صله رحم در حقوق اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۲۹

مقدمه

منظور از صله رحم با اهل بیت (ع)، رحم و نسب نیست، بلکه پیوند معنوی با اهل بیت مراد است، چون در حدیث آمده که خداوند ارواح شیعیان ما (پیروان ما) را از ماده‌ای که جسم ما را خلق کرده، آفرید. مثل این روایت: حضرت رسول اکرم (ص) فرمودند: "من و علی پدران این امت هستیم"^[۱] و در روایت دیگر اضافه می‌کنند: "لعنت خداوند بر کسی است که عاق ما باشد"^[۲].

حضرت علی بن الحسین (ع) فرمود: "اگر حق پدر و مادر به واسطۀ نیکی و احسان آنها به فرزند زیاد است، احسان و نیکی محمد و علی به امت بیشتر از آنهاست. آن دو شایسته‌ترند که دو پدر امت باشند"^[۳].

در روایات متعددی، در تفسیر و توضیح این آیه شریفه يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ^[۴] آمده است که امام سجاد (ع) فرمود: اینکه محمد (ص) بنده و فرستاده اوست و اهل بیتش برترین اهل بیت‌ها در میان اهل بیت پیامبران (ع) است و اینکه علی (ع) پس از پیامبر برترین فرد اهل بیت است و مؤمنان از یاران محمد برترین یاران‌اند و امتش از امت‌های همه پیامبران افضل است"^[۵]. چون اهل بیت برترین اهل بیت و علی (ع) برترین فرد آنان است، پس حقوق آنان هم بر عهده مردم، برترین حقوق و وجوب ادایش مقدم برهمه حقوق‌هاست.

امام حسین (ع) در تفسیر آیۀ شریفۀ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى^[۶] فرمودند: بی‌هیچ تردیدی آن قرابتی که خدا (در این آیۀ شریفه) به ارتباط با آن فرمان داده و حق آن را بزرگ شمرده و همۀ خیرها(ی اخروی و دنیوی) را در آن نهاده است قرابت ما اهل بیت نبوت است، دودمانی که خدا (رعایت) حق آنان را بر هر مسلمانی لازم شمرده است^[۷].

علامه حلی در آخر کتاب فقهی خود "قواعد"^[۸]، ضمن وصیتنامۀ مفصلی به فرزندش فخرالمحققین، صلۀ ارحام به خویشاوندان را که موجب طولانی شدن عمر است و نیز پیوند با سادات را به استناد آیۀ شریفۀ قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى^[۹] و روایات دیگر توصیه کرده است که در واقع اعلام به همه است که این تکلیف عبادی را انجام دهند^[۱۰].

منابع

شکری، آرزو، حقوق اهل بیت

پانویس

↑ «أَنَا وَ عَلِيٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ»؛ عیون أخبارالرضا (ع)، ج۲، ص۸۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۳، ص۱۰۵.
↑ «...فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ عَقَّنَا»؛ شیخ صدوق، معانی الأخبار، ص۱۱۸.
↑ تفسیر الإمام العسکری، ص۳۳۰.
↑ «ای مردم! پروردگارتان را بپرستید که شما و پیشینیانتان را آفرید، باشد که پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۲۱.
↑ تفسیر الإمام العسکری، ص۱۳۵؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ص۴۴.
↑ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.
↑ «إِنَّ الْقَرَابَةَ الَّتِي أَمَرَ اللَّهُ بِصِلَتِهَا وَ عَظَّمَ حَقَّهَا وَ جَعَلَ الْخَيْرَ فِيهَا قَرَابَتُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ الَّذِينَ أَوْجَبَ حَقَّنَا عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ». شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۰۶؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ص۵۳۱.
↑ قواعد الأحکام، ج۳، ص۷۱۵.
↑ «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.
↑ شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۱۱۹- ۱۲۱.

[1] «أَنَا وَ عَلِيٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ»؛ عیون أخبارالرضا (ع)، ج۲، ص۸۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۳، ص۱۰۵.

[2] «...فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ عَقَّنَا»؛ شیخ صدوق، معانی الأخبار، ص۱۱۸.

[3] تفسیر الإمام العسکری، ص۳۳۰.

[4] «ای مردم! پروردگارتان را بپرستید که شما و پیشینیانتان را آفرید، باشد که پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۲۱.

[5] تفسیر الإمام العسکری، ص۱۳۵؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ص۴۴.

[6] «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.

[7] «إِنَّ الْقَرَابَةَ الَّتِي أَمَرَ اللَّهُ بِصِلَتِهَا وَ عَظَّمَ حَقَّهَا وَ جَعَلَ الْخَيْرَ فِيهَا قَرَابَتُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ الَّذِينَ أَوْجَبَ حَقَّنَا عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ». شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۰۶؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ص۵۳۱.

[8] قواعد الأحکام، ج۳، ص۷۱۵.

[9] «بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.

[10] شکری، آرزو، حقوق اهل بیت، ص۱۱۹- ۱۲۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 == مقدمه ==
-قبل از بیان [[صله رحم]] با [[اهل بیت]]، به [[مقام]] أبوت ([[حق]] پدری) نسبت به ایشان که در [[روایات]] آمده، اشاره‌ای می‌کنیم و اینکه منظور از این رحم، رحم و [[نسب]] نیست بلکه پیوند [[معنوی]] با [[اهل بیت]] مراد است چون در [[حدیث]] آمده که [[خداوند]] [[ارواح]] [[شیعیان]] ما ([[پیروان]] ما) را از ماده‌ای که [[جسم]] ما را [[خلق]] کرده آفرید.
+منظور از صله رحم با [[اهل بیت]] {{ع}}، رحم و نسب نیست، بلکه پیوند [[معنوی]] با [[اهل بیت]] مراد است، چون در [[حدیث]] آمده که [[خداوند]] [[ارواح]] [[شیعیان]] ما ([[پیروان]] ما) را از ماده‌ای که جسم ما را [[خلق]] کرده، آفرید. مثل این [[روایت]]: حضرت [[رسول اکرم]] {{صل}} فرمودند: "من و [[علی]] پدران این [[امت]] هستیم"<ref>{{متن حدیث|أَنَا وَ عَلِيٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ}}؛ عیون أخبارالرضا {{ع}}، ج۲، ص۸۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۳، ص۱۰۵.</ref> و در [[روایت]] دیگر اضافه می‌کنند: "[[لعنت]] [[خداوند]] بر کسی است که عاق ما باشد"<ref>{{متن حدیث|...فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ عَقَّنَا}}؛ شیخ صدوق، معانی الأخبار، ص۱۱۸.</ref>.
-مثل این [[روایت]]: [[حضرت]] [[رسول اکرم]] {{صل}} فرمودند: "من و [[علی]] [[پدران]] این [[امت]] هستیم"<ref>{{متن حدیث|أَنَا وَ عَلِيٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ}}؛ عیون أخبارالرضا {{ع}}، ج۲، ص۸۵؛ ابن شهرآشوب، مناقب، ج۳، ص۱۰۵.</ref> و در [[روایت]] دیگر اضافه می‌کنند: "[[لعنت]] [[خداوند]] بر کسی است که عاق ما باشد"<ref>{{متن حدیث|...فَلَعَنَ اللَّهُ مَنْ عَقَّنَا}}؛ شیخ صدوق، معانی الأخبار، ص۱۱۸.</ref>.
+[[حضرت علی بن الحسین]] {{ع}} فرمود: "اگر [[حق]] پدر و مادر به واسطۀ [[نیکی]] و [[احسان]] آنها به [[فرزند]] زیاد است، [[احسان]] و [[نیکی]] [[محمد]] و [[علی]] به [[امت]] بیشتر از آنهاست. آن دو شایسته‌ترند که دو پدر [[امت]] باشند"<ref>تفسیر الإمام العسکری، ص۳۳۰.</ref>.
-[[حضرت علی بن الحسین]] {{ع}} فرمود: "اگر [[حق]] [[پدر]] و [[مادر]] به واسطۀ [[نیکی]] و [[احسان]] آنها به [[فرزند]] زیاد است [[احسان]] و [[نیکی]] [[محمد]] و [[علی]] به [[امت]] بیشتر از آنها است. آن دو شایسته‌ترند که دو [[پدر]] [[امت]] باشند"<ref>تفسیر الإمام العسکری، ص۳۳۰.</ref>.
+در [[روایات]] متعددی، در [[تفسیر]] و توضیح این [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ}}<ref>«ای مردم! پروردگارتان را بپرستید که شما و پیشینیانتان را آفرید، باشد که پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۲۱.</ref> آمده است که [[امام سجاد]] {{ع}} فرمود: اینکه [[محمد]] {{صل}} [[بنده]] و فرستاده اوست و [[اهل]] بیتش [[برترین]] [[اهل]] بیت‌ها در میان [[اهل بیت]] [[پیامبران]] {{عم}} است و اینکه [[علی]] {{ع}} پس از [[پیامبر]] [[برترین]] فرد [[اهل بیت]] است و [[مؤمنان]] از [[یاران]] [[محمد]] [[برترین]] یاران‌اند و امتش از امت‌های همه [[پیامبران]] [[افضل]] است"<ref>تفسیر الإمام العسکری، ص۱۳۵؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ص۴۴.</ref>. چون [[اهل بیت]] [[برترین]] [[اهل بیت]] و [[علی]] {{ع}} [[برترین]] فرد آنان است، پس [[حقوق]] آنان هم بر عهده [[مردم]]، [[برترین]] [[حقوق]] و [[وجوب]] ادایش مقدم برهمه حقوق‌هاست.
-در [[روایات]] متعددی، در [[تفسیر]] و توضیح این [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ}}<ref>«ای مردم! پروردگارتان را بپرستید که شما و پیشینیانتان را آفرید، باشد که پرهیزگاری ورزید» سوره بقره، آیه ۲۱.</ref> آمده است که [[امام سجاد]] {{ع}} فرمود: اینکه [[محمد]] {{صل}} [[بنده]] و فرستاده اوست و [[اهل]] بیتش [[برترین]] [[اهل]] بیت‌ها در میان [[اهل بیت]] [[پیامبران]] {{عم}} است و اینکه [[علی]] {{ع}} پس از [[پیامبر]] [[برترین]] فرد [[اهل بیت]] است و [[مؤمنان]] از [[یاران]] [[محمد]] [[برترین]] یاران‌اند و امتش از امت‌های همه [[پیامبران]] [[افضل]] است"<ref>تفسیر الإمام العسکری، ص۱۳۵؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ص۴۴.</ref>.
+[[امام حسین]] {{ع}} در [[تفسیر]] آیۀ شریفۀ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> فرمودند: بی‌هیچ تردیدی آن قرابتی که [[خدا]] (در این آیۀ شریفه) به ارتباط با آن [[فرمان]] داده و [[حق]] آن را بزرگ شمرده و همۀ خیرها(ی [[اخروی]] و [[دنیوی]]) را در آن نهاده است [[قرابت]] ما [[اهل بیت]] [[نبوت]] است، دودمانی که [[خدا]] (رعایت) [[حق]] آنان را بر هر [[مسلمانی]] لازم شمرده است<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الْقَرَابَةَ الَّتِي أَمَرَ اللَّهُ بِصِلَتِهَا وَ عَظَّمَ حَقَّهَا وَ جَعَلَ الْخَيْرَ فِيهَا قَرَابَتُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ الَّذِينَ أَوْجَبَ حَقَّنَا عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ}}. شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۰۶؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ص۵۳۱.</ref>.
-چون [[اهل بیت]] [[برترین]] [[اهل بیت]] و [[علی]] {{ع}} [[برترین]] فرد آنان است، پس [[حقوق]] آنان هم بر عهده [[مردم]]، [[برترین]] [[حقوق]] و [[وجوب]] ادایش مقدم برهمه حقوق‌هاست.
+[[علامه حلی]] در آخر کتاب [[فقهی]] خود "قواعد"<ref>قواعد الأحکام، ج۳، ص۷۱۵.</ref>، ضمن وصیتنامۀ مفصلی به فرزندش فخرالمحققین، صلۀ [[ارحام]] به [[خویشاوندان]] را که موجب طولانی شدن عمر است و نیز پیوند با [[سادات]] را به استناد آیۀ شریفۀ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> و [[روایات]] دیگر توصیه کرده است که در واقع اعلام به همه است که این [[تکلیف]] [[عبادی]] را انجام دهند<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۱۱۹- ۱۲۱.</ref>.
-[[امام حسین]] {{ع}} در [[تفسیر]] آیۀ شریفۀ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> فرمودند: بی‌هیچ تردیدی آن قرابتی که [[خدا]] (در این آیۀ شریفه) به [[ارتباط]] با آن [[فرمان]] داده و [[حق]] آن را بزرگ شمرده و همۀ خیرها (ی [[اخروی]] و [[دنیوی]]) را در آن نهاده است [[قرابت]] ما [[اهل بیت]] [[نبوت]] است دودمانی که [[خدا]] (رعایت) [[حق]] آنان را بر هر [[مسلمانی]] لازم شمرده است<ref>{{متن حدیث|إِنَّ الْقَرَابَةَ الَّتِي أَمَرَ اللَّهُ بِصِلَتِهَا وَ عَظَّمَ حَقَّهَا وَ جَعَلَ الْخَيْرَ فِيهَا قَرَابَتُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ الَّذِينَ أَوْجَبَ حَقَّنَا عَلَى كُلِّ مُسْلِمٍ}}. شواهد التنزیل، ج۲، ص۲۰۶؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ص۵۳۱.</ref>.
-[[علامه حلی]] در آخر کتاب [[فقهی]] خود "قواعد"<ref>قواعد الأحکام، ج۳، ص۷۱۵.</ref> ضمن وصیتنامۀ مفصلی به فرزندش [[فخر]] المحققین صلۀ [[ارحام]] به [[خویشاوندان]] را که موجب [[طولانی شدن عمر]] است و نیز پیوند با [[سادات]] را به استناد آیۀ شریفۀ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}<ref>«بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را» سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> و [[روایات]] دیگر توصیه کرده است که در واقع اعلام به همه است که این [[تکلیف]] [[عبادی]] را انجام دهند<ref>[[آرزو شکری|شکری، آرزو]]، [[حقوق اهل بیت (کتاب)|حقوق اهل بیت]]، ص۱۱۹- ۱۲۱.</ref>.
 == منابع ==