زمینه‌سازان ظهور امام مهدی

مقدمه

انقلاب جهانی امام مهدی(ع) هرگز بدون مقدمه و زمینه‌سازی رخ نخواهد داد. تربیت یارانی کارآمد و ایجاد آمادگی در سطح جهانی از جمله مهم‌ترین زمینه‌های ظهور امام مهدی(ع) به شمار می‌رود. اگر چه تمام کسانی که در مسیر تربیت نیرو و تبلیغ و ترویج اندیشۀ مهدویت موجبات ایجاد آمادگی مردم جهان نسبت به ظهور را فراهم می‌کنند، در زمرۀ زمینه‌سازان ظهور امام زمان(ع) محسوب می‌‌شوند، اما در روایات، سخن از گروه‌های زبده‌ای است که به محض ظهور امام زمان(ع) به آن حضرت می‌پیوندند^[۱].

زمینه‌سازان ظهور

بنا بر روایات، در مقدمۀ ظهور و قیام حضرت مهدی(ع) یک سلسله قیام‌هایی از طرف اهل حق صورت می‌گیرد. در این دسته روایات، به گروه‌هایی اشاره شده است که در آستانۀ ظهور به زمینه‌سازی برای ظهور امام مهدی می‌پردازند. در برخی از این روایات، این زمینه‌سازان از برخی مناطق خاصّ هستند و در بعض دیگری از روایات با ویژگی‌هایشان مطرح شده‌اند. این روایات عبارت‌اند از:

زمینه‌سازان ظهور از مشرق: پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «گروهی از ناحیۀ مشرق، خروج می‌‌کنند و زمینۀ حکومت مهدی(ع) را فراهم می‌سازند»^[۲]. در مورد این روایت باید توجه داشت سند این روایت، ضعیف و فاقد اعتبار دانسته شده و مضمون آن به صورت یادشده در سخن هیچ‌یک از معصومان(ع) اشاره نشده است؛ لذا لزومی بر اصرار استفاده از این روایت در بحث‌های شیعی به نظر نمی‌رسد^[۳]. امام باقر(ع) می‌فرماید: «گویی قومی را می‌بینم که از شرق در طلب حق قیام کرده‌اند؛ ولی بدانان نمی‌دهند و باز مطالبه می‌کنند، اما بدان‌ها نمی‌دهند. پس چون چنین می‌بینند، شمشیرهای خود را بر دوش می‌گیرند. در آن هنگام آنچه را می‌خواهند به آنان می‌دهند؛ ولی نمی‌پذیرند تا اینکه پیروز می‌شوند و آن را جز به صاحب الامر(ع) تسلیم نمی‌کنند. کشتگان آنان شهیدند. اگر من آنان را درک کنم، جانم را برای صاحب الامر می‌گذارم»^[۴]. همچنین می‌فرمایند: «افرادی با بیرق‌های سیاه از ناحیۀ مشرق می‌آیند که دل‌های آنان مانند قطعه‌های فولاد، محکم است. پس هرکس قیام آنان را شنید، برای بیعت به سوی آنان بشتابد؛ هرچند لازم باشد با سینه بر روی برف برود»^[۵].^[۶]
زمینه‌سازان از خراسان: امام باقر(ع) فرمود: «پرچم‌های سیاهی از خراسان خارج می‌شود و وارد کوفه می‌شود. پس آنگاه که مهدی(ع) ظهور کرد برای بیعت با او به سوی وی می‌روند»^[۷]. در روایت دیگری از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است: «هنگامی که دیدید پرچم‌های سیاه از خراسان به سوی شما آمد آن را همراهی کنید؛ اگر چه با عبور از روی برف‌ها باشد که همانا در آن خلیفه الهی مهدی است»^[۸]. در سند این روایت ابوقلابه وجود دارد که گفته شده برخی از حقایق را در سند را پنهان می‌‌کرده است، علاوه براینکه در روایات دیگر، همین مضمون نقل شده در حالی که لقب مهدی نیامده است^[۹]. ممکن است هر دو دسته از روایات مشرق و خراسان به یک جریان واحد اشاره کرده باشد^[۱۰]، یعنی زمینه‌سازان از خراسان همان زمینه‌سازان از مشرق باشند.
زمینه‌سازان از قم و ری: امام کاظم(ع) فرمود: «مردی از اهالی قم مردم را به حق می‌خواند، گروهی که دل‌های آنان چون پاره‌های آهن است گرد او جمع شوند، طوفان‌های سخت نلرزاندشان، از جنگ خسته نشوند و بیمی به خود راه ندهند، بر خدا توکل کنند و عاقبت نیک از آن پرهیزگاران است»^[۱۱].^[۱۲]
زمینه‌سازان از یمن: امام باقر(ع) فرمود: «... در میان پرچم‌ها پرچمی هدایت یافته‌تر از پرچم یمانی نیست. آن پرچم، پرچم ارشاد است؛ زیرا مردم را به سوی صاحب شما امام عصر(ع) فرا می‌خواند»^[۱۳]. دو قیام زمینه‌ساز یمانی و خراسانی، دقیقاً همزمان با خروج سفیانی در جبهۀ کفر، رخ خواهند داد^[۱۴].

روایات فراوان دیگری نیز بر این نکته اتفاق دارند که پیش از ظهور حضرت مهدی(ع)، حکومتی به رهبری یکی از صالحان ـ که گمان می‌رود از فرزندان، پیامبر هم باشد ـ در ناحیۀ مشرق تشکیل می‌گردد و زمینۀ ظهور را آماده می‌سازد. این حکومت، تا ظاهر شدن مهدی(ع) و تسلیم آن به حضرت ایشان، ادامه می‌یابد. بر همین اساس، برخی تشکیل دولت شیعی مذهب صفویه را همان دولت دانسته‌اند. در زمان ما نیز، برخی با استناد به ویژگی‌هایی که در روایات آمده، انقلاب اسلامی ایران را به رهبری امام خمینی (ره) همان دولت دانسته‌اند^[۱۵]، بسیاری از نشانه‌ها که در روایات آمده بر آن تطبیق می‌کند؛ به ویژه در برخی روایات به رهبری قیام که سیدی از اولاد پیغمبر است و از قم قیام می‌کند و یاران او، بدون ترس و واهمه در برابر طاغوت پایدارند، اشاره شده است. همگی آنها به انقلاب اسلامی در ایران صدق می‌کند. در هر صورت، گرچه قراین فراوانی این احتمال را قوّت می‌بخشد؛ ولی دلیل قطعی و درستی در دست نیست که این مطلب را ثابت کند. البته عالمان شیعه هرگاه حرکت و انقلابی از ناحیه شرق به ویژه منطقه خراسان صورت می‌گرفت، این احتمال را مطرح می‌‌کردند ولی هیچ یک از آن حرکت‌ها قابل مقایسه با انقلاب اسلامی ایران نبوده‌اند؛ از این رو احتمال اینکه مراد از "دولت زمینه‌ساز"، انقلاب اسلامی ایران باشد و تا ظهور حضرت مهدی(ع) تداوم یابد، بسیار است^[۱۶].

پرسش مستقیم

زمینه‌سازان ظهور امام مهدی چه کسانی هستند؟

منابع

پانویس

↑ ر.ک: مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص۵۶؛ سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳.
↑ «یَخْرُجُ أُنَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَیُوطِئُونَ لِلْمَهْدِیِّ یَعْنِی سُلْطَانَه»؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۸۷، مجمع الزوائد، ج۷، ص۳۱۸؛ کنزالعمال، ج۱۴، ص۲۶۳.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹.
↑ «کَأَنِّی بِقَوْمٍ قَدْ خَرَجُوا بِالْمَشْرِقِ‏ یَطْلُبُونَ‏ الْحَقَ‏ فَلَا یُعْطَوْنَهُ ثُمَّ یَطْلُبُونَهُ فَلَا یُعْطَوْنَهُ فَإِذَا رَأَوْا ذَلِکَ وَضَعُوا سُیُوفَهُمْ عَلَی عَوَاتِقِهِمْ فَیُعْطَوْنَ مَا سَأَلُوهُ فَلَا یَقْبَلُونَهُ حَتَّی یَقُومُوا وَ لَا یَدْفَعُونَهَا إِلَّا إِلَی صَاحِبِکُمْ قَتْلَاهُمْ شُهَدَاءُ أَمَا إِنِّی لَوْ أَدْرَکْتُ ذَلِکَ لَاسْتَبْقَیْتُ نَفْسِی لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ‏‏‏»؛ نعمانی، الغیبة، ص۲۷۳؛ ح ۵۰.
↑ «تَجِی‏ءُ الرَّایَاتُ‏ السُّودُ مِنْ‏ قِبَلِ‏ الْمَشْرِقِ‏ کَأَنَ‏ قُلُوبَهُمْ‏ زُبَرُ الْحَدِیدِ فَمَنْ‏ سَمِعَ‏ بِهِمْ‏ فَلْیَأْتِهِمْ‏ فَبَایَعَهُمْ‏ وَ لَوْ حَبْواً عَلَی‏ الثَّلْجِ‏‏‏‏»؛ اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۲، ص۴۷۳؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص۸۴.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص۳۲-۳۶.
↑ «تَنْزِلُ‏ الرَّایَاتُ‏ السُّودُ الَّتِی‏ تَخْرُجُ‏ مِنْ‏ خُرَاسَانَ‏ إِلَی‏ الْکُوفَةِ فَإِذَا ظَهَرَ الْمَهْدِیُ‏ بَعَثَ‏ إِلَیْهِ‏ بِالْبَیْعَة‏‏‏‏»؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۱۷.
↑ «إِذَا رَأَیْتُمُ الرَّایَاتِ السُّودَ قَدْ أَقْبَلَتْ مِنْ خُرَاسَانَ فَائْتُوهَا وَ لَوْ حَبْواً عَلَی الثَّلْجِ فَإِنَّ فِیهَا خَلِیفَةَ اللَّهِ الْمَهْدِیَّ»؛ بحارالأنوار، ج۵۱، ص۸۲ و ۸۴ و ۸۷ و ۹۷.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص۳۲-۳۶.
↑ «رَجُلٌ‏ مِنْ‏ أَهْلِ‏ قُمَ‏ یَدْعُو النَّاسَ‏ إِلَی‏ الْحَقِ‏ یَجْتَمِعُ‏ مَعَهُ‏ قَوْمٌ‏ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ لَا تُزِلُّهُمُ‏ الرِّیَاحُ‏ الْعَوَاصِفُ‏ وَ لَا یَمَلُّونَ‏ مِنَ‏ الْحَرَبِ‏ وَ لَا یَجْبُنُونَ‏ وَ عَلَی‏ اللَّهِ‏ یَتَوَکَّلُونَ‏ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ‏‏‏‏‏»؛ بحار الانوار، ج ۵۷، ص۲۱۶.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص۳۲-۳۶.
↑ «لَیْسَ‏ فِی‏ الرَّایَاتِ‏ أَهْدَی‏ مِنْ‏ رَایَةِ الْیَمَانِیِ‏ هِیَ‏ رَایَةُ هُدًی‏ لِأَنَّهُ‏ یَدْعُو إِلَی‏ صَاحِبِکُمْ‏»؛ نعمانی، الغیبة، ص۲۵۶.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص۳۲-۳۶؛ صمدی، قنبر علی، بایسته‌های ظهور، ص۱۳۸-۱۴۰.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳.
↑ ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳.

[1] ر.ک: مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ، ص۵۶؛ سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳.

[2] «یَخْرُجُ أُنَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَیُوطِئُونَ لِلْمَهْدِیِّ یَعْنِی سُلْطَانَه»؛ بحارالانوار، ج۵۱، ص۸۷، مجمع الزوائد، ج۷، ص۳۱۸؛ کنزالعمال، ج۱۴، ص۲۶۳.

[3] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹.

[4] «کَأَنِّی بِقَوْمٍ قَدْ خَرَجُوا بِالْمَشْرِقِ‏ یَطْلُبُونَ‏ الْحَقَ‏ فَلَا یُعْطَوْنَهُ ثُمَّ یَطْلُبُونَهُ فَلَا یُعْطَوْنَهُ فَإِذَا رَأَوْا ذَلِکَ وَضَعُوا سُیُوفَهُمْ عَلَی عَوَاتِقِهِمْ فَیُعْطَوْنَ مَا سَأَلُوهُ فَلَا یَقْبَلُونَهُ حَتَّی یَقُومُوا وَ لَا یَدْفَعُونَهَا إِلَّا إِلَی صَاحِبِکُمْ قَتْلَاهُمْ شُهَدَاءُ أَمَا إِنِّی لَوْ أَدْرَکْتُ ذَلِکَ لَاسْتَبْقَیْتُ نَفْسِی لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ‏‏‏»؛ نعمانی، الغیبة، ص۲۷۳؛ ح ۵۰.

[5] «تَجِی‏ءُ الرَّایَاتُ‏ السُّودُ مِنْ‏ قِبَلِ‏ الْمَشْرِقِ‏ کَأَنَ‏ قُلُوبَهُمْ‏ زُبَرُ الْحَدِیدِ فَمَنْ‏ سَمِعَ‏ بِهِمْ‏ فَلْیَأْتِهِمْ‏ فَبَایَعَهُمْ‏ وَ لَوْ حَبْواً عَلَی‏ الثَّلْجِ‏‏‏‏»؛ اربلی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج ۲، ص۴۷۳؛ بحار الانوار، ج ۵۱، ص۸۴.

[6] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص۳۲-۳۶.

[7] «تَنْزِلُ‏ الرَّایَاتُ‏ السُّودُ الَّتِی‏ تَخْرُجُ‏ مِنْ‏ خُرَاسَانَ‏ إِلَی‏ الْکُوفَةِ فَإِذَا ظَهَرَ الْمَهْدِیُ‏ بَعَثَ‏ إِلَیْهِ‏ بِالْبَیْعَة‏‏‏‏»؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۱۷.

[8] «إِذَا رَأَیْتُمُ الرَّایَاتِ السُّودَ قَدْ أَقْبَلَتْ مِنْ خُرَاسَانَ فَائْتُوهَا وَ لَوْ حَبْواً عَلَی الثَّلْجِ فَإِنَّ فِیهَا خَلِیفَةَ اللَّهِ الْمَهْدِیَّ»؛ بحارالأنوار، ج۵۱، ص۸۲ و ۸۴ و ۸۷ و ۹۷.

[9] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹.

[10] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص۳۲-۳۶.

[11] «رَجُلٌ‏ مِنْ‏ أَهْلِ‏ قُمَ‏ یَدْعُو النَّاسَ‏ إِلَی‏ الْحَقِ‏ یَجْتَمِعُ‏ مَعَهُ‏ قَوْمٌ‏ کَزُبَرِ الْحَدِیدِ لَا تُزِلُّهُمُ‏ الرِّیَاحُ‏ الْعَوَاصِفُ‏ وَ لَا یَمَلُّونَ‏ مِنَ‏ الْحَرَبِ‏ وَ لَا یَجْبُنُونَ‏ وَ عَلَی‏ اللَّهِ‏ یَتَوَکَّلُونَ‏ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ‏‏‏‏‏»؛ بحار الانوار، ج ۵۷، ص۲۱۶.

[12] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص۳۲-۳۶.

[13] «لَیْسَ‏ فِی‏ الرَّایَاتِ‏ أَهْدَی‏ مِنْ‏ رَایَةِ الْیَمَانِیِ‏ هِیَ‏ رَایَةُ هُدًی‏ لِأَنَّهُ‏ یَدْعُو إِلَی‏ صَاحِبِکُمْ‏»؛ نعمانی، الغیبة، ص۲۵۶.

[14] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳؛ آصفی، محمد مهدی، انتظار پویا، ص۳۲-۳۶؛ صمدی، قنبر علی، بایسته‌های ظهور، ص۱۳۸-۱۴۰.

[15] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، نقش مردم در انقلاب جهانی حضرت مهدی، ص۷۹؛ درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳.

[16] ر.ک: سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت ج۳، ص۵۲-۶۳.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]