از آیه امام چگونه وجود امام مهدی استفاده می‌شود؟ (پرسش)

از آیه امام چگونه وجود امام مهدی استفاده می‌شود؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با امام مهدی / وجود امام مهدی / وجود امام مهدی از دیدگاه قرآن
تعداد پاسخ	۲ پاسخ

از آیه امام چگونه وجود امام مهدی استفاده می‌شود؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.

پاسخ نخست

علی رضا امامی میبدی

حجت الاسلام و المسلمین علی رضا امامی میبدی، در کتاب «آموزه‌های مهدویت در آثار علامه طباطبائی» در این‌باره گفته است:

«﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَئِكَ يَقْرَؤُونَ كِتَابَهُمْ وَلاَ يُظْلَمُونَ فَتِيلاً﴾ به یاد آور روزی که هر قومی را با امامش فراخوانیم، پس هر کس کتابش به دست راستش داده شود، آنان نامه عملشان را قرائت می‌کنند و ابداً مورد ستم واقع نمی‌شوند.

مفاد این آیه با ضمیمه آیات بعد از آن، این است که در روز قیامت هر کس به نام امام و پیشوایش خوانده می‌شود و با توجه به آن -حق یا باطل بودن امام- اعمال او مورد محاسبه قرار می‌گیرد و اهل بهشت یا جهنم می‌شود. در هر صورت آنچه از این بخش از آیه استفاده می‌شود این است که همه انسان‌ها امامی دارند که در قیامت با آن خوانده می‌شوند. درباره اینکه مقصود از امام مزبور چه چیز یا چه کسی است، اقوال مفسران مختلف می‌باشد؛ مرحوم علامه این اقوال را نقل و سپس نقد کرده و در پایان دیدگاه خود را بیان نموده است.

بر اساس نگاه علامه، منظور از امام در این آیه، همان اشخاصی هستند که مردم هر طائفه به آنها اقتداء و در راه حق و یا باطل از آنها پیروی می‌کنند. قرآن کریم هر دو مقتدای حق و باطل را امام خوانده، و امام حق کسی را دانسته که خداوند سبحان او را در هر زمانی برای هدایت اهل آن زمان برگزیده است، حال چه اینکه پیغمبر بوده باشد، مانند: ابراهیم (ع) و محمد (ص) و یا غیر پیغمبر.

آیه شریفه این نکته این را نیز می‌فهماند که پُست امامت پستی نیست که دوره‌ای از دوره‌های بشری و عصری از آن اعصار از آن خالی باشد؛ بلکه در تمام ادوار و اعصار باید وجود داشته باشد، مگر اینکه نسل بشر بکلی از روی زمین برچیده شود.

این نکته از کلمه «کل اناس» استفاده می‌شود؛ زیرا این جمله می‌فهماند که در هر دوره و هر جایی که انسان‌هایی باشند، امامی نیز هست که شاهد بر اعمال ایشان است.

به عبارت دیگر اینکه خداوند می‌فرماید ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾، این دعوت عمومی بوده و به تعبیر علامه شامل اولین و آخرین یعنی تمامی انسان‌ها -از روزی که پا روی زمین گذاشته‌اند تا روزی که نسل وی از روی زمین بر چیده می‌شود- می‌باشد؛ بنابر این نمی‌توان زمانی را فرض گرفت که در آن امام وجود نداشته باشد. در روایات نیز این مطلب به روشنی آمده است و در آثار مرحوم علامه نیز به بعضی از آنها استناد شده است، که در اینجا آنها را ذکر می‌کنیم.

فضیل روایت کرده که از حضرت ابی جعفر (ع) معنای آیه ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾ را پرسیدم، فرمود: در آن روز رسول خدا (ص) و علی (ع) و حسن بن علی (ع) و حسین بن علی (ع) با قوم خود می‌آیند و هر کس که در عصر هر امامی از دنیا رفته آن روز با آن امام محشور می‌شود.

همچنین در مجمع البیان آمده است: سنی و شیعه از علی بن موسی الرضا (ع) با سندهای صحیح روایت کرده‌اند که آن جناب از پدران بزرگوارش (ع) از رسول خدا (ص) روایت کرده‌اند که در تفسیر این آیه فرموده است: هر قومی در آن روز از امام زمان خود و از کتاب پروردگار و سنت پیغمبر خود بازخواست می‌شوند.

عمار ساباطی نیز از حضرت صادق (ع) نقل کرده که گفت: زمین بدون امام رها نمی‌شود که حلال خدا را حلال کند و حرام خدا را حرام کند، و این همان قول خداوند تعالی است که می‌فرماید: ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾ پس فرمود: رسول خدا (ص) فرموده است کسی که بدون امام بمیرد، مانند مردم عهد جاهلیت مرده است.

چنانچه در این احادیث آمده است، هیچ زمانی از امام مخصوص آن زمان خالی نبوده و در نتیجه این زمان نیز دارای امام و راهنما می‌باشد که طبق آیه مورد بحث شاهد بر اعمال انسان‌هایی که در این عصر زندگی می‌کنند، می‌باشد و همه آنها در روز قیامت در کنار او خواهد بود».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. آقای رضوانی؛

علی اصغر رضوانی آقای علی اصغر رضوانی، در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این‌باره گفته است: «خداوند متعال در سوره اسراء می‌فرماید: ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ فَمَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ فَأُولَئِكَ يَقْرَؤُونَ كِتَابَهُمْ وَلاَ يُظْلَمُونَ فَتِيلاً﴾ مفاد آیه این است که از هر کس در روز قیامت، از امام به حق سؤال می‌شود، اگر معترف و معتقد به آن بوده رستگار خواهد شد، و نامه عملش را به دست راست او می‌دهند. لذا باید در هر زمانی امامی واجب الاطاعه وجود داشته باشد، امامی که بدون معرفت و متابعت از او فلاح و رستگاری هرگز در قیامت برای انسان نخواهد بود. و لذا در روایات می‌خوانیم که پیامبر (ص) فرمود: من مات لا یعرف إمامه مات میته جاهلیّه. از آنجا که وظیفه هر شخصی متابعت از حق و حقیقت است، پس باید در هر زمانی امام به حق و حقیقت موجود باشد تا مردم با اراده و اختیار، او را به عنوان رهبر خود برگزینند و با پیروی از او از جمله اصحاب یمین گردند. از آنجا که لوح محفوظ یکی است و اختصاص به طایفه‌ای دون طایفه‌ای دیگر ندارد لذا نمی‌توان لفظ امامهم در آیه را حمل بر لوح محفوظ نمود. و نیز ممکن نیست که مقصود به کلمه امام در آیه، کتاب هر قوم باشد، زیرا آیه شامل همه انسان‌ها از اول خلقت تا آخر خلقت است، در حالی که اولین کتاب مشتمل بر شریعت، کتاب نوح است، و قبل از او کتابی این چنین بر مردم نازل نشده است. سیوطی به سندش از رسول خدا (ص) در ذیل آیه فوق نقل کرده که فرمود: یدعی کلّ قوم بإمام زمانهم وکتاب ربّهم وسنّه نبیّهم. و نیز از ابن عباس نقل کرده که مقصود به امام در آیه شریفه فوق امام هدایت و امام ضلالت است. کلینی از امام باقر (ع) نقل کرده که فرمود: زمانی که آیه ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾ نازل شد، مسلمانان عرض کردند: ای رسول خدا! آیا شما امام همه مردم نیستی؟ حضرت فرمود: من فرستاده خدا به سوی همه مردمم، ولی زود است که بعد از من امامانی از اهل بیتم بیایند، آنان در بین مردم قیام خواهند نمود ولی تکذیب می‌شوند.... بشر بن غالب از امام صادق (ع) درباره آیه ﴿يَوْمَ نَدْعُو﴾ سؤال کرد؟ حضرت فرمود: امامی است که مردم را به هدایت دعوت کرده، و مردم نیز او را اجابت نموده‌اند. و امامی است که مردم را به ضلالت دعوت کرده و او را اجابت نموده‌اند. آنان در بهشت و اینان در دوزخند. و این است قول خداوند عزّوجلّ: ﴿فَرِيقٌ فِي الْجَنَّةِ وَفَرِيقٌ فِي السَّعِيرِ﴾».

پرسش‌های وابسته

1. آیا در قرآن کریم نامی از امام مهدی برده شده است؟ (پرسش)
2. با توجه به اینکه نام پیامبر در تورات ذکر شده است چرا نام حضرت مهدی به صورت صریح در قرآن نیامده است؟ (پرسش)
3. آیا در قرآن کریم شواهدی بر وجود و ظهور امام مهدی یافت می‏‌شود؟ (پرسش)
   1. _{از آیات سوره قدر چگونه وجود امام مهدی‏ استفاده می‌‏شود؟ (پرسش)}
   2. _{از آیه امام چگونه وجود امام مهدی استفاده می‏‌شود؟ (پرسش)}
   3. _{آیه انذار چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   4. _{آیات شهادت چگونه بر وجود امام مهدی‏ دلالت دارد؟ (پرسش)}
   5. _{آیه نذیر چگونه دلالت بر وجود امام مهدی‏ دارد؟ (پرسش)}
   6. _{آیه هدایت چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   7. _{آیه صادقین چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   8. _{آیه اولی الامر چگونه بر وجود امام مهدی‏ دلالت دارد؟ (پرسش)}
   9. _{آیه توکیل چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}
   10. _{آیه کلمه باقیه چگونه بر وجود امام مهدی دلالت دارد؟ (پرسش)}