ویژگی‌های قرآن در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ویژگی‌های قرآن است. ویژگی‌های قرآن از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ویژگی‌های قرآن در معارف و سیره علوی - ویژگی‌های قرآن در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردقرآن کتاب آسمانی مسلمانان است و چند ویژگی برای آن شمرده شده است، از جمله اینکه قرآن از جامعیت و جاودانگی برخوردار است، تحریف بدان راه نیافته و چیزی از آن کم یا اضافه نشده، معجزه جاوید خاتم پیامبران است، هادی امت بوده و ظواهر آن حجت است.
مقدمه
امام خمینی مانند دیگر اندیشمندان اسلامی[۱] برای قرآن ویژگی‌های فراوانی برشمرده است،از جمله:
- جامعیت و جاودانگی قرآن: کامل‌بودن مجموعه رهنمودها و دستورهای این کتاب شریف در همه زمینه‌هایی است که به سعادت انسان ارتباط دارد[۲]. بنا بر نظر امام خمینی قرآن دربردارنده همه دستورها و احکامی است که بشر برای سعادت و کمال نیازمند آن است[۳] و هیچ‌یک از کتاب‌های آسمانی همچون تورات و انجیل، مانند قرآن نیستند که حقایق را به صورت صریح یا ضمنی بیان کنند[۴] و جامعیت آن را ندارند؛ زیرا قرآن تجلی جلال و جمال حق‌تعالی[۵] و صورت احدیت همه اسما و صفات الهی است[۶]. قرآن که کتابی حرکت‌آفرین و زنده است[۷]، جاودانه در همه عصرها و نسل‌ها خواهد بود؛ زیرا از ناحیه خداوندی است که محیط و عالم بر همه چیز و همه عصرهاست و آن را دستور و قانونی برای همه زمان‌ها فرستاده است[۸] و ریشه این جاودانگی نیز از جامعیت قرآن نشئت می‌گیرد؛ زیرا اگر قرآن در همه جهات جامعیت نداشته باشد، نمی‌تواند جاودانه باشد[۹].
- تحریف‌ناپذیری قرآن: امام خمینی همسو با اندیشمندان اسلامی[۱۰] بر عدم تحریف قرآن تأکید کرده و بر این باور است که قرآن کریم از صدر اسلام تا به حال یک کلمه با یک حرف از آن کم یا زیاد نشده است[۱۱]. ایشان با بیان شواهد تاریخی، به نقد ادعای تحریف قرآن پرداخته و معتقد است این قرآن همان کتابی است که در زمان پیامبر(ص) در دست مسلمانان بوده و آن را قرائت و حفظ می‌کردند و اگر تحریفی در قرآن صورت گرفته باشد، باید ائمه(ع) و اصحاب به آن استدلال می‌کردند[۱۲]. امام خمینی شدت تعصب مسلمانان به قرآن را مانع امکان وقوع تحریف در این کتاب آسمانی می‌داند[۱۳] و مخالفت شدید مسلمانان با برداشتن یک حرف از قرآن را یکی از شواهد عدم تحریف قرآن می‌شمارد[۱۴].
- اعجاز قرآن: قرآن جامع لطایف و حقایق و دقایق توحید است که عقول اهل معرفت در آن حیران می‌ماند و این اعجاز بزرگِ این صحیفه نورانی است. از دیگر موارد اعجاز قرآن حسن ترکیب، لطف بیان، غایت فصاحت و بلاغت و چگونگی دعوت آن است که هر یک جداگانه اعجازی فوق طاقت و خارق عادت است؛ اما آنانی که به اسرار و دقایق معارف آشنا و از لطایف توحید و تجرید باخبرند، وجه نظرشان در اعجاز، همان معارف آن است که جامع لطایف، حقایق، سرایر و دقایق توحید است[۱۵].
- میزان و مرجع بودن قرآن: قرآن کریم میزان و مرجع منابع دیگری چون سنت به شمار می‌رود؛ از این‌رو یک میزان در صحت و اعتبار حدیث، عرضه آن به قرآن است و حدیثی که مخالف قرآن باشد مردود است[۱۶]؛ همچنین میزان در سعادت و شقاوت و اعوجاج و استقامت افراد، قرآن است و کسی که عقاید و اعمال او با قرآن منطبق باشد، اهل سعادت و بر صراط مستقیم است و رسول خدا(ص) از آنجاکه خُلق او قرآن است، خود میزان بوده و بر صراط مستقیم است[۱۷]؛ از این‌رو انسان باید خود را به موازین قرآنی که میزان اکبر شمرده می‌شوند، عرضه کند؛ برای مثال در خصوص قصه آدم(ع) و ابلیس، آن را با خود تطبیق کند تا معلوم شود از کدام حزب است[۱۸].
- هدایت بودن قرآن: قرآن مجموعه‌ای است که به صورت‌های مختلف راه‌های سعادت بشری را بیان کرده است؛ گاهی صریح و گاهی با کنایه، گاهی به صورت احکام و گاه به صورت قصص و حکایت[۱۹]؛ بر همین اساس قرآن کریم نشان‌دهنده راه وصول به مقامات اخروی و درجات عالی[۲۰] و حبل ممدود میان آسمان و زمین است که رابطه روحانی و واسطه معنوی میان عالم قدس و ارواح انسانی است و چنان‌که از کلمات معصومان(ع) نیز - که از ارواح متعلق به عالم قدس، صدور یافته‌اند - تعبیر به «حبل ممدود» میان آسمان و زمین می‌شود[۲۱].
- حجیت ظواهر قرآن: ظواهر قرآن کریم حجت است و فرقی میان ظواهر قرآن و غیرقرآن نیست[۲۲]؛ با این حال، گروهی از اخباریان معتقدند بر فرض انعقاد ظهور برای الفاظ قرآن، این الفاظ بدون مراجعه به روایات اهل بیت(ع) حجت نیستند[۲۳]. بنا بر نظر امام خمینی دلیل بر حجیت ظواهر قرآن بنای عقلاست[۲۴].[۲۵]
منابع
پانویس
- ↑ ملاصدرا، اسرارالآیات، ص۲۰۸؛ مراغی، احمد بن مصطفی، تفسیرالمراغی، ج۹، ص۱۵۳ - ۱۵۴؛ مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، ج۴، ص۱۷۱؛ ج۵، ص۲۷۴.
- ↑ ایازی، سیدمحمدعلی، قرآن اثری جاویدان، ص۱۵.
- ↑ ولایت فقیه، ص۲۹؛ تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۴۵۸.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ج۲۰، ص۲۹۸.
- ↑ آداب‌الصلاة، ص۳۰۹ - ۳۱۰؛ صحیفه، ج۲۰، ص۴۰۸.
- ↑ آداب‌الصلاة، ص۳۱۰.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ج۴، ص۹۸.
- ↑ امام خمینی صحیفه، ج۸، ص۱۷۱؛ ولایت فقیه، ص۲۹.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ج۲۰، ص۹۳.
- ↑ سید مرتضی، علم الهدی، علی بن حسین، الذخیرة فی علم الکلام، ص۳۶۱ - ۳۶۳؛ فخررازی، محمدبن عمر، مفاتیح‌الغیب (التفسیر الکبیر)، ج۲۰، ص۳۰۵؛ ج۲۱، ص۴۱۶؛ طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص۱۰۷ - ۱۰۸؛ خویی، سیدابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، ص۲۰۰ - ۲۰۱.
- ↑ امام خمینی، کشف‌اسرار، ص۱۱۴؛ تنقیح‌الاصول، ج۳، ص۱۳۰ - ۱۳۲؛ انوارالهدایه، ج۱، ص۲۴۳.
- ↑ تنقیح‌الاصول، ج۳، ص۱۳۱؛ انوارالهدایه، ج۱، ص۲۴۵ - ۲۴۶.
- ↑ تنقیح‌الاصول، ج۳، ص۱۳۱.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ج۱۸، ص۴۲۳.
- ↑ امام‌خمینی، آداب‌الصلاة، ص۲۶۳ - ۲۶۴.
- ↑ حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، ص۹۲.
- ↑ امام‌خمینی، آداب‌الصلاة، ص۲۰۸ – ۲۰۹ و ۲۸۷ - ۲۸۸.
- ↑ امام‌خمینی، حدیث‌جنود، ص۵۰.
- ↑ امام‌خمینی، آداب‌الصلاة، ص۱۸۷؛ همو، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۳۶۱ – ۳۶۲ و ۴۵۸.
- ↑ چهل‌حدیث، ص۵۰۴.
- ↑ امام‌خمینی، حدیث‌جنود، ص۴ - ۵.
- ↑ امام‌خمینی، انوارالهدایه، ج۱، ص۲۴۱.
- ↑ حرّعاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل‌الشیعة الی تحصیل مسائل‌الشریعه، ج۲۷، ص۱۷۶؛ آصفی، محمدمهدی، مقدمه البرهان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۷ - ۸.
- ↑ امام‌خمینی تنقیح‌الاصول، ج۴، ص۴۵۹.
- ↑ صاحبی، باقر، مقاله «قرآن»، دانشنامه امام خمینی ج۸ ص ۱۶۰.