، اما برخی نام وی را عبید[۵]، عمرو[۶] و اسامی دیگری مانند عامر، حارث[۷] یا کعب بن مالک[۸] گفته‌اند که صحیح به نظر نمی‌رسد. منشأ این اشتباه، از باب تعیین مصداق و آمیخته شدن اطلاعات مربوط به وی با ابومالک اشعری. یا ابوعامر اشعری است. ابن سعد[۹] او را در طبقه اول صحابه ساکن شام آورده است و خلیفة بن خیاط[۱۰] وی را از ساکنان شام می‌داند. اما برخی، محل سکونت وی را مصر نوشته‌اند [۱۱]؛ چنان که ابن یونس مصری[۱۲]، از کعب بن عاصم صدفی، به عنوان کسی یاد کرده که در فتح مصر حضور داشت. جمع میان این دو گزارش ممکن است؛ زیرا وی می‌توانسته تغییر محل سکونت داده باشد؛ چنان که برخی، سکونت در هر دو منطقه مصر و شام را برای وی نوشته‌اند[۱۳].
او که می‌بایست چهره‌ای شاخص می‌بوده باشد، همراه تعدادی از اشعری‌ها در سال هفتم خدمت رسول خدا (ص) آمد. ورود ایشان، همزمان با ورود مهاجران حبشه بود. از این رو، از او با تعبیر «كان من اصحاب السفينه»؛ یاد شده است[۱۴]. شرح حال نگاران از همراهی وی با رسول خدا (ص) در غزوات سخن گفته‌اند[۱۵]. رسول خدا (ص) در نبرد هوازن (حنین) وی را مأمور پیگیری شکست خوردگان دشمن کرد[۱۶] و در حادثه‌ای دیگر، عمل وی را در تقسیم غنایم، عادلانه دانست و ستود[۱۷] ابو مالک اشعری که تمایل داشت در زندگی‌اش فقیران نیز شریک باشند، با همسرش دچار اختلاف شد. همسرش شکایت پیش رسول خدا (ص) برد، اما آن حضرت ابو مالک را نزد وی ستود. همسرش چون نظر رسول خدا (ص) را درباره وی شنید، به ادامه زندگی با ابو مالک رضایت داد[۱۸].
روزی ابومالک اشعری طایفه خود را گرد آورد و به آنان نحوه وضو گرفتن و نماز خواندن رسول خدا (ص) را به تفصیل تشریح کرد و سپس نمازی به سبک رسول خدا (ص) برایشان خواند[۱۹]. ابن سعد[۲۰] از این نماز با عنوان نماز «ام نسی» یاد کرده که لقب مردی از اشعریان بود.
از او روایات چندی به شرح زیر نقل شده است: نهی از روزه گرفتن در سفر[۲۱]، ایمن بودن امت از اجتماع بر خطا[۲۲]، گزارش خطبه رسول خدا (ص) در حجة الوداع در ایام منی[۲۳] و شراب نوشی مردمانی از امت رسول خدا (ص) با تغییر نام مشروب[۲۴] او روایات دیگری نیز دارد[۲۵]. ام الدرداء از جمله راویان روایت اوست[۲۶]. ابومالک که گویا همراه و هم‌شأن امرای لشکر شام، مانند ابوعبیده جراح و معاذ بن جبل بود، با آنان در طاعون عمواس به سال هیجده درگذشت[۲۷]. وی در بستر مرگ، حدیثی از رسول خدا (ص) خواند و از حاضران خواست آن را به غایبان نیز برسانند. وی گفت: از رسول خدا (ص) شنیده است: «شیرینی دنیا، تلخی آخرت و تلخی دنیا، شیرینی آخرت است»[۲۸].[۲۹]
جستارهای وابسته
- اشعر (قبیله)
منابع
پانویس
- ↑ مزی، ج۲۴، ص۱۷۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۲۹۵.
- ↑ ابن ابی عاصم، الآحاد، ج۴، ص۴۵۱.
- ↑ الاصابه، ج۵، ص۴۴۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۵۹۵.
- ↑ طوسی، ص۴۶.
- ↑ بخاری، ج۷، ص۲۲۲؛ بغوی، ج۵، ص۱۱۴؛ ابن ابی حاتم، ج۷، ص۱۶۰.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۸۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۶، ص۲۶۷.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۲۹۰.
- ↑ خلیفه بن خیاط، ص۱۲۷.
- ↑ مزی، ج۲۴، ص۱۷۷.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۴۱۰.
- ↑ ابن حجر، تقریب، ج۲، ص۴۲.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۵، ص۴۳۴؛ عبدالرزاق صنعانی، ج۲، ص۵۲.
- ↑ ابن سعد، ج۴، ص۲۶۵.
- ↑ ابن سعد، ج۴، ص۲۶۵ و ج۷، ص۲۸۱؛ بغوی، ج۵، ص۱۱۴.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۹۶.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۹۶.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۹۶.
- ↑ ابن سعد، ج۴، ص۲۶۵.
- ↑ شافعی، ص۱۵۷؛ دارمی، ج۲، ص۹؛ نسائی، ج۴، ص۱۷۵؛ حمیدی، ج۲، ص۳۸۲؛ طبرانی، ج۱۹، ص۱۷۲. این حدیث با جزئیات بیشتر و با بیان شأن صدور حدیث، از جابر بن عبدالله انصاری نیز نقل شده است؛ ابن ابی شیبه، ج۲، ص۴۳۱.
- ↑ ابن ابی عاصم، کتاب السنه، ص۴۱.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۸۸؛ ابن اثیر، ج۶، ص۲۶۷.
- ↑ بخاری، ج۷، ص۲۲۲؛ طبری، ج۱۱، ص۵۸۳.
- ↑ دارقطنی، ج۴، ص۱۶۰؛ بخاری، ج۳، ص۱۵۲.
- ↑ مسلم، ص۸۸؛ مزی، ج۲۴، ص۱۷۷.
- ↑ ابن عساکر، ج۶۷، ص۱۹۲؛ ابن کثیر، ج۷، ص۱۱۰.
- ↑ بغوی، ج۵، ص۱۱۴.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «کعب بن عاصم اشعری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۹۴.