امنیت در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۹: خط ۹:
[[برقراری امنیت]] در [[سرحدات]] و داخل [[کشور]]، همواره از دغدغه‌های اصلی [[دولت‌ها]] است. بنابراین [[امام علی]]{{ع}} [[فلسفه]] [[تشکیل حکومت]] را برقراری امنیت بر می‌شمارند و می‌فرمایند: [[مردم]] به [[زمامدار]] نیازمندند، خواه [[نیکوکار]] باشد یا [[بدکار]]؛ تا [[مؤمنان]] در [[سایه]] حکومتش به کار خویش مشغول و [[کافران]] هم بهره‌مند شوند و مردم در دوران [[حکومت]] او [[زندگی]] را طی کنند و به وسیله او [[اموال]] [[بیت المال]] جمع‌آوری گردد و به کمک او با [[دشمنان]] [[مبارزه]] شود، جاده‌ها [[امن]] و [[امان]]، [[حق]] [[ضعیفان]] از نیرومندان گرفته شود، [[نیکوکاران]] در [[رفاه]] و مردم از دست بدکاران در امان باشند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۴۰.</ref>.
[[برقراری امنیت]] در [[سرحدات]] و داخل [[کشور]]، همواره از دغدغه‌های اصلی [[دولت‌ها]] است. بنابراین [[امام علی]]{{ع}} [[فلسفه]] [[تشکیل حکومت]] را برقراری امنیت بر می‌شمارند و می‌فرمایند: [[مردم]] به [[زمامدار]] نیازمندند، خواه [[نیکوکار]] باشد یا [[بدکار]]؛ تا [[مؤمنان]] در [[سایه]] حکومتش به کار خویش مشغول و [[کافران]] هم بهره‌مند شوند و مردم در دوران [[حکومت]] او [[زندگی]] را طی کنند و به وسیله او [[اموال]] [[بیت المال]] جمع‌آوری گردد و به کمک او با [[دشمنان]] [[مبارزه]] شود، جاده‌ها [[امن]] و [[امان]]، [[حق]] [[ضعیفان]] از نیرومندان گرفته شود، [[نیکوکاران]] در [[رفاه]] و مردم از دست بدکاران در امان باشند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۴۰.</ref>.


آنجا که رابطه [[انسان]] با انسان، رابطه [[ظالم]] و [[مظلوم]]، [[غارت‌گر]] و [[غارت]] شده و آزادی‌ستیز و [[آزادی‌خواه]] است، [[هدف]] [[دولت علوی]] ایجاد [[امنیت]] برای [[مظلومان]] است: {{متن حدیث|فَيَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِكَ‌}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۳۱.</ref>. معیار [[تقدس]] [[جامعه]] و [[دولت اسلامی]] طبق بیان [[پیامبر]] وجود آن اندازه از امنیت است که حق [[ضعیف]] را بتوان بدون [[اضطراب]] و لکنت زبان از [[قوی]] بستاند: {{متن حدیث|لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لَا يُؤْخَذُ لِلضَّعِيفِ فِيهَا حَقُّهُ مِنَ الْقَوِيِّ غَيْرَ مُتَعْتَعٍ}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>؛ این معیار شامل دو مطلب است: یکی اینکه مردم به طور کلی [[روحیه]] [[ضعف]] و [[زبونی]] را از خود دور کنند و در مقابل قوی ـ هر اندازه که قوی باشد ـ [[شجاعانه]] بایستند، به لکنت زبان نیفتند و [[ترس]] نداشته باشند، و دیگر اینکه اصلاً [[نظامات اجتماعی]] باید طوری باشد که در مقابل [[قانون]]، قوی و ضعیفی وجود نداشته باشد<ref>مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی{{ع}}، ص۶۰.</ref>.<ref>[[محمد تقی حکیم آبادی گیلک|حکیم آبادی گیلک، محمد تقی]]، [[دولت و سیاست‌های اقتصادی (مقاله)| مقاله «دولت و سیاست‌های اقتصادی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۷]]، ص۳۲۶.</ref>
آنجا که رابطه [[انسان]] با انسان، رابطه [[ظالم]] و [[مظلوم]]، [[غارت‌گر]] و [[غارت]] شده و آزادی‌ستیز و [[آزادی‌خواه]] است، [[هدف]] [[دولت علوی]] ایجاد [[امنیت]] برای [[مظلومان]] است: {{متن حدیث|فَيَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِكَ‌}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۱۳۱.</ref>. معیار [[تقدس]] [[جامعه]] و [[دولت اسلامی]] طبق بیان [[پیامبر]] وجود آن اندازه از امنیت است که حق [[ضعیف]] را بتوان بدون [[اضطراب]] و لکنت زبان از [[قوی]] بستاند: {{متن حدیث|لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لَا يُؤْخَذُ لِلضَّعِيفِ فِيهَا حَقُّهُ مِنَ الْقَوِيِّ غَيْرَ مُتَعْتَعٍ}}<ref>نهج البلاغه، نامه ۵۳.</ref>؛ این معیار شامل دو مطلب است:
# اینکه مردم به طور کلی [[روحیه]] [[ضعف]] و [[زبونی]] را از خود دور کنند و در مقابل قوی ـ هر اندازه که قوی باشد ـ [[شجاعانه]] بایستند، به لکنت زبان نیفتند و [[ترس]] نداشته باشند.
# اینکه اصلاً [[نظامات اجتماعی]] باید طوری باشد که در مقابل [[قانون]]، قوی و ضعیفی وجود نداشته باشد<ref>مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی{{ع}}، ص۶۰.</ref>.<ref>[[محمد تقی حکیم آبادی گیلک|حکیم آبادی گیلک، محمد تقی]]، [[دولت و سیاست‌های اقتصادی (مقاله)| مقاله «دولت و سیاست‌های اقتصادی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۷]]، ص۳۲۶.</ref>


==راهبردهای امنیتی و دفاعی ==
==راهبردهای امنیتی و دفاعی ==

نسخهٔ ‏۱۹ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۰۹

مقدمه

برقراری امنیت در سرحدات و داخل کشور، همواره از دغدغه‌های اصلی دولت‌ها است. بنابراین امام علی(ع) فلسفه تشکیل حکومت را برقراری امنیت بر می‌شمارند و می‌فرمایند: مردم به زمامدار نیازمندند، خواه نیکوکار باشد یا بدکار؛ تا مؤمنان در سایه حکومتش به کار خویش مشغول و کافران هم بهره‌مند شوند و مردم در دوران حکومت او زندگی را طی کنند و به وسیله او اموال بیت المال جمع‌آوری گردد و به کمک او با دشمنان مبارزه شود، جاده‌ها امن و امان، حق ضعیفان از نیرومندان گرفته شود، نیکوکاران در رفاه و مردم از دست بدکاران در امان باشند[۱].

آنجا که رابطه انسان با انسان، رابطه ظالم و مظلوم، غارت‌گر و غارت شده و آزادی‌ستیز و آزادی‌خواه است، هدف دولت علوی ایجاد امنیت برای مظلومان است: «فَيَأْمَنَ الْمَظْلُومُونَ مِنْ عِبَادِكَ‌»[۲]. معیار تقدس جامعه و دولت اسلامی طبق بیان پیامبر وجود آن اندازه از امنیت است که حق ضعیف را بتوان بدون اضطراب و لکنت زبان از قوی بستاند: «لَنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لَا يُؤْخَذُ لِلضَّعِيفِ فِيهَا حَقُّهُ مِنَ الْقَوِيِّ غَيْرَ مُتَعْتَعٍ»[۳]؛ این معیار شامل دو مطلب است:

  1. اینکه مردم به طور کلی روحیه ضعف و زبونی را از خود دور کنند و در مقابل قوی ـ هر اندازه که قوی باشد ـ شجاعانه بایستند، به لکنت زبان نیفتند و ترس نداشته باشند.
  2. اینکه اصلاً نظامات اجتماعی باید طوری باشد که در مقابل قانون، قوی و ضعیفی وجود نداشته باشد[۴].[۵]

راهبردهای امنیتی و دفاعی

در عرصه «امنیت» و «دفاع»، راهبردهای جامعه آرمانی علوی بر سه محور استوار است:

  1. وحدت، حاکمیت حق، جهاد: در این محور، می‌توان به چند نکته مرتبط اشاره کرد؛ از جمله: حفظ وحدت و کیان حاکمیت، و جهاد با سرکشانی نظیر معاویه و یارانش که حاکمیت حق را چند پاره کردند و هر یک در امور حکومت، برنامه و راهی به دلخواه خویش در پیش گرفتند و از مسیر حق و عدالت خارج شدند. امام علی(ع) برای مقابله با اصحاب صفین و جمل، تردید نکرد و دوران پنج ساله حکومت خویش را در این راه سپری نمود.
  2. امنیت عمومی و رعایت قوانین: حفظ امنیت یکایک افرادی که در حکومت علوی زندگی می‌کردند و قوانین حکومت را محترم می‌شمردند. امام پس از شنیدن خبر بیرون آوردن خلخال از پای زن اهل کتاب، می‌گوید: «اگر مسلمان آزاده‌ای از شنیدن چنین خبری بمیرد، نباید وی را ملامت کرد»[۶]. از نظر امام علی(ع) یکی از ویژگی‌های اصلی حاکمیت، ایجاد «امنیت عمومی» برای همه افراد و در تمام مکان‌ها است[۷].
  3. ساماندهی نظامی و تقویت نیروهای دفاعی: ساماندهی نظامی، برای حفظ امنیت و دفاع در برابر دشمنان جامعه اسلامی. از نظر امام علی(ع) نیروی نظامی مسلمانان، نگهبان امنیت مردم و پشتوانه حاکمیت حق و دین الهی و امنیت‌بخش راه‌هاست و مردم وظیفه دارند مخارج و نیازهای مالی نیروی نظامی را تأمین کنند تا از مواهب آن بهره‌مند شوند[۸]. به همین دلیل، امام مردم را به تقویت ارتش مرکزی تشویق می‌کرد و همواره آنان را از دنیاطلبی که موجب سستی در مقابل دشمنان می‌شود، باز می‌داشت.

علاوه بر راهبردهای سه‌گانه پیش‌گفته، امام علی(ع) آموزش و تربیت نیروی نظامی را ضروری شمرده، اخلاق جهاد و مقابله با دشمنان را به آنان می‌آموخت و بر نظم و آمادگی و توجه به فرصت‌های حساس تأکید می‌ورزید. سیره دفاعی و امنیتی امام مبتنی بر دفع تجاوزها و رفع سرکشی‌ها و طغیان‌ها بود و هرگز قبل از اقدام متجاوزان و سرکشان، به سپاهیان خود دستور جنگ و هجوم نمی‌داد[۹].[۱۰]

منابع

پانویس

  1. نهج البلاغه، خطبه ۴۰.
  2. نهج البلاغه، خطبه ۱۳۱.
  3. نهج البلاغه، نامه ۵۳.
  4. مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی(ع)، ص۶۰.
  5. حکیم آبادی گیلک، محمد تقی، مقاله «دولت و سیاست‌های اقتصادی»، دانشنامه امام علی ج۷، ص۳۲۶.
  6. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۷۴.
  7. «وَ يُقَاتَلُ بِهِ الْعَدُوُّ وَ تَأْمَنُ بِهِ السُّبُلُ‌»؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۰۷.
  8. «فَالْجُنُودُ بِإِذْنِ اللَّهِ حُصُونُ الرَّعِيَّةِ وَ...»؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۷، ص۴۸.
  9. موسوعة الامام علی(ع)، ج۴، ص۲۷۵-۳۱۳.
  10. نبوی، سید عباس، مقاله «جامعه آرمانی»، دانشنامه امام علی ج۶، ص۱۸۵.