حکومت آذربایجان
آشنایی اجمالی
حاکمان آذربایجان
اشعث بن قیس کندی
اشعث بن قیس در جاهلیّت از سران قبیله کِنْده بود[۱]. او در زمره اصحاب پیامبر خدا (ص) و اصحاب امیرالمؤمنین علی (ع) بود. اشعث مردی شجاع و دلاوری جنگ‌جو بود و در بسیاری از جنگ‌های صدر اسلام شرکت کرد. اشعث بعد از پیامبر اسلام (ص) مرتد شد؛ اما بعد از نبردی که میان آنها و لشکر ابوبکر صورت گرفت با زیرکی اظهار اسلام کرد. او در دوران خلافت عثمان به خاطر پیوند سببی که با وی داشت، استاندار آذربایجان و مقیم آن دیار بود. استانداری او از مسائلی بود که مردم درباره آن، عثمان را سرزنش می‌کردند.
هنگامی که امیرالمؤمنین (ع) به خلافت رسید، اشعث با آن حضرت بیعت کرد و اعلام وفاداری نمود. اما طولی نکشید که خیانت او آشکار شد. بعد از قتل خلیفه سوم، امیرالمؤمنین (ع) همچنان او را حاکم ارمنستان و آذربایجان قرار داده بود[۲] ولی به خاطر اسراف‌هایی که اشعث هنگام استانداری در زمان حکومت عثمان داشت و هم به خاطر سهل انگاری‌هایی که داشت، حضرت او را جهت جنگ با سپاه شام از آذربایجان فرا خواندند[۳].
امیرمؤمنان (ع) اشعث را در جنگ صفین به فرماندهی قسمتی از سپاه خود منصوب کرد اما در ماجرای قرآن به نیزه کردن سپاه معاویه علی (ع) را مجبور به دست کشیدن از جنگ کرد. در شبی که عبدالرحمان بن ملجم تصمیم داشت امام علی (ع) را به قتل برساند، اشعث بن قیس تا نزدیک طلوع فجر در مسجد با وی مشغول گفتگو بود.
اشعث بن قیس در سن شصت و سه سالگی[۴] چهل روز بعد از شهادت امام علی (ع) در کوفه درگذشت[۵] و در خانه خویش مدفون شد[۶].[۷]
قیس بن سعد عباده انصاری
قیس بن سعد از اصحاب پیامبر (ص) و پسر سعد بن عبادۀ خزرجی بود، پس از قتل عثمان، از اولین بیعت‌کنندگان با علی (ع) بود و به شدّت به آن حضرت علاقه داشت. اوایل خلافت علی (ع) وی فرمانروای مصر بود. سپس حضرت او را استاندار آذربایجان ساخت، در جنگ صفین و جنگ نهروان، از فرماندهان سپاه علی (ع) بود[۸].
عبدالله بن شبیل احمسی
عبدالله به دستور حضرت علی(ع)، جانشین قیس بن سعد در آذربایجان شده و مدتی در این سمت مشغول خدمت بوده است و البته از نامه‌ای که حضرت به قیس می‌نویسد، جلالت و ایمان عبدالله به خوبی استفاده می‌شود. حضرت درباره وی می‌فرماید: «من او را آرام و فروتن، خوش رویه و روش دیدم». چنین کسی شایستگی کارگزاری حضرت را دارد به همین جهت به قیس بن سعد درباره او توصیه می‌کند که با وی به نیکی برخورد نماید و او را گرامی بدارد[۹].
سعد بن حارث خزاعی
سعد بن حارث خزاعی غلام امیرالمؤمنین (ع) بود. وی با اینکه غلام بود اما در زمره یاران مخلص امیرالمؤمنین (ع) به شمار می‌آمد و حضرت چون در او لیاقت و کاردانی دید، وی را به ریاست شرطه کوفه منصوب کرد و سپس ولایت آذربایجان را به او سپرد. وی سپس از یاران امام حسن (ع) گردید و بعد در زمره یاران امام حسین (ع) درآمد و از مکه به کاروان کربلا ملحق شد و در روز عاشورای حسینی سال ۶۱ هجری در واقعه جان گداز کربلا با لشکر عمر بن سعد جنگید و به شهادت رسید[۱۰].[۱۱]
سعید بن ساریه خزاعی
سعید بن ساریه خزاعی[۱۲] از اصحاب رسول خدا (ص) و از شیعیان امیرالمؤمنین (ع) بود، وی رئیس شرطه حضرت بود و امیرالمؤمنین (ع) بعدها او را به ولایت آذربایجان منصوب کرد[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ وقعة صفین، ص ۱۳۸؛ الاصابه، ج ۱، ص ۲۳۹؛ الاستیعاب، ج ۱، ص ۲۲۰.
- ↑ فتوح البلدان، بلاذری، ج۱، ص۲۰۷.
- ↑ الامامة و السیاسة، ابن قتیبه دینوری (ترجمه: طباطبایی)، ص۴۵۶.
- ↑ الاصابه، ابن حجر، ج۱، ص۲۴۰؛ سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۴۲.
- ↑ بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ابن ابی جواده، ج۴، ص۱۸۹۵؛ سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۴۲.
- ↑ بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ابن ابی جواده، ج۴، ص۱۸۹۴؛ سیر أعلام النبلاء، ذهبی، ج۲، ص۴۲.
- ↑ افشار، محمد تقی، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ص۳۲۷ ـ ۳۵۴؛ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۱۸۶ ـ ۱۸۹؛ زرگر، ابوالقاسم، مقاله «اشعث بن قیس»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۳.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۷۴؛ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج۱، ص۵۷۵-۵۷۶.
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج۱، ص۵۷۶-۵۷۸.
- ↑ اعیان الشیعه، ج۷، ص۲۲۱؛ تنقیح المقال، ج۲، ص۱۲؛ قاموس الرجال، ج۵، ص۲۷ و ابصار العین، ص۸۹.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۱۴.
- ↑ سعید فرزند ساریه خزاعی غیر از سعد بن حارث خزاعی است.
- ↑ الاصابه، ج۳، ص۲۵۷.
- ↑ ناظم‌زاده، سید اصغر، اصحاب امام علی، ج۱، ص۶۲۵؛ ذاکری، علی اکبر، سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین، ج۱، ص۵۷۹.