مذهب: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۱) |
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۵) |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
*'''مَذهب:''' راه، روش، [[اعتقادات]] خاصی که گروه‌های مختلف یک [[دین]] دارند، مثلاً در میان [[پیروان اسلام]]، گروهی شیعه‌اند و گروهی [[سنی]]، که هر کدام یک مذهب به شمار می‌‌رود. | *'''مَذهب:''' راه، روش، [[اعتقادات]] خاصی که گروه‌های مختلف یک [[دین]] دارند، مثلاً در میان [[پیروان اسلام]]، گروهی شیعه‌اند و گروهی [[سنی]]، که هر کدام یک مذهب به شمار می‌‌رود. | ||
*[[اهل سنت]]، خود به مذهب‌ها و فرقه‌های مختلف تقسیم می‌شوند، همچنان که در [[شیعه]] هم [[مذاهب]] مختلف (مثل [[زیدی]]، واقفی، فَطَحی و...) وجود دارد. | * [[اهل سنت]]، خود به مذهب‌ها و فرقه‌های مختلف تقسیم می‌شوند، همچنان که در [[شیعه]] هم [[مذاهب]] مختلف (مثل [[زیدی]]، واقفی، فَطَحی و...) وجود دارد. | ||
*[[اختلافات]] مذهبی گاهی بر سر [[مباحث اعتقادی]] است، مثل مذهب امامی، [[اشعری]]، معتزلی و گاهی در مسائل [[فقهی]] است، مثل [[جعفری]]، [[حنفی]]، [[حنبلی]] و... وقتی صحبت از "[[جنگ]] [[هفتاد و دو ملت]]" است، اشاره به [[اختلافات]] مذهبی میان فرقه‌های [[مسلمان]] است. این [[اختلاف]] مذهبی در [[آیین یهود]] و [[مسیحیت]] هم وجود دارد. | * [[اختلافات]] مذهبی گاهی بر سر [[مباحث اعتقادی]] است، مثل مذهب امامی، [[اشعری]]، معتزلی و گاهی در مسائل [[فقهی]] است، مثل [[جعفری]]، [[حنفی]]، [[حنبلی]] و... وقتی صحبت از "[[جنگ]] [[هفتاد و دو ملت]]" است، اشاره به [[اختلافات]] مذهبی میان فرقه‌های [[مسلمان]] است. این [[اختلاف]] مذهبی در [[آیین یهود]] و [[مسیحیت]] هم وجود دارد. | ||
*مذهب [[حق]] و صحیح، همان است که از [[اهل‌بیت]] [[پیامبر]]{{صل}} سرچشمه می‌گیرد یعنی [[مذهب جعفری]] و [[اثنا عشری]]<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[ فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۲۰۴.</ref>. | *مذهب [[حق]] و صحیح، همان است که از [[اهل‌بیت]] [[پیامبر]]{{صل}} سرچشمه می‌گیرد یعنی [[مذهب جعفری]] و [[اثنا عشری]]<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۲۰۴.</ref>. | ||
==واژه‌شناسی لغوی== | ==واژه‌شناسی لغوی== | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
==[[علل]] پیدایی [[مذاهب اسلامی]]== | ==[[علل]] پیدایی [[مذاهب اسلامی]]== | ||
#[[اختلاف]] در موضوع [[خلافت]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}}؛ | # [[اختلاف]] در موضوع [[خلافت]] [[پیامبر اسلام]] {{صل}}؛ | ||
#تعصبات قبیله‌ای و [[خانوادگی]]؛ | #تعصبات قبیله‌ای و [[خانوادگی]]؛ | ||
#برداشت‌های نادرست از حقایق و منابع [[دینی]]؛ | #برداشت‌های نادرست از حقایق و منابع [[دینی]]؛ | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
#تأثیر باورهای [[ادیان]] دیگر؛ همانند بدعت‌های [[دینی]] [[یهود]]، آموزه‌های [[سست]] [[مسیحیت]] و [[اساطیر]] [[مجوس]]؛ | #تأثیر باورهای [[ادیان]] دیگر؛ همانند بدعت‌های [[دینی]] [[یهود]]، آموزه‌های [[سست]] [[مسیحیت]] و [[اساطیر]] [[مجوس]]؛ | ||
#آشنایی [[مسلمانان]] با [[فرهنگ]] و [[آداب]] [[ملل]] دیگر؛ همچون [[ایرانیان]]، [[رومیان]] و هندیان؛ | #آشنایی [[مسلمانان]] با [[فرهنگ]] و [[آداب]] [[ملل]] دیگر؛ همچون [[ایرانیان]]، [[رومیان]] و هندیان؛ | ||
#[[اجتهاد در برابر نص]]؛ | # [[اجتهاد در برابر نص]]؛ | ||
#[[هوا و هوس]] و [[دنیاطلبی]]<ref>بحوث فی الملل و النحل، ۱/ ۵۰- ۴۷؛ تاریخ الجدل ۸۱- ۷۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 405.</ref>. | # [[هوا و هوس]] و [[دنیاطلبی]]<ref>بحوث فی الملل و النحل، ۱/ ۵۰- ۴۷؛ تاریخ الجدل ۸۱- ۷۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 405.</ref>. | ||
==پیشینه [[تاریخی]]== | ==پیشینه [[تاریخی]]== | ||
*[[ظهور]] [[مذاهب کلامی]] و [[سیاسی]] [[اسلامی]] به قرن نخست هجری باز می‌گردد. در آغاز، گروه‌های [[سیاسی]] بودند که اندک اندک به فرقه‌های مذهبی مبدل گشتند. قدیم‌ترین این فرقه‌ها عبارت‌اند از: عثمانیه که خونخواهان [[عثمان]] بودند؛ [[شیعه]] که از [[حضرت]] [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} [[پیروی]] و هواخواهی می‌کردند؛ [[خوارج]]؛ [[مرجئه]]. سپس [[فرقه‌های کلامی]] پدید آمدند؛ مانند [[قدریه]]، [[معتزله]]، جبریه و [[اشاعره]]<ref>تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، ۳۷.</ref>. | * [[ظهور]] [[مذاهب کلامی]] و [[سیاسی]] [[اسلامی]] به قرن نخست هجری باز می‌گردد. در آغاز، گروه‌های [[سیاسی]] بودند که اندک اندک به فرقه‌های مذهبی مبدل گشتند. قدیم‌ترین این فرقه‌ها عبارت‌اند از: عثمانیه که خونخواهان [[عثمان]] بودند؛ [[شیعه]] که از [[حضرت]] [[علی بن ابی‌طالب]] {{ع}} [[پیروی]] و هواخواهی می‌کردند؛ [[خوارج]]؛ [[مرجئه]]. سپس [[فرقه‌های کلامی]] پدید آمدند؛ مانند [[قدریه]]، [[معتزله]]، جبریه و [[اشاعره]]<ref>تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، ۳۷.</ref>. | ||
*[[زمان ظهور]] [[مذاهب فقهی]] را باید در نیمه دوم قرن دوم و اوایل [[قرن سوم]] پی‌جست؛ زمانی که اواخر روزگار [[تابعین]] و آغاز روزگار [[نسل]] بعدی به شمار است. در این دوره، [[اختلافات]] فراوان [[فقهی]] رخ نمود و پیامد آن، [[مذاهب فقهی]] نمودار شدند و فقهای [[مکتب]] [[رأی]] و [[مکتب]] [[حدیث]] [[ظهور]] یافتند. این [[فقیهان]] به [[مرجعیت فقهی]] رسیدند و مسائل [[فقهی]] [[پیروان]] خویش را پاسخ می‌گفتند. تا قرن چهارم تنها چند مذهب [[فقهی]] بر جای ماند و دیگر [[مذاهب]] از میان رفتند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۰۵.</ref>. | * [[زمان ظهور]] [[مذاهب فقهی]] را باید در نیمه دوم قرن دوم و اوایل [[قرن سوم]] پی‌جست؛ زمانی که اواخر روزگار [[تابعین]] و آغاز روزگار [[نسل]] بعدی به شمار است. در این دوره، [[اختلافات]] فراوان [[فقهی]] رخ نمود و پیامد آن، [[مذاهب فقهی]] نمودار شدند و فقهای [[مکتب]] [[رأی]] و [[مکتب]] [[حدیث]] [[ظهور]] یافتند. این [[فقیهان]] به [[مرجعیت فقهی]] رسیدند و مسائل [[فقهی]] [[پیروان]] خویش را پاسخ می‌گفتند. تا قرن چهارم تنها چند مذهب [[فقهی]] بر جای ماند و دیگر [[مذاهب]] از میان رفتند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۰۵.</ref>. | ||
*[[مذاهب]] بر جای مانده عبارت‌اند از: [[امامیه]]، حنفیه، مالکیه، شافعیه و حنبلیه<ref>همبستگی ادیان و مذاهب اسلامی، ۲۷۸- ۲۸۳.</ref>. مذهب [[شیعه امامیه]] در [[کلام]]، [[فقه]]، [[اخلاق]] و [[سیاست]] آموزه‌ها و احکامی ویژه دارد که از [[قرآن و عترت]] برخاسته‌اند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۰۵-۴۰۶.</ref>. | * [[مذاهب]] بر جای مانده عبارت‌اند از: [[امامیه]]، حنفیه، مالکیه، شافعیه و حنبلیه<ref>همبستگی ادیان و مذاهب اسلامی، ۲۷۸- ۲۸۳.</ref>. مذهب [[شیعه امامیه]] در [[کلام]]، [[فقه]]، [[اخلاق]] و [[سیاست]] آموزه‌ها و احکامی ویژه دارد که از [[قرآن و عترت]] برخاسته‌اند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۰۵-۴۰۶.</ref>. | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مذهب]] | [[رده:مذهب]] | ||
نسخهٔ ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۲۰
مذهب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مذهب در قرآن - مذهب در حدیث - مذهب در نهج البلاغه - مذهب در کلام اسلامی - مذهب در عرفان اسلامی - پرسش‌های مرتبطمقدمه
- مَذهب: راه، روش، اعتقادات خاصی که گروه‌های مختلف یک دین دارند، مثلاً در میان پیروان اسلام، گروهی شیعه‌اند و گروهی سنی، که هر کدام یک مذهب به شمار می‌‌رود.
- اهل سنت، خود به مذهب‌ها و فرقه‌های مختلف تقسیم می‌شوند، همچنان که در شیعه هم مذاهب مختلف (مثل زیدی، واقفی، فَطَحی و...) وجود دارد.
- اختلافات مذهبی گاهی بر سر مباحث اعتقادی است، مثل مذهب امامی، اشعری، معتزلی و گاهی در مسائل فقهی است، مثل جعفری، حنفی، حنبلی و... وقتی صحبت از "جنگ هفتاد و دو ملت" است، اشاره به اختلافات مذهبی میان فرقه‌های مسلمان است. این اختلاف مذهبی در آیین یهود و مسیحیت هم وجود دارد.
- مذهب حق و صحیح، همان است که از اهل‌بیت پیامبر(ص) سرچشمه می‌گیرد یعنی مذهب جعفری و اثنا عشری[۱].
واژه‌شناسی لغوی
- کلمه "مذهب" به معنای روش، مسلک و طریقت است[۲].
- در اصطلاح دینی، تیره و شعبه‌ای از دین را مذهب گویند. از این رو، تیره‌های متعدد هر دین را "مذاهب" خوانند. گاه خود مذهب نیز تقسیم می‌پذیرد و پیروان آن مذهب، با نگاهداشت اصولی مشترک، تیره‌هایی را پدید می‌آورند که این را "انشعاب" گویند[۳][۴].
- دانشی که وضعیت و حال و مقال و پیشینه مذاهب اسلامی را برمی‌رسد، "علم مذاهب و فِرَق اسلامی" نام دارد. این دانش، "فرقه" و "مذهب" را به یک معنا می‌داند و درباره مسائل اعتقادی و فکری فِرَق و مذاهب، بحث می‌کند[۵][۶].
علل پیدایی مذاهب اسلامی
- اختلاف در موضوع خلافت پیامبر اسلام (ص)؛
- تعصبات قبیله‌ای و خانوادگی؛
- برداشت‌های نادرست از حقایق و منابع دینی؛
- ممانعت برخی کسان و گروه‌ها از نشر و نقل و کتابت احادیث پیامبر (ص)؛
- تأثیر باورهای ادیان دیگر؛ همانند بدعت‌های دینی یهود، آموزه‌های سست مسیحیت و اساطیر مجوس؛
- آشنایی مسلمانان با فرهنگ و آداب ملل دیگر؛ همچون ایرانیان، رومیان و هندیان؛
- اجتهاد در برابر نص؛
- هوا و هوس و دنیاطلبی[۷][۸].
پیشینه تاریخی
- ظهور مذاهب کلامی و سیاسی اسلامی به قرن نخست هجری باز می‌گردد. در آغاز، گروه‌های سیاسی بودند که اندک اندک به فرقه‌های مذهبی مبدل گشتند. قدیم‌ترین این فرقه‌ها عبارت‌اند از: عثمانیه که خونخواهان عثمان بودند؛ شیعه که از حضرت علی بن ابی‌طالب (ع) پیروی و هواخواهی می‌کردند؛ خوارج؛ مرجئه. سپس فرقه‌های کلامی پدید آمدند؛ مانند قدریه، معتزله، جبریه و اشاعره[۹].
- زمان ظهور مذاهب فقهی را باید در نیمه دوم قرن دوم و اوایل قرن سوم پی‌جست؛ زمانی که اواخر روزگار تابعین و آغاز روزگار نسل بعدی به شمار است. در این دوره، اختلافات فراوان فقهی رخ نمود و پیامد آن، مذاهب فقهی نمودار شدند و فقهای مکتب رأی و مکتب حدیث ظهور یافتند. این فقیهان به مرجعیت فقهی رسیدند و مسائل فقهی پیروان خویش را پاسخ می‌گفتند. تا قرن چهارم تنها چند مذهب فقهی بر جای ماند و دیگر مذاهب از میان رفتند[۱۰].
- مذاهب بر جای مانده عبارت‌اند از: امامیه، حنفیه، مالکیه، شافعیه و حنبلیه[۱۱]. مذهب شیعه امامیه در کلام، فقه، اخلاق و سیاست آموزه‌ها و احکامی ویژه دارد که از قرآن و عترت برخاسته‌اند[۱۲].
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۲۰۴.
- ↑ المصباح المنیز، ۲۵۵.
- ↑ شیعه در اسلام، ۶۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۴۰۴.
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ۱۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۴۰۵.
- ↑ بحوث فی الملل و النحل، ۱/ ۵۰- ۴۷؛ تاریخ الجدل ۸۱- ۷۶.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص 405.
- ↑ تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، ۳۷.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۴۰۵.
- ↑ همبستگی ادیان و مذاهب اسلامی، ۲۷۸- ۲۸۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۴۰۵-۴۰۶.