مدیریت: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{مدخل‌های وابسته}} +{{مدخل وابسته}})) |
|||
| (۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = مدیریت | |||
| عنوان مدخل = مدیریت | |||
| مداخل مرتبط = [[مدیریت در قرآن]] - [[مدیریت در فقه سیاسی]] - [[مدیریت در نهج البلاغه]] - [[مدیریت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]] - [[مدیریت در معارف و سیره علوی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
'''مدیریت''' عبارت است از "فرایند به‌کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و [[انسانی]] در برنامه‌ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، برای دستیابی به [[اهداف]] سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول". [[مدیریت]] [[علمی]] است که بر فرایند مناسب و مؤثر نحوه [[اداره]] سازمان، برای [[نیل]] به [[اداره]] مطلوب حیطه مدیریت می‌پردازد و از نگاه [[اسلام]] بر [[حاکمیت]] [[اخلاق]] در کلیه مناسبات [[اجتماعی]] دلالت دارد. | |||
== | == معناشناسی == | ||
{{ | ریشۀ [[عربی]] مدیریت از دور و دوران است به معنای گردیدن و گرداندن و در [[فارسی]] به معنای مدیر بودن است. مدیر به اداره کنندۀ کاری یا مؤسسهای گفته می‌شود و در اصطلاح به معنای «فرایند به‌کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و [[انسانی]] در [[برنامه‌ریزی]]، [[سازماندهی]]، [[بسیج]] منابع و امکانات، [[هدایت]] و کنترل است که برای دستیابی به [[اهداف]] سازمانی و بر اساس [[نظام ارزشی]] مورد قبول، صورت می گیرد<ref>رضائیان، علی، اصول مدیریت</ref>.<ref>[[سید حسین تقوی|تقوی، سید حسین]]، [[تبیین مدل مدیریت نظام‌مند نبوی (مقاله)|تبیین مدل مدیریت نظام‌مند نبوی]]، [[پژوهش‌های اعتقادی کلامی (نشریه)|پژوهش‌های اعتقادی کلامی، ش ۸، ص ۴۹]]؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۴.</ref> | ||
{{ | مدیریت [[علمی]] است که بر فرایند مناسب و مؤثر نحوه [[اداره]] سازمان، برای [[نیل]] به [[اداره]] مطلوب حیطه مدیریت می‌پردازد. [[ارزش‌های اخلاقی]] در امر [[اداره]] با جلوه‌های گوناگون در برابر امر [[پروردگار]]، خویشتن، [[امام]] و [[رهبری]]، آحاد [[جامعه]]، سازمان، محل اشتغال، کارکنان، [[دشمنان]] و [[فرصت‌طلبان]] مدنظر قرار می‌گیرند که [[کارگزار]] [[حکومت اسلامی]] موظف به رعایت همه آن‌هاست. بر این اساس، می‌توان گفت که مدیریت و حکمرانی در [[اسلام]] بر [[حاکمیت]] [[اخلاق]] در کلیه مناسبات [[اجتماعی]] دلالت دارد<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۴.</ref>. | ||
== مدیریت اسلامی == | |||
مدیریت و حکمرانی از جمله امور بسیار خطیر [[اجتماعی]] به‌حساب می‌آیند که هم از جهات ارزشی و [[اخلاقی]] و هم از جهات فنی مورد توجه اولیای [[خداوند]] بوده‌اند. وجوه فنی مدیریت به مرور زمان تغییر می‌کنند و باید تابع توسعه [[علوم]] و [[فنون]] باشد، ولی وجوه ارزشی آن از ویژگی پایدار و دیرپایی برخوردار است. هرگاه از مدیریت در [[اسلام]] سخن به میان می‌آید، مقصود وجوه ارزشی و [[اخلاقی]] مدیریت است و به‌طور بدیهی، وجوه فنی آن تابع [[علوم]] و [[فنون]] روز خواهد بود. | |||
در رویکرد [[اسلامی]] به مدیریت، [[کارگزاران]] [[دولت]]، امانت‌دار [[خداوند]] و [[عامه]] مردم‌اند، پس باید در انجام [[وظایف]] خود بسیار هوشیار و دقیق باشند. [[منطق]] [[حاکم]] بر [[رفتار]] مدیران [[مسلمان]] براساس [[خرد]] معنوی و الزامات آن تعریف می‌شود! [[خرد]] معنوی، تحقق امر [[خداوند]] را در توسعه و ایجاد [[شهر]] [[عدل]] و [[روابط اجتماعی]] عادلانه، [[هدف]] قرار می‌دهد و این مهم را به همه ارکان حیات سازمانی و [[اجتماعی]] تسری می‌دهد. بدین‌ترتیب، [[فهم]] [[خرد]] معنوی، کلید [[فهم]] اصول و روش‌های مجاز در مدیریت [[اسلامی]] است<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۴ ـ ۶۷۵.</ref>. | |||
== مدیریت [[پیامبر اکرم]] {{صل}} در [[قرآن]] == | |||
برخی از [[آیات قرآن کریم]] به جنبه‌های [[مدیریتی]] [[پیامبر خاتم]] {{صل}} در [[جامعه]] و [[فرماندهی]] [[سپاهیان]] اشاره و چگونگی مدیریت [[پیامبر]] بر اساس [[اخلاق]] و [[مشورت]] را مطرح می‌کند مانند: {{متن قرآن|فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ}}<ref>«پس با بخشایشی از (سوی) خداوند با آنان نرمخویی ورزیدی و اگر درشتخویی سنگدل می‌بودی از دورت می‌پراکندند؛ پس آنان را ببخشای و برای ایشان آمرزش بخواه و با آنها در کار، رایزنی کن و چون آهنگ (کاری) کردی به خداوند توکل کن که خداوند توکل‌کنندگان (به خویش) را دوست می‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref>؛ | |||
در این [[آیه]] و [[آیات]] دیگر مطرح شده است که تنها [[خدا]]، [[پیامبر]] و [[مؤمنان]] دارای [[حق]] مدیریت بر [[جامعه دینی]] هستند منتها [[پیامبر]] [[مأمور]] به [[مشورت]] با [[مؤمنان]] در اداره امور است<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۲، ص ۶۶۷.</ref>. | |||
== [[نظام مدیریت]] == | |||
== [[آفات مدیریت]] == | |||
== [[مدیریت اقتصادی]] == | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:21254.jpg|22px]] [[سید حسین تقوی|تقوی، سید حسین]]، [[تبیین مدل مدیریت نظام‌مند نبوی (مقاله)|'''تبیین مدل مدیریت نظام‌مند نبوی''']] | |||
# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۲ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']] | |||
# [[پرونده:13681049.jpg|22px]] [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۲''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
| خط ۲۰: | خط ۳۷: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:اصطلاحات سیاسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۰
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مدیریت است. مدیریت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مدیریت در قرآن - مدیریت در فقه سیاسی - مدیریت در نهج البلاغه - مدیریت در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - مدیریت در معارف و سیره علوی - پرسش مرتبط نداردمدیریت عبارت است از "فرایند به‌کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه‌ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، برای دستیابی به اهداف سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول". مدیریت علمی است که بر فرایند مناسب و مؤثر نحوه اداره سازمان، برای نیل به اداره مطلوب حیطه مدیریت می‌پردازد و از نگاه اسلام بر حاکمیت اخلاق در کلیه مناسبات اجتماعی دلالت دارد.
معناشناسی
ریشۀ عربی مدیریت از دور و دوران است به معنای گردیدن و گرداندن و در فارسی به معنای مدیر بودن است. مدیر به اداره کنندۀ کاری یا مؤسسهای گفته می‌شود و در اصطلاح به معنای «فرایند به‌کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه‌ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، هدایت و کنترل است که برای دستیابی به اهداف سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول، صورت می گیرد[۱].[۲]
مدیریت علمی است که بر فرایند مناسب و مؤثر نحوه اداره سازمان، برای نیل به اداره مطلوب حیطه مدیریت می‌پردازد. ارزش‌های اخلاقی در امر اداره با جلوه‌های گوناگون در برابر امر پروردگار، خویشتن، امام و رهبری، آحاد جامعه، سازمان، محل اشتغال، کارکنان، دشمنان و فرصت‌طلبان مدنظر قرار می‌گیرند که کارگزار حکومت اسلامی موظف به رعایت همه آن‌هاست. بر این اساس، می‌توان گفت که مدیریت و حکمرانی در اسلام بر حاکمیت اخلاق در کلیه مناسبات اجتماعی دلالت دارد[۳].
مدیریت اسلامی
مدیریت و حکمرانی از جمله امور بسیار خطیر اجتماعی به‌حساب می‌آیند که هم از جهات ارزشی و اخلاقی و هم از جهات فنی مورد توجه اولیای خداوند بوده‌اند. وجوه فنی مدیریت به مرور زمان تغییر می‌کنند و باید تابع توسعه علوم و فنون باشد، ولی وجوه ارزشی آن از ویژگی پایدار و دیرپایی برخوردار است. هرگاه از مدیریت در اسلام سخن به میان می‌آید، مقصود وجوه ارزشی و اخلاقی مدیریت است و به‌طور بدیهی، وجوه فنی آن تابع علوم و فنون روز خواهد بود.
در رویکرد اسلامی به مدیریت، کارگزاران دولت، امانت‌دار خداوند و عامه مردم‌اند، پس باید در انجام وظایف خود بسیار هوشیار و دقیق باشند. منطق حاکم بر رفتار مدیران مسلمان براساس خرد معنوی و الزامات آن تعریف می‌شود! خرد معنوی، تحقق امر خداوند را در توسعه و ایجاد شهر عدل و روابط اجتماعی عادلانه، هدف قرار می‌دهد و این مهم را به همه ارکان حیات سازمانی و اجتماعی تسری می‌دهد. بدین‌ترتیب، فهم خرد معنوی، کلید فهم اصول و روش‌های مجاز در مدیریت اسلامی است[۴].
مدیریت پیامبر اکرم (ص) در قرآن
برخی از آیات قرآن کریم به جنبه‌های مدیریتی پیامبر خاتم (ص) در جامعه و فرماندهی سپاهیان اشاره و چگونگی مدیریت پیامبر بر اساس اخلاق و مشورت را مطرح می‌کند مانند: ﴿فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ﴾[۵]؛
در این آیه و آیات دیگر مطرح شده است که تنها خدا، پیامبر و مؤمنان دارای حق مدیریت بر جامعه دینی هستند منتها پیامبر مأمور به مشورت با مؤمنان در اداره امور است[۶].
نظام مدیریت
آفات مدیریت
مدیریت اقتصادی
منابع
پانویس
- ↑ رضائیان، علی، اصول مدیریت
- ↑ تقوی، سید حسین، تبیین مدل مدیریت نظام‌مند نبوی، پژوهش‌های اعتقادی کلامی، ش ۸، ص ۴۹؛ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۷۴.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۷۴.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۷۴ ـ ۶۷۵.
- ↑ «پس با بخشایشی از (سوی) خداوند با آنان نرمخویی ورزیدی و اگر درشتخویی سنگدل می‌بودی از دورت می‌پراکندند؛ پس آنان را ببخشای و برای ایشان آمرزش بخواه و با آنها در کار، رایزنی کن و چون آهنگ (کاری) کردی به خداوند توکل کن که خداوند توکل‌کنندگان (به خویش) را دوست می‌دارد» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.
- ↑ سعیدیان‌فر و ایازی، فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم، ج۲، ص ۶۶۷.