انصار: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '{{یادآوری پانویس}} {{پانویس2}}' به '{{پانویس}}') |
|||
| (۴۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[انصار در قرآن]] - [[انصار در نهج البلاغه]] - [[انصار در فقه سیاسی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
'''انصار''' | '''انصار''' به‌معنای [[یاوران]]، به [[مسلمانان]] [[مدینه]] گفته می‌شد که پیش از [[هجرت]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به [[مدینه]] با ایشان [[پیمان]] بستند و پس از [[هجرت]] به [[یاری]] و حمایت از [[پیامبر]] و [[مسلمانان]] برخاستند. | ||
== | == معناشناسی == | ||
انصار در لغت به‌معنای [[یاوران]] و نصرت‌کنندگان است و در اصطلاح به [[مسلمانان]] [[مدینه]] گفته می‌شد که پیش از [[هجرت]] [[پیامبر اکرم]] {{صل}} به [[مدینه]] با ایشان [[پیمان]] بستند و پس از [[هجرت]] به [[یاری]] و حمایت از [[پیامبر]] برخاستند. جمعی از [[مسلمانان]] یثرب، با پیمانی که با [[رسول خدا]] {{صل}} بستند، از او [[دعوت]] کردند به شهرشان [[هجرت]] کند و [[پیامبر]] نیز پذیرفت و به یثرب کوچ کرد (که بعدها نام "[[مدینه]]" به خود گرفت)<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۳۵؛ [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۱۵۰؛ [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۱۶۴.</ref>. | |||
== | انصار، اغلب از دو [[قبیله]] "[[اوس]]" و "[[خزرج]]" بودند که قبل از [[هجرت]] [[پیامبر]] بین آنان کشمکش‌ها و جنگ‌های درازمدّت بود و به [[برکت]] [[هجرت پیامبر]]، با هم [[دوست]] شدند و [[اسلام]] را [[یاری]] کردند. انصار نیز همچون [[مهاجران]]، مورد [[ستایش]] [[قرآن]] و [[حضرت محمّد]] {{صل}} بودند و [[احترام]] و اعتبار خاصّی داشتند، چون در سخت‌ترین شرایط، با [[ایثار]] [[مال]] و خانه و [[جان]] به [[یاری]] [[اسلام]] شتافتند و در جنگ‌های متعدّد، از [[جان]] [[پیامبر]] و [[دین]] او و [[مسلمین]] دیگر [[دفاع]] کردند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۳۵.</ref>. | ||
== انصار در [[آیات]] و [[روایات]] == | |||
[[خداوند متعال]] در [[قرآن کریم]] دو بار از انصار یاد می‌کند: {{متن قرآن|وَالسَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالأَنصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ رَّضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُواْ عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ }}<ref>سوره توبه، آیه ۱۰۰.</ref> و {{متن قرآن| لَقَد تَّابَ اللَّه عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالأَنصَارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ فِي سَاعَةِ الْعُسْرَةِ مِن بَعْدِ مَا كَادَ يَزِيغُ قُلُوبُ فَرِيقٍ مِّنْهُمْ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ إِنَّهُ بِهِمْ رَؤُوفٌ رَّحِيمٌ }}<ref>سوره توبه، آیه ۱۱۷.</ref>. | |||
[[پیامبر اکرم]] وجود خود را در میان انصار امری ارجمند و پربها و دلیلی بر جایگاه [[برتر]] آنها برمی‌شمرد و بارها خشنودی خود را از آنان ابراز داشت. از این‌رو [[بنی‌هاشم]] و انصار را در یک گروه هم‌پیمان قرار داد که این دلیلی بر جایگاه انصار نزد [[پیامبر]] است. [[امام علی]] {{ع}} نیز در [[نهج البلاغه]] انصار را می‌ستاید: «به [[خدا]] [[سوگند]]، ایشان [[اسلام]] را با توانگری، دست‌های [[بخشنده]] و زبان‌های گویا و بُرنده خود پرورش دادند، همان‌گونه که کرّه اسب تازه از شیر گرفته را پرورند<ref>{{متن حدیث|وَ قَالَ ع فِي مَدْحِ الْأَنْصَارِ- هُمْ وَ اللَّهِ رَبَّوُا الْإِسْلَامَ كَمَا يُرَبَّى الْفِلْوُ- مَعَ غَنَائِهِمْ بِأَيْدِيهِمُ السِّبَاطِ وَ أَلْسِنَتِهِمُ السِّلَاطِ}}؛ نهج البلاغه، حکمت ٤٦٥.</ref>.<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۱۵۰.</ref> | |||
== انصار پس از [[پیامبر]] == | |||
پس از ارتحال [[پیامبر اکرم]]، [[مهاجرین]] و انصار به صورت دو تشکل [[سیاسی]] و [[فکری]] در [[ماجرای سقیفه]] نقش‌آفرین شدند. آنها پس از کش و قوس‌های فراوان با [[ابوبکر]] [[بیعت]] کردند. [[امام علی]] {{ع}} وقتی این خبر را شنید، گلایه‌مند فرمود: «انصار چه گفتند؟ عرض کردند: آنان گفتند امیری از ما و امیری از شما بر کرسی [[خلافت]] نشیند. حضرت فرمود: چرا پاسخشان را ندادید که [[پیامبر اکرم]] نسبت به آنان سفارش فرمود که به نیکوکارانشان نیکویی کنید و از بدکارانشان درگذرید. پرسیدند: این چه دلیلی علیه آن‌هاست. فرمود: اگر [[امامت]] و [[رهبری]] [[حقّ]] آنان بود، سفارش به دیگران درباره آنها معنا نداشت»<ref> {{متن حدیث| لَمَّا رَفَعَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع يَدَهُ مِنْ غُسْلِ رَسُولِ اللَّهِ ص أَتَتْهُ أَنْبَاءُ السَّقِيفَةِ فَقَالَ مَا قَالَتِ الْأَنْصَارُ قَالُوا قَالَتْ مِنَّا أَمِيرٌ وَ مِنْكُمْ أَمِيرٌ قَالَ ع فَهَلَّا احْتَجَجْتُمْ عَلَيْهِمْ بِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَصَّى بِأَنْ يُحْسَنَ إِلَى مُحْسِنِهِمْ وَ يُتَجَاوَزَ عَنْ مُسِيئِهِمْ قَالُوا وَ مَا فِي هَذَا مِنْ حَجَّةً عَلَيْهِمْ فَقَالَ ع لَوْ كَانَتِ الْإِمَارَةُ فِيهِمْ لَمْ تَكُنِ الْوَصِيَّةُ بِهِم}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۶٧.</ref>. [[امام]] {{ع}} در عین‌حال که جایگاه خاص انصار را مورد نظر قرار می‌دهد، اما با استناد به سخن [[پیامبر اکرم]]، عدم شایستگی آنها را در امر [[خلافت]] گوشزد می‌کند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۱۵۰- ۱۵۱.</ref>. | |||
== انصار و [[بیعت]] با [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} == | |||
انصار در دوران [[حکومت امام علی]] {{ع}} از حامیان ایشان بودند و در حوادث [[سیاسی]] و نظامی آن دوران نقش داشتند. [[امام]] {{ع}} در [[احتجاج]] با [[معاویه]]، آن‌گاه که از نحوه [[بیعت]] و [[مشروعیت]] [[خلافت]] خویش [[دفاع]] می‌کند، رأی [[مهاجرین]] و انصار را [[حجت]] و مایه اقبال عمومی [[حکومت]] خویش برمی‌شمارد و می‌فرماید: [[شورا]] از آنِ [[مهاجران]] و انصار است. اگر آنان بر مردی هم‌رأی شدند و او را [[امام]] خواندند، کارشان برای خشنودی [[خدا]] بوده است<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا الشُّورَى لِلْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ فَإِنِ اجْتَمَعُوا عَلَى رَجُلٍ وَ سَمَّوْهُ إِمَاماً كَانَ ذَلِكَ لِلَّهِ رِضًا}}؛ نهج البلاغه، نامه ۶.</ref>. و زمانی که می‌خواهد نداشتن پیشینه نیکویی [[معاویه]] و [[خاندان]] او را برشمرد، می‌فرماید: شما، نه از [[مهاجران]] بودید و نه از انصار و نه از آنان‌که در [[مدینه]] جای داشتند و بر [[ایمان]] استوار بودند<ref>{{متن حدیث|"لَيْسُوا مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ وَ لَا مِنَ الَّذِينَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإِيمانَ"}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۲۳۸.</ref>.<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه ج۱]]، ص ۱۵۱.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[نصرت]] | |||
* [[اصحاب]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
# [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۱''']] | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[سید جمال‌الدین دین‌پرور|دین‌پرور، سیدجمال‌الدین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۱''']] | |||
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']] | # [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']] | ||
# [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:اصحاب پیامبر]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۳۲
انصار از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: انصار در قرآن - انصار در نهج البلاغه - انصار در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردانصار به‌معنای یاوران، به مسلمانان مدینه گفته می‌شد که پیش از هجرت پیامبر اکرم (ص) به مدینه با ایشان پیمان بستند و پس از هجرت به یاری و حمایت از پیامبر و مسلمانان برخاستند.
معناشناسی
انصار در لغت به‌معنای یاوران و نصرت‌کنندگان است و در اصطلاح به مسلمانان مدینه گفته می‌شد که پیش از هجرت پیامبر اکرم (ص) به مدینه با ایشان پیمان بستند و پس از هجرت به یاری و حمایت از پیامبر برخاستند. جمعی از مسلمانان یثرب، با پیمانی که با رسول خدا (ص) بستند، از او دعوت کردند به شهرشان هجرت کند و پیامبر نیز پذیرفت و به یثرب کوچ کرد (که بعدها نام "مدینه" به خود گرفت)[۱].
انصار، اغلب از دو قبیله "اوس" و "خزرج" بودند که قبل از هجرت پیامبر بین آنان کشمکش‌ها و جنگ‌های درازمدّت بود و به برکت هجرت پیامبر، با هم دوست شدند و اسلام را یاری کردند. انصار نیز همچون مهاجران، مورد ستایش قرآن و حضرت محمّد (ص) بودند و احترام و اعتبار خاصّی داشتند، چون در سخت‌ترین شرایط، با ایثار مال و خانه و جان به یاری اسلام شتافتند و در جنگ‌های متعدّد، از جان پیامبر و دین او و مسلمین دیگر دفاع کردند[۲].
انصار در آیات و روایات
خداوند متعال در قرآن کریم دو بار از انصار یاد می‌کند: ﴿وَالسَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَالأَنصَارِ وَالَّذِينَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ رَّضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُواْ عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي تَحْتَهَا الأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَدًا ذَلِكَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ ﴾[۳] و ﴿ لَقَد تَّابَ اللَّه عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالأَنصَارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ فِي سَاعَةِ الْعُسْرَةِ مِن بَعْدِ مَا كَادَ يَزِيغُ قُلُوبُ فَرِيقٍ مِّنْهُمْ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ إِنَّهُ بِهِمْ رَؤُوفٌ رَّحِيمٌ ﴾[۴].
پیامبر اکرم وجود خود را در میان انصار امری ارجمند و پربها و دلیلی بر جایگاه برتر آنها برمی‌شمرد و بارها خشنودی خود را از آنان ابراز داشت. از این‌رو بنی‌هاشم و انصار را در یک گروه هم‌پیمان قرار داد که این دلیلی بر جایگاه انصار نزد پیامبر است. امام علی (ع) نیز در نهج البلاغه انصار را می‌ستاید: «به خدا سوگند، ایشان اسلام را با توانگری، دست‌های بخشنده و زبان‌های گویا و بُرنده خود پرورش دادند، همان‌گونه که کرّه اسب تازه از شیر گرفته را پرورند[۵].[۶]
انصار پس از پیامبر
پس از ارتحال پیامبر اکرم، مهاجرین و انصار به صورت دو تشکل سیاسی و فکری در ماجرای سقیفه نقش‌آفرین شدند. آنها پس از کش و قوس‌های فراوان با ابوبکر بیعت کردند. امام علی (ع) وقتی این خبر را شنید، گلایه‌مند فرمود: «انصار چه گفتند؟ عرض کردند: آنان گفتند امیری از ما و امیری از شما بر کرسی خلافت نشیند. حضرت فرمود: چرا پاسخشان را ندادید که پیامبر اکرم نسبت به آنان سفارش فرمود که به نیکوکارانشان نیکویی کنید و از بدکارانشان درگذرید. پرسیدند: این چه دلیلی علیه آن‌هاست. فرمود: اگر امامت و رهبری حقّ آنان بود، سفارش به دیگران درباره آنها معنا نداشت»[۷]. امام (ع) در عین‌حال که جایگاه خاص انصار را مورد نظر قرار می‌دهد، اما با استناد به سخن پیامبر اکرم، عدم شایستگی آنها را در امر خلافت گوشزد می‌کند[۸].
انصار و بیعت با امیرالمؤمنین (ع)
انصار در دوران حکومت امام علی (ع) از حامیان ایشان بودند و در حوادث سیاسی و نظامی آن دوران نقش داشتند. امام (ع) در احتجاج با معاویه، آن‌گاه که از نحوه بیعت و مشروعیت خلافت خویش دفاع می‌کند، رأی مهاجرین و انصار را حجت و مایه اقبال عمومی حکومت خویش برمی‌شمارد و می‌فرماید: شورا از آنِ مهاجران و انصار است. اگر آنان بر مردی هم‌رأی شدند و او را امام خواندند، کارشان برای خشنودی خدا بوده است[۹]. و زمانی که می‌خواهد نداشتن پیشینه نیکویی معاویه و خاندان او را برشمرد، می‌فرماید: شما، نه از مهاجران بودید و نه از انصار و نه از آنان‌که در مدینه جای داشتند و بر ایمان استوار بودند[۱۰].[۱۱]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۳۵؛ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص ۱۵۰؛ زکریایی، محمد علی، فرهنگ مطهر، ص ۱۶۴.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۳۵.
- ↑ سوره توبه، آیه ۱۰۰.
- ↑ سوره توبه، آیه ۱۱۷.
- ↑ «وَ قَالَ ع فِي مَدْحِ الْأَنْصَارِ- هُمْ وَ اللَّهِ رَبَّوُا الْإِسْلَامَ كَمَا يُرَبَّى الْفِلْوُ- مَعَ غَنَائِهِمْ بِأَيْدِيهِمُ السِّبَاطِ وَ أَلْسِنَتِهِمُ السِّلَاطِ»؛ نهج البلاغه، حکمت ٤٦٥.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۱، ص ۱۵۰.
- ↑ « لَمَّا رَفَعَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع يَدَهُ مِنْ غُسْلِ رَسُولِ اللَّهِ ص أَتَتْهُ أَنْبَاءُ السَّقِيفَةِ فَقَالَ مَا قَالَتِ الْأَنْصَارُ قَالُوا قَالَتْ مِنَّا أَمِيرٌ وَ مِنْكُمْ أَمِيرٌ قَالَ ع فَهَلَّا احْتَجَجْتُمْ عَلَيْهِمْ بِأَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَصَّى بِأَنْ يُحْسَنَ إِلَى مُحْسِنِهِمْ وَ يُتَجَاوَزَ عَنْ مُسِيئِهِمْ قَالُوا وَ مَا فِي هَذَا مِنْ حَجَّةً عَلَيْهِمْ فَقَالَ ع لَوْ كَانَتِ الْإِمَارَةُ فِيهِمْ لَمْ تَكُنِ الْوَصِيَّةُ بِهِم»؛ نهج البلاغه، خطبه ۶٧.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۱، ص ۱۵۰- ۱۵۱.
- ↑ «إِنَّمَا الشُّورَى لِلْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ فَإِنِ اجْتَمَعُوا عَلَى رَجُلٍ وَ سَمَّوْهُ إِمَاماً كَانَ ذَلِكَ لِلَّهِ رِضًا»؛ نهج البلاغه، نامه ۶.
- ↑ «"لَيْسُوا مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ وَ لَا مِنَ الَّذِينَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإِيمانَ"»؛ نهج البلاغه، خطبه ۲۳۸.
- ↑ دین‌پرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه ج۱، ص ۱۵۱.