مقام نور الهی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ':{{عربی|﴿' به ': {{عربی|﴿') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = مقام معصوم | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[مقام نور الهی در حدیث]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
از جمله [[مقامات]] [[امامان معصوم]]{{عم}} "مقام نور الهی" که در [[زیارت جامعه کبیره]] با عبارت {{ | از جمله [[مقامات]] [[امامان معصوم]] {{عم}} "مقام نور الهی" که در [[زیارت جامعه کبیره]] با عبارت {{متن حدیث|وَ نُورِهِ}} آمده است؛ یعنی: "سلام بر نور خدا". | ||
== | == [[امامان معصوم]] {{عم}}؛ نورهای [[خداوند]] == | ||
یکی از ویژگی‌های امامان معصوم {{عم}} که در [[زیارت جامعه کبیره]] مطرح شده، ویژگی "[[نور]]" است. در فرازهای متعدّدی در این [[زیارت]]، [[امامان معصوم]] {{عم}} به وصف فوق، ستوده شده‌اند: {{متن حدیث|نُورُهُ وَ بُرْهَانُهُ عِنْدَكُم}}، {{متن حدیث|انْتَجَبَكُمْ لِنُورِهِ}}، {{متن حدیث|خَلَقَكُمُ اللَّهُ أَنْوَاراً}}، {{متن حدیث|وَ أَنَّ أَرْوَاحَكُمْ وَ نُورَكُمْ وَ طِينَتَكُمْ وَاحِدَةٌ}}، {{متن حدیث|تَمَامَ نُورِكُمْ}}، {{متن حدیث|وَ أَنْتُمْ نُورُ الْأَخْيَارِ}}، {{متن حدیث|كَلَامُكُمْ نُورٌ}}، {{متن حدیث|وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِكُمْ}} و {{متن حدیث|مَصَابِيحِ الدُّجَى}}<ref>[[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)| در آستان امامان معصوم ج۲]]، ص۱۱۵.</ref>. | |||
== | == معنای نور از منظر [[قرآن]] == | ||
در [[قرآن کریم]] واژه "نور"، هم در نور [[حسّی]] به کار رفته و هم در نور [[معنوی]]، نور حسّی مانند [[روشنایی]] [[روز]]: {{متن قرآن| وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ}}<ref> و تاریکی‌ها و نور قرار داد؛ سوره انعام، آیه ۱.</ref> و روشنایی ماه: {{متن قرآن| هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاء وَالْقَمَرَ نُورًا}}<ref> او خدایی است که خورشید را روشنایی و ماه را نور قرار داد؛ سوره یونس، آیه ۵.</ref>. | |||
"نور" در عرصه نور معنوی، بر مصادیقی اطلاق شده است: | |||
# ذات مقدس [[ربوبی]] جلّ شأنه: {{متن قرآن| اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ مَثَلُ}}<ref> خداوند، نور آسمان‌ها و زمین است؛ سوره نور، آیه ۳۵.</ref>. او پدید آورنده [[جهان هستی]] و روشنی بخش عالم آفرینش است، همه موجودات زنده به [[برکت]] [[فرمان]] او زنده‌اند و همه [[مخلوقات]] بر سر خوان [[نعمت]] او هستند و اگر لحظه‌ای چشم [[لطف]] خود را از آنها باز گیرد، همگی در [[ظلمات]] فنا و نیستی فرو می‌روند و هر موجودی به هر نسبت با او ارتباط دارد، به همان اندازه نورانیت و [[روشنایی]] کسب می‌کند. | |||
# [[قرآن کریم]]: {{متن قرآن| قَدْ جَاءَكُم مِّنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُّبِينٌ}}<ref> از سوی خداوند، نور و کتاب آشکاری برای شما آمد؛ سوره مائده، آیه ۱۵.</ref>. | |||
# [[ایمان]]: {{متن قرآن| اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ}}<ref> خداوند، ولیّ مؤمنان است، آنان را از ظلمت‌های (شرک و کفر) به سوی نور ایمان، رهبری می‌کند؛ سوره بقره، آیه ۲۵۷.</ref>. | |||
# [[هدایت الهی]] و روشن بینی: {{متن قرآن| أَوَ مَن كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَن مَّثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِّنْهَا}}<ref> آیا کسی که مرده بوده است و ما او را زنده کردیم و نور هدایتی برای او قرار دادیم که در پرتو آن بتواند در میان مردم راه برود، همانند کسی است که در تاریکی باشد و هرگز از آن خارج نگردد؛ سوره الانعام، آیه ۱۲۲.</ref>. | |||
# [[آیین اسلام]]: {{متن قرآن| وَيَأْبَى اللَّهُ إِلاَّ أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ}}<ref> و خداوند اِبا دارد جز اینکه نور اسلام را کامل کند، هرچند کافران نخواهند؛ سوره توبه، آیه ۳۲.</ref>. | |||
# شخص [[پیامبر]] {{صل}}: {{متن قرآن| وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُّنِيرًا}}<ref> و ما تو را دعوت کننده به سوی خدا به اذن او و چراغی روشن قرار داده‌ایم؛ سوره احزاب، آیه ۴۶.</ref>. | |||
# [[علم]]: در [[حدیث]] عنوان [[بصری]] آمده است که حضرت [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: "علم، نوری است که [[خدا]] در [[قلب]] هرکس که بخواهد می‌افکند"<ref>{{متن حدیث|الْعِلْمُ نُورٌ يَقْذِفُهُ اللَّهُ فِي قَلْبِ مَنْ يَشَاءُ}} مصباح الشریعه، ص:۱۶؛ بحارالأنوار، ج۱، ص۲۲۵.</ref>. | |||
# در این [[زیارت جامعه کبیره]] نیز [[امامان معصوم]] {{عم}} «[[نور]]» نامیده شده‌اند: {{متن حدیث|وَ نُورُه}}<ref>[[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)| در آستان امامان معصوم ج۲]]؛ ج۲، ص۱۱۵ ـ ۱۱۷.</ref>. | |||
== | == ویژگی‌ها و [[خواص]] [[نور]] == | ||
"نور" دارای خواص و ویژگی‌های ذیل است: | |||
#"نور" زیباترین و لطیف‌ترین موجودات در [[جهان]] مادّه است و سرچشمه همه زیبایی‌ها و لطافت‌هاست. | |||
#"نور" بالاترین سرعت را طبق آنچه در میان دانشمندان معروف است در جهان مادّه دارد؛ نور، با سرعت سیصد هزار کیلومتر در ثانیه می‌تواند کره زمین را در یک چشم بر هم زدن "کمتر از یک ثانیه" هفت بار دور بزند، به همین دلیل در مسافت‌های فوق‌العاده عظیم و سرسام‌آور نجومی را فقط با سرعت [[سیر]] نور می‌سنجند و واحد سنجش در آنها "سال نوری" است؛ یعنی مسافتی را که نور در یک سال با آن سرعت سرسام‌آورش می‌پیماید. | |||
#"نور" وسیله تبیین اجسام و مشاهده موجودات مختلف این جهان است و بدون آن، چیزی را نمی‌توان دید؛ بنابراین، هم ظاهر است و هم مُظهر "ظاهر کننده غیر". | |||
#"نور [[آفتاب]]" که مهمترین نور در دنیای ماست، پرورش دهنده گل‌ها و گیاهان بلکه رمز بقای همه موجودات زنده است و ممکن نیست موجودی بدون استفاده از نور "به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم" زنده بماند. | |||
# امروز ثابت شده تمام رنگ‌هایی را که ما می‌بینیم، نتیجه تابش نور آفتاب، یا نورهای مشابه آن است وگرنه موجودات در [[تاریکی]] مطلق، نور ندارند. | |||
# تمام انرژی‌های موجود در محیط ما "به جز انرژی اتمی" همه از نور آفتاب سرچشمه می‌گیرد؛ حرکت بادها، ریزش باران، حرکت نهرها، سیل‌ها، آبشارها و بالأخره حرکت همه موجودات زنده با کمی دقّت، به "نور آفتاب" منتهی می‌شود. سرچشمه [[گرما]] و حرارت و آنچه بستر موجودات را گرم نگه می‌‌دارد، همان "[[نور]] [[آفتاب]]" است حتّی گرمی [[آتش]] که از چوب درختان و یا ذغال سنگ و یا نفت و مشتقّات آن به دست می‌آید نیز از گرمی آفتاب است؛ چراکه همه اینها طبق تحقیقات [[علمی]] به گیاهان و حیواناتی باز می‌گردند که حرارت را از [[خورشید]] گرفته و در خود ذخیره کرده‌اند؛ بنابراین، حرکت موتورها نیز از [[برکت]] آن است. | |||
#"نور آفتاب" نابودکننده انواع میکروب‌ها و موجودات موذی است و اگر تابش اشعه این نور پر برکت نبود، کره زمین تبدیل به بیمارستان بزرگی می‌شد که همه ساکنانش با [[مرگ]] دست به گریبان بودند<ref>تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۴۷۲ به بعد (ذیل تفسیر آیه ۳۵ از سوره نور).</ref>.<ref>[[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|در آستان امامان معصوم، ج۲]]، ص۱۱۷ ـ ۱۱۹.</ref> | |||
==[[امامان معصوم]]{{عم}}؛ انوار ماندگار== | == [[امامان معصوم]]{{عم}}؛ تجلّیگاه نور == | ||
تمام این ویژگی‌ها را در حوزه [[معنوی]]، در [[پیامبر]]{{صل}} و دیگر [[معصومان]]{{عم}} می‌بینیم؛ آنان لطیف‌ترین مخلوق ذات [[مقدّس]] ربوبی‌اند، خلقتشان خلقت نوری است. | |||
[[امیرمؤمنان علی]]{{ع}} فرمود: "من و [[محمّد]] یک نور بودیم که از نور [[خداوند عزّوجلّ]] [[خلق]] شدیم، آنگاه [[خداوند]] به این نور [[فرمان]] داد که دو نیم شود، به نصف آن گفت: [[محمد]]{{صل}} باش و به نصف دیگر گفت: علی باش، از این جهت است که [[رسول خدا]]{{صل}} "در آغاز ماجرای [[سوره]] [[برائت]]" فرمود: علی از من است و من از علی و مأموریّت مرا کسی جز علی انجام نمی‌دهد"<ref>{{متن حدیث| كُنْتُ أَنَا وَ مُحَمَّدٌ نُوراً وَاحِداً مِنْ نُورِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَمَرَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ذَلِكَ النُّورَ أَنْ يُشَقَّ فَقَالَ لِلنِّصْفِ كُنْ مُحَمَّداً وَ قَالَ لِلنِّصْفِ كُنْ عَلِيّاً فَمِنْهَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} عَلِيٌّ مِنِّي وَ أَنَا مِنْ عَلِيٍّ وَ لَا يُؤَدِّي عَنِّي إِلَّا عَلِيٌّ "}}؛ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۳.</ref>. | |||
"مسافت نوری" ضرب‌المثل است. گسترش این [[انوار]] تابناک [[الهی]] و معارف بلندشان شایسته این ضرب‌المثل است. معارف ارزشمند [[اهل بیت]]{{عم}} آن‌چنان است که هرجا مطرح شود، به سرعت [[نور]]، جای خود را باز می‌کند که خود فرمودند: "اگر [[مردم]] زیبایی‌های [[کلام]] ما را بفهمند، از ما [[تبعیّت]] خواهند کرد"<ref>{{متن حدیث|فَإِنَ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا}}.</ref>. نور، ظاهر و مُظهر است، [[معارف دین]] جز از طریق آنان گرفتنی نیست، [[علم]] مفید فقط در [[مکتب]] آنان است. | |||
[[امام باقر]]{{ع}} به [[سلمة بن کهیل]] و [[حکم بن عتیبه]] فرمود: "شرق عالم بروید، غرب آن بروید، علم صحیح را جز در مکتب ما نمی‌یابید"<ref>{{متن حدیث| شَرِّقَا وَ غَرِّبَا فَلَا تَجِدَانِ عِلْماً صَحِيحاً إِلَّا شَيْئاً خَرَجَ مِنْ عِنْدِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ"}}؛ اصول کافی، ج۱، ص۳۹۹، ح ۳.</ref>. "نور" رمز بقای موجودات زنده است، رمز بقای [[جهان هستی]] هم [[حجّت]] است. [[امام سجاد]]{{ع}} فرمود: "اگر ما نبودیم، [[زمین]] اهلش را نابود می‌کرد"<ref>{{متن حدیث|لَوْ لَا مَا فِي الْأَرْضِ مِنَّا لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا}}؛ امالی (صدوق)، ص۱۵۷.</ref>. | |||
رنگ‌ها مدیون نورند، اگر امروز رنگ [[سعادت]] {{متن حدیث|صِبْغَةَ اللَّهِ}} در [[جهان]] هست و نام [[اسلام]] پر آوازه است، به [[برکت]] تلاش‌های طاقت‌فرسای این انوار تابناک الهی است. ماندگاری مکتب [[حق]] که "اسلام" است، مدیون فداکاری‌های آنان است و اگر آنان نبودند، معارف بلندشان نبود، در حوزه [[معرفت]]، [[جهان]]، بیمارستانی بزرگ از [[جهالت]] بود. | |||
== | |||
افتخار می‌کنیم که این [[انوار]] تابناک، [[امامان معصوم]]{{عم}} هستند. براین اساس است که در روایاتِ فراوان، از مصادیق [[نور]]، امامان معصوم{{عم}} ذکر شده‌اند. مرحوم [[شیخ کلینی]] در [[کتاب کافی]]، بابی تحت این عنوان آورده است: {{متن حدیث|باب أنّ الأئمّة نور اللَّه عزّ وجلّ}}<ref>اصول کافی، ج۱ ص۱۹۴.</ref>. در این باب، شش [[روایت]] آمده است. در [[قرآن کریم]] چنین می‌خوانیم: {{متن قرآن| فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ}}<ref> به خدا و رسول او و نوری که نازل کرده‌ایم ایمان بیاورید و بدانید خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است؛ سوره تغابن، آیه۸.</ref> در [[روایات]] فراوانی، امامان معصوم{{عم}} مصداق "نور" در این [[آیه شریفه]] معرّفی شده‌اند. | |||
در روایتی نقل شده که [[ابو خالد کابلی]] از [[امام باقر]]{{ع}} [[تفسیر آیه]] را پرسید، حضرت فرمود: "ای ابا خالد! به [[خدا]] [[سوگند]]! که مقصود از نور، [[ائمه]]{{عم}} از [[آل محمد]]{{صل}} می‌باشند تا [[روز قیامت]]. به خدا! آنان همان نور خدا هستند که [[خداوند]] فرو فرستاده. به خدا! آنان نور خدا در [[آسمان‌ها]] و زمین‌اند. به خدا! ای ابا خالد! [[نور امام]] در [[دل]] [[مؤمنین]] از نور [[خورشید]] تابان در [[روز]]، روشن‌تر است. به خدا! که ائمه{{عم}} دل‌های مؤمنین را منوّر می‌سازند و خدا از هرکس خواهد نور آنان را پنهان دارد و در پی آنان دل‌های آنان تاریک می‌گردد. به خدا! ای ابا خالد! بنده‌ای ما را [[دوست]] ندارد و از ما [[پیروی]] نمی‌کند تا زمانی که خداوند دلش را [[پاکیزه]] گرداند و خداوند دل بنده‌ای را پاکیزه نمی‌گرداند تا آنکه [[تسلیم]] ما بوده و با ما در [[آشتی]] باشد و هرگاه چنین شد، [[خداوند]] او را از حساب سخت نگه دارد و از [[هراس]] بزرگ [[روز قیامت]] در امانش دارد"<ref>{{متن حدیث|يَا أَبَا خَالِدٍ النُّورُ وَ اللَّهِ نُورُ الْأَئِمَّةِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ{{صل}} إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ هُمْ وَ اللَّهِ نُورُ اللَّهِ الَّذِي أُنْزِلَ وَ هُمْ وَ اللَّهِ نُورُ اللَّهِ فِي السَّمَوَاتِ وَ الْأَرْضِ يَا أَبَا خَالِدٍ لَنُورُ الْإِمَامِ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ أَنْوَرُ مِنَ الشَّمْسِ الْمُضِيئَةِ بِالنَّهَارِ وَ هُمْ وَ اللَّهِ يُنَوِّرُونَ قُلُوبَ الْمُؤْمِنِينَ وَ يَحْجُبُ اللَّهُ نُورَهُمْ عَمَّنْ يَشَاءُ فَتُظْلَمُ قُلُوبُهُمْ وَ اللَّهِ يَا أَبَا خَالِدٍ لَا يُحِبُّنَا عَبْدٌ وَ لَا يَتَوَلَّانَا حَتَّى يُطَهِّرَ اللَّهُ قَلْبَهُ وَ لَا يُطَهِّرُ اللَّهُ قَلْبَ عَبْدٍ حَتَّى يُسَلِّمَ لَنَا وَ يَكُونَ سِلْماً فَإِذَا كَانَ سِلْماً لَنَا سَلَّمَهُ اللَّهُ مِنْ شَدَائِدِ الْحِسَابِ وَ آمَنَهُ يَوْمَ الْفَزَعِ الْأَكْبَر}}؛اصول کافی، ج۱، ص۱۹۴، ح ۱.</ref>.<ref>[[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)| در آستان امامان معصوم ج۲]]، ص۱۱۹ ـ ۱۲۱.</ref> | |||
== [[امامان معصوم]]{{عم}}؛ [[انوار]] ماندگار == | |||
همان‌گونه که تلاش‌ها کردند تا جلو برجسته [[نور]] [[حقّ]] [[آیین اسلام]] را خاموش کنند، ولی ناکام ماندند، در رابطه با [[اهل بیت]]{{عم}} همچنین شد، عداوت‌ها و [[دشمنی‌ها]] با آنان شد، تلاش‌های فراوانی جهت خاموش کردن این انوار تابناک صورت گرفت، ولی به فضل و عنایت خداوند، ناکام ماندند و می‌بینیم هر [[روز]] نام آنان و مکتبشان پرآوازه‌تر می‌گردد. | |||
سخن [[جاودانه]] علی{{ع}} در [[پیروی از اهل بیت]]{{عم}}؛ کسی که در پی بر گرفتن نور است، باید سراغ آن رفته آن را فرا روی خود قرار دهد، نباید جلو افتاد و نه عقب ماند. [[حضرت امیرمؤمنان علی]]{{ع}} فرمود: "به اهل بیت پیامبرتان بنگرید، از آن سو که گام بر می‌دارند، بروید، قدم به جای قدمشان بگذارید. آنان شما را هرگز از راه هدایت بیرون نمی‌برند و به [[پستی]] و هلاکت بازنمی‌گردانند، اگر [[سکوت]] کردند، سکوت کنید و اگر [[قیام]] کردند، قیام کنید. از آنان پیشی نگیرید که [[گمراه]] می‌شوید و از آنان عقب نمانید که نابود می‌گردید"<ref>{{متن حدیث|انْظُرُوا أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ فَالْزَمُوا سَمْتَهُمْ، وَ اتَّبِعُوا أَثَرَهُمْ، فَلَنْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ هُدًى وَ لَنْ يُعِيدُوكُمْ فِي رَدًى، فَإِنْ لَبَدُوا فَالْبُدُوا، وَ إِنْ نَهَضُوا فَانْهَضُوا، وَ لَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَضِلُّوا، وَ لَا تَتَأَخَّرُوا عَنْهُمْ فَتَهْلِكُوا}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۹۷.</ref>. [[نبیّ]] اعظم{{صل}} فرمود: "از [[اهل بیت]]{{عم}} پیشی نگیرید که نابود خواهید شد"<ref>{{متن حدیث|فَلَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَهْلِكُوا}}؛ اصول کافی؛ ج۱، ص۲۹۴.</ref>.<ref>[[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)| در آستان امامان معصوم ج۲]]، ص۱۲۲ ـ ۱۲۳.</ref> | |||
== پرسش مستقیم == | |||
{{پرسش‌های وابسته}} | {{پرسش‌های وابسته}} | ||
* [[مقام نور الهی به چه معناست؟ (پرسش)]] | |||
{{پایان پرسش‌های وابسته}} | |||
* [[ | |||
{{پایان | |||
== | == منابع == | ||
{{ | {{منابع}} | ||
{{ | # [[پرونده:10115976.jpg|22px]] [[سید احمد خاتمی|خاتمی، سید احمد]]، [[در آستان امامان معصوم ج۲ (کتاب)|'''در آستان امامان معصوم ج۲''']] | ||
{{پایان منابع}} | |||
{{ | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
[[رده:مقام معصوم]] | [[رده:مقام معصوم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۳ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۰۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مقام معصوم است. مقام نور الهی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مقام نور الهی در حدیث - پرسش مرتبط ندارداز جمله مقامات امامان معصوم (ع) "مقام نور الهی" که در زیارت جامعه کبیره با عبارت «وَ نُورِهِ» آمده است؛ یعنی: "سلام بر نور خدا".
امامان معصوم (ع)؛ نورهای خداوند
یکی از ویژگی‌های امامان معصوم (ع) که در زیارت جامعه کبیره مطرح شده، ویژگی "نور" است. در فرازهای متعدّدی در این زیارت، امامان معصوم (ع) به وصف فوق، ستوده شده‌اند: «نُورُهُ وَ بُرْهَانُهُ عِنْدَكُم»، «انْتَجَبَكُمْ لِنُورِهِ»، «خَلَقَكُمُ اللَّهُ أَنْوَاراً»، «وَ أَنَّ أَرْوَاحَكُمْ وَ نُورَكُمْ وَ طِينَتَكُمْ وَاحِدَةٌ»، «تَمَامَ نُورِكُمْ»، «وَ أَنْتُمْ نُورُ الْأَخْيَارِ»، «كَلَامُكُمْ نُورٌ»، «وَ أَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِكُمْ» و «مَصَابِيحِ الدُّجَى»[۱].
معنای نور از منظر قرآن
در قرآن کریم واژه "نور"، هم در نور حسّی به کار رفته و هم در نور معنوی، نور حسّی مانند روشنایی روز: 
وَجَعَلَ الظُّلُمَاتِ وَالنُّورَ
[۲] و روشنایی ماه: هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاء وَالْقَمَرَ نُورًا[۳].
"نور" در عرصه نور معنوی، بر مصادیقی اطلاق شده است:
- ذات مقدس ربوبی جلّ شأنه:
اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ مَثَلُ
[۴]. او پدید آورنده جهان هستی و روشنی بخش عالم آفرینش است، همه موجودات زنده به برکت فرمان او زنده‌اند و همه مخلوقات بر سر خوان نعمت او هستند و اگر لحظه‌ای چشم لطف خود را از آنها باز گیرد، همگی در ظلمات فنا و نیستی فرو می‌روند و هر موجودی به هر نسبت با او ارتباط دارد، به همان اندازه نورانیت و روشنایی کسب می‌کند. - قرآن کریم: قَدْ جَاءَكُم مِّنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُّبِينٌ[۵].
- ایمان: اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُواْ يُخْرِجُهُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ[۶].
- هدایت الهی و روشن بینی: أَوَ مَن كَانَ مَيْتًا فَأَحْيَيْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ كَمَن مَّثَلُهُ فِي الظُّلُمَاتِ لَيْسَ بِخَارِجٍ مِّنْهَا[۷].
- آیین اسلام: وَيَأْبَى اللَّهُ إِلاَّ أَن يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ[۸].
- شخص پیامبر (ص): وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُّنِيرًا[۹].
- علم: در حدیث عنوان بصری آمده است که حضرت امام صادق (ع) فرمود: "علم، نوری است که خدا در قلب هرکس که بخواهد می‌افکند"[۱۰].
- در این زیارت جامعه کبیره نیز امامان معصوم (ع) «نور» نامیده شده‌اند: «وَ نُورُه»[۱۱].
ویژگی‌ها و خواص نور
"نور" دارای خواص و ویژگی‌های ذیل است:
- "نور" زیباترین و لطیف‌ترین موجودات در جهان مادّه است و سرچشمه همه زیبایی‌ها و لطافت‌هاست.
- "نور" بالاترین سرعت را طبق آنچه در میان دانشمندان معروف است در جهان مادّه دارد؛ نور، با سرعت سیصد هزار کیلومتر در ثانیه می‌تواند کره زمین را در یک چشم بر هم زدن "کمتر از یک ثانیه" هفت بار دور بزند، به همین دلیل در مسافت‌های فوق‌العاده عظیم و سرسام‌آور نجومی را فقط با سرعت سیر نور می‌سنجند و واحد سنجش در آنها "سال نوری" است؛ یعنی مسافتی را که نور در یک سال با آن سرعت سرسام‌آورش می‌پیماید.
- "نور" وسیله تبیین اجسام و مشاهده موجودات مختلف این جهان است و بدون آن، چیزی را نمی‌توان دید؛ بنابراین، هم ظاهر است و هم مُظهر "ظاهر کننده غیر".
- "نور آفتاب" که مهمترین نور در دنیای ماست، پرورش دهنده گل‌ها و گیاهان بلکه رمز بقای همه موجودات زنده است و ممکن نیست موجودی بدون استفاده از نور "به‌طور مستقیم یا غیر مستقیم" زنده بماند.
- امروز ثابت شده تمام رنگ‌هایی را که ما می‌بینیم، نتیجه تابش نور آفتاب، یا نورهای مشابه آن است وگرنه موجودات در تاریکی مطلق، نور ندارند.
- تمام انرژی‌های موجود در محیط ما "به جز انرژی اتمی" همه از نور آفتاب سرچشمه می‌گیرد؛ حرکت بادها، ریزش باران، حرکت نهرها، سیل‌ها، آبشارها و بالأخره حرکت همه موجودات زنده با کمی دقّت، به "نور آفتاب" منتهی می‌شود. سرچشمه گرما و حرارت و آنچه بستر موجودات را گرم نگه می‌‌دارد، همان "نور آفتاب" است حتّی گرمی آتش که از چوب درختان و یا ذغال سنگ و یا نفت و مشتقّات آن به دست می‌آید نیز از گرمی آفتاب است؛ چراکه همه اینها طبق تحقیقات علمی به گیاهان و حیواناتی باز می‌گردند که حرارت را از خورشید گرفته و در خود ذخیره کرده‌اند؛ بنابراین، حرکت موتورها نیز از برکت آن است.
- "نور آفتاب" نابودکننده انواع میکروب‌ها و موجودات موذی است و اگر تابش اشعه این نور پر برکت نبود، کره زمین تبدیل به بیمارستان بزرگی می‌شد که همه ساکنانش با مرگ دست به گریبان بودند[۱۲].[۱۳]
امامان معصوم(ع)؛ تجلّیگاه نور
تمام این ویژگی‌ها را در حوزه معنوی، در پیامبر(ص) و دیگر معصومان(ع) می‌بینیم؛ آنان لطیف‌ترین مخلوق ذات مقدّس ربوبی‌اند، خلقتشان خلقت نوری است.
امیرمؤمنان علی(ع) فرمود: "من و محمّد یک نور بودیم که از نور خداوند عزّوجلّ خلق شدیم، آنگاه خداوند به این نور فرمان داد که دو نیم شود، به نصف آن گفت: محمد(ص) باش و به نصف دیگر گفت: علی باش، از این جهت است که رسول خدا(ص) "در آغاز ماجرای سوره برائت" فرمود: علی از من است و من از علی و مأموریّت مرا کسی جز علی انجام نمی‌دهد"[۱۴].
"مسافت نوری" ضرب‌المثل است. گسترش این انوار تابناک الهی و معارف بلندشان شایسته این ضرب‌المثل است. معارف ارزشمند اهل بیت(ع) آن‌چنان است که هرجا مطرح شود، به سرعت نور، جای خود را باز می‌کند که خود فرمودند: "اگر مردم زیبایی‌های کلام ما را بفهمند، از ما تبعیّت خواهند کرد"[۱۵]. نور، ظاهر و مُظهر است، معارف دین جز از طریق آنان گرفتنی نیست، علم مفید فقط در مکتب آنان است.
امام باقر(ع) به سلمة بن کهیل و حکم بن عتیبه فرمود: "شرق عالم بروید، غرب آن بروید، علم صحیح را جز در مکتب ما نمی‌یابید"[۱۶]. "نور" رمز بقای موجودات زنده است، رمز بقای جهان هستی هم حجّت است. امام سجاد(ع) فرمود: "اگر ما نبودیم، زمین اهلش را نابود می‌کرد"[۱۷].
رنگ‌ها مدیون نورند، اگر امروز رنگ سعادت «صِبْغَةَ اللَّهِ» در جهان هست و نام اسلام پر آوازه است، به برکت تلاش‌های طاقت‌فرسای این انوار تابناک الهی است. ماندگاری مکتب حق که "اسلام" است، مدیون فداکاری‌های آنان است و اگر آنان نبودند، معارف بلندشان نبود، در حوزه معرفت، جهان، بیمارستانی بزرگ از جهالت بود.
افتخار می‌کنیم که این انوار تابناک، امامان معصوم(ع) هستند. براین اساس است که در روایاتِ فراوان، از مصادیق نور، امامان معصوم(ع) ذکر شده‌اند. مرحوم شیخ کلینی در کتاب کافی، بابی تحت این عنوان آورده است: «باب أنّ الأئمّة نور اللَّه عزّ وجلّ»[۱۸]. در این باب، شش روایت آمده است. در قرآن کریم چنین می‌خوانیم: فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَالنُّورِ الَّذِي أَنزَلْنَا وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ[۱۹] در روایات فراوانی، امامان معصوم(ع) مصداق "نور" در این آیه شریفه معرّفی شده‌اند.
در روایتی نقل شده که ابو خالد کابلی از امام باقر(ع) تفسیر آیه را پرسید، حضرت فرمود: "ای ابا خالد! به خدا سوگند! که مقصود از نور، ائمه(ع) از آل محمد(ص) می‌باشند تا روز قیامت. به خدا! آنان همان نور خدا هستند که خداوند فرو فرستاده. به خدا! آنان نور خدا در آسمان‌ها و زمین‌اند. به خدا! ای ابا خالد! نور امام در دل مؤمنین از نور خورشید تابان در روز، روشن‌تر است. به خدا! که ائمه(ع) دل‌های مؤمنین را منوّر می‌سازند و خدا از هرکس خواهد نور آنان را پنهان دارد و در پی آنان دل‌های آنان تاریک می‌گردد. به خدا! ای ابا خالد! بنده‌ای ما را دوست ندارد و از ما پیروی نمی‌کند تا زمانی که خداوند دلش را پاکیزه گرداند و خداوند دل بنده‌ای را پاکیزه نمی‌گرداند تا آنکه تسلیم ما بوده و با ما در آشتی باشد و هرگاه چنین شد، خداوند او را از حساب سخت نگه دارد و از هراس بزرگ روز قیامت در امانش دارد"[۲۰].[۲۱]
امامان معصوم(ع)؛ انوار ماندگار
همان‌گونه که تلاش‌ها کردند تا جلو برجسته نور حقّ آیین اسلام را خاموش کنند، ولی ناکام ماندند، در رابطه با اهل بیت(ع) همچنین شد، عداوت‌ها و دشمنی‌ها با آنان شد، تلاش‌های فراوانی جهت خاموش کردن این انوار تابناک صورت گرفت، ولی به فضل و عنایت خداوند، ناکام ماندند و می‌بینیم هر روز نام آنان و مکتبشان پرآوازه‌تر می‌گردد.
سخن جاودانه علی(ع) در پیروی از اهل بیت(ع)؛ کسی که در پی بر گرفتن نور است، باید سراغ آن رفته آن را فرا روی خود قرار دهد، نباید جلو افتاد و نه عقب ماند. حضرت امیرمؤمنان علی(ع) فرمود: "به اهل بیت پیامبرتان بنگرید، از آن سو که گام بر می‌دارند، بروید، قدم به جای قدمشان بگذارید. آنان شما را هرگز از راه هدایت بیرون نمی‌برند و به پستی و هلاکت بازنمی‌گردانند، اگر سکوت کردند، سکوت کنید و اگر قیام کردند، قیام کنید. از آنان پیشی نگیرید که گمراه می‌شوید و از آنان عقب نمانید که نابود می‌گردید"[۲۲]. نبیّ اعظم(ص) فرمود: "از اهل بیت(ع) پیشی نگیرید که نابود خواهید شد"[۲۳].[۲۴]
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ خاتمی، سید احمد، در آستان امامان معصوم ج۲، ص۱۱۵.
- ↑ و تاریکی‌ها و نور قرار داد؛ سوره انعام، آیه ۱.
- ↑ او خدایی است که خورشید را روشنایی و ماه را نور قرار داد؛ سوره یونس، آیه ۵.
- ↑ خداوند، نور آسمان‌ها و زمین است؛ سوره نور، آیه ۳۵.
- ↑ از سوی خداوند، نور و کتاب آشکاری برای شما آمد؛ سوره مائده، آیه ۱۵.
- ↑ خداوند، ولیّ مؤمنان است، آنان را از ظلمت‌های (شرک و کفر) به سوی نور ایمان، رهبری می‌کند؛ سوره بقره، آیه ۲۵۷.
- ↑ آیا کسی که مرده بوده است و ما او را زنده کردیم و نور هدایتی برای او قرار دادیم که در پرتو آن بتواند در میان مردم راه برود، همانند کسی است که در تاریکی باشد و هرگز از آن خارج نگردد؛ سوره الانعام، آیه ۱۲۲.
- ↑ و خداوند اِبا دارد جز اینکه نور اسلام را کامل کند، هرچند کافران نخواهند؛ سوره توبه، آیه ۳۲.
- ↑ و ما تو را دعوت کننده به سوی خدا به اذن او و چراغی روشن قرار داده‌ایم؛ سوره احزاب، آیه ۴۶.
- ↑ «الْعِلْمُ نُورٌ يَقْذِفُهُ اللَّهُ فِي قَلْبِ مَنْ يَشَاءُ» مصباح الشریعه، ص:۱۶؛ بحارالأنوار، ج۱، ص۲۲۵.
- ↑ خاتمی، سید احمد، در آستان امامان معصوم ج۲؛ ج۲، ص۱۱۵ ـ ۱۱۷.
- ↑ تفسیر نمونه، ج۱۴، ص۴۷۲ به بعد (ذیل تفسیر آیه ۳۵ از سوره نور).
- ↑ خاتمی، سید احمد، در آستان امامان معصوم، ج۲، ص۱۱۷ ـ ۱۱۹.
- ↑ « كُنْتُ أَنَا وَ مُحَمَّدٌ نُوراً وَاحِداً مِنْ نُورِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَمَرَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ذَلِكَ النُّورَ أَنْ يُشَقَّ فَقَالَ لِلنِّصْفِ كُنْ مُحَمَّداً وَ قَالَ لِلنِّصْفِ كُنْ عَلِيّاً فَمِنْهَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) عَلِيٌّ مِنِّي وَ أَنَا مِنْ عَلِيٍّ وَ لَا يُؤَدِّي عَنِّي إِلَّا عَلِيٌّ "»؛ بحارالأنوار، ج۲۶، ص۳.
- ↑ «فَإِنَ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلَامِنَا لَاتَّبَعُونَا».
- ↑ « شَرِّقَا وَ غَرِّبَا فَلَا تَجِدَانِ عِلْماً صَحِيحاً إِلَّا شَيْئاً خَرَجَ مِنْ عِنْدِنَا أَهْلَ الْبَيْتِ"»؛ اصول کافی، ج۱، ص۳۹۹، ح ۳.
- ↑ «لَوْ لَا مَا فِي الْأَرْضِ مِنَّا لَسَاخَتْ بِأَهْلِهَا»؛ امالی (صدوق)، ص۱۵۷.
- ↑ اصول کافی، ج۱ ص۱۹۴.
- ↑ به خدا و رسول او و نوری که نازل کرده‌ایم ایمان بیاورید و بدانید خدا به آنچه انجام می‌دهید آگاه است؛ سوره تغابن، آیه۸.
- ↑ «يَا أَبَا خَالِدٍ النُّورُ وَ اللَّهِ نُورُ الْأَئِمَّةِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ(ص) إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ هُمْ وَ اللَّهِ نُورُ اللَّهِ الَّذِي أُنْزِلَ وَ هُمْ وَ اللَّهِ نُورُ اللَّهِ فِي السَّمَوَاتِ وَ الْأَرْضِ يَا أَبَا خَالِدٍ لَنُورُ الْإِمَامِ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ أَنْوَرُ مِنَ الشَّمْسِ الْمُضِيئَةِ بِالنَّهَارِ وَ هُمْ وَ اللَّهِ يُنَوِّرُونَ قُلُوبَ الْمُؤْمِنِينَ وَ يَحْجُبُ اللَّهُ نُورَهُمْ عَمَّنْ يَشَاءُ فَتُظْلَمُ قُلُوبُهُمْ وَ اللَّهِ يَا أَبَا خَالِدٍ لَا يُحِبُّنَا عَبْدٌ وَ لَا يَتَوَلَّانَا حَتَّى يُطَهِّرَ اللَّهُ قَلْبَهُ وَ لَا يُطَهِّرُ اللَّهُ قَلْبَ عَبْدٍ حَتَّى يُسَلِّمَ لَنَا وَ يَكُونَ سِلْماً فَإِذَا كَانَ سِلْماً لَنَا سَلَّمَهُ اللَّهُ مِنْ شَدَائِدِ الْحِسَابِ وَ آمَنَهُ يَوْمَ الْفَزَعِ الْأَكْبَر»؛اصول کافی، ج۱، ص۱۹۴، ح ۱.
- ↑ خاتمی، سید احمد، در آستان امامان معصوم ج۲، ص۱۱۹ ـ ۱۲۱.
- ↑ «انْظُرُوا أَهْلَ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ فَالْزَمُوا سَمْتَهُمْ، وَ اتَّبِعُوا أَثَرَهُمْ، فَلَنْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ هُدًى وَ لَنْ يُعِيدُوكُمْ فِي رَدًى، فَإِنْ لَبَدُوا فَالْبُدُوا، وَ إِنْ نَهَضُوا فَانْهَضُوا، وَ لَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَضِلُّوا، وَ لَا تَتَأَخَّرُوا عَنْهُمْ فَتَهْلِكُوا»؛ نهج البلاغه، خطبه ۹۷.
- ↑ «فَلَا تَسْبِقُوهُمْ فَتَهْلِكُوا»؛ اصول کافی؛ ج۱، ص۲۹۴.
- ↑ خاتمی، سید احمد، در آستان امامان معصوم ج۲، ص۱۲۲ ـ ۱۲۳.