استعاذه: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پانویس) |
بدون خلاصۀ ویرایش برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
'''استعاذه''' به معنای [[پناه]] خواستن و درخواست کمک، [[یاری]] و چنگ انداختن است<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۳۱۵.</ref>. [[انسان]] موجودی [[ضعیف]] است، و به هنگام [[درخواست یاری]]، ناچار است به موجوی [[قوی]] پناه برد. از این روی انسانِ [[مؤمن]] به [[خداوند]] که قوی‌ترین موجود است پناه می‌برد. | '''استعاذه''' به معنای [[پناه]] خواستن و درخواست کمک، [[یاری]] و چنگ انداختن است<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۳۱۵.</ref>. [[انسان]] موجودی [[ضعیف]] است، و به هنگام [[درخواست یاری]]، ناچار است به موجوی [[قوی]] پناه برد. از این روی انسانِ [[مؤمن]] به [[خداوند]] که قوی‌ترین موجود است پناه می‌برد. | ||
== آموزه استعاذه == | == آموزه استعاذه == | ||
[[خدای حکیم]] نیز در [[قرآن کریم]] به ما آموخته است که به وجود پاکش [[پناهنده]] شویم. به همین جهت به پیامبرش این‌گونه می‌آموزد: {{متن قرآن|قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ}}<ref>«بگو: به پروردگار سپیده‌دم پناه می‌برم» سوره فلق، آیه ۱.</ref>. | [[خدای حکیم]] نیز در [[قرآن کریم]] به ما آموخته است که به وجود پاکش [[پناهنده]] شویم. به همین جهت به پیامبرش این‌گونه می‌آموزد: {{متن قرآن|قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ}}<ref>«بگو: به پروردگار سپیده‌دم پناه می‌برم» سوره فلق، آیه ۱.</ref>. | ||
| خط ۲۱: | خط ۱۶: | ||
[[سیدالساجدین]] {{ع}} از [[دشمنان]] و [[شماتت]] آنان به [[خدا]] پناهجو می‌شود<ref>نیایش چهل و هفتم.</ref> و [[نیایش هفدهم صحیفه]] را به [[استعاذه]] از [[دشمن]] آشکار ۔ یعنی [[شیطان]] - و حیله‌های او؛ اختصاص می‌دهد. | [[سیدالساجدین]] {{ع}} از [[دشمنان]] و [[شماتت]] آنان به [[خدا]] پناهجو می‌شود<ref>نیایش چهل و هفتم.</ref> و [[نیایش هفدهم صحیفه]] را به [[استعاذه]] از [[دشمن]] آشکار ۔ یعنی [[شیطان]] - و حیله‌های او؛ اختصاص می‌دهد. | ||
همچنین در نیایش‌های خویش از [[سرنوشت]] [[بدی]] که برای [[انسان]] رقم می‌خورد<ref>نیایش پنجاه و چهارم.</ref> و شکستن [[توبه]] مداوم توسط [[بنده]]<ref>نیایش سی و یکم.</ref>؛ به [[خالق]] یکتای عالم [[پناهنده]] می‌شود<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مصطفوی، بیروت، دارالکتب العلمیه- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، چاپ سوم، ۱۴۳۰ ق؛ الصحیفة السجادیة، امام سجاد {{ع}}، قم، الهادی، چاپ اول، ۱۴۱۸ ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش؛ ترجمه آیتی، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۷ ق.</ref><ref>[[سید مهدی بهشتی|بهشتی، سید مهدی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «استعاذه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۴۵.</ref> | همچنین در نیایش‌های خویش از [[سرنوشت]] [[بدی]] که برای [[انسان]] رقم می‌خورد<ref>نیایش پنجاه و چهارم.</ref> و شکستن [[توبه]] مداوم توسط [[بنده]]<ref>نیایش سی و یکم.</ref>؛ به [[خالق]] یکتای عالم [[پناهنده]] می‌شود<ref>التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مصطفوی، بیروت، دارالکتب العلمیه- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، چاپ سوم، ۱۴۳۰ ق؛ الصحیفة السجادیة، امام سجاد {{ع}}، قم، الهادی، چاپ اول، ۱۴۱۸ ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش؛ ترجمه آیتی، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۷ ق.</ref><ref>[[سید مهدی بهشتی|بهشتی، سید مهدی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «استعاذه»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۴۵.</ref> | ||
== تعویذ از [[شرّ]] [[شیطان]] و بلندگفتن بسم‌الله == | |||
[[امام صادق]]{{ع}} سیره‌اش این بود که قبل از قرائت، {{متن حدیث|أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ}} را می‌خواند؛ سپس {{متن حدیث|بِسْمِ اللَّهِ}} را بلند قرائت می‌کرد. [[حنان بن سدیر]] گوید: پشت سر امام صادق{{ع}} نماز مغرب می‌خواندم، بلند تعویذ را خواند؛ سپس بلند {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}<ref>«به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.</ref> را خواند<ref>ابوالعباس عبدالله بن جعفر حمیری، قرب الإسناد، ص۱۲۴: {{متن حدیث|عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ قَالَ: صَلَّيْتُ خَلْفَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} الْمَغْرِبَ. قَالَ: فَتَعَوَّذَ جِهَاراً: «أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ يَحْضُرُونِ». ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}.</ref>. این [[روایت]] در [[تهذیب الأحکام]] شیخ هم آمده است<ref>شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۸۹: {{متن حدیث|صَلَّيْتُ خَلْفَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} فَتَعَوَّذَ بِإِجْهَارٍ ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}}.</ref>. | |||
یکی از تفاوت‌های [[شیعه]] و [[اهل سنت]] در این است که شیعه در اول هر [[سوره]] {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} را می‌خواند و بنا بر قول مشهور [[فقها]]، {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} جزو سوره است<ref>سیدمحمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الأحکام، ج۳، ص۳۴۰.</ref>؛ بر این اساس بلندخواندن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} در اول هر سوره در [[نماز]] [[مستحب]] است؛ گرچه نمازی باشد که لازم است قرائت را در آن آهسته بخوانند؛ مانند نماز ظهر و عصر. [[صفوان جمال]] گوید: مدتی پشت سر امام صادق{{ع}} نماز می‌خواندم. وقتی که نماز از نمازهایی بود که بلند خوانده نمی‌شد، {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} را در هر دو سوره بلند می‌خواند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۵؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۶۸.</ref>. | |||
خواندن {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} در اول هر سوره لازم است. یحیی بن ابی‌عمران گوید: برای [[امام جواد]]{{ع}} نوشتم: فدایت شوم، چه می‌گویید درباره مردی که {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ}} را در [[سوره حمد]] خواند و بعد رها کرد؟ [[مرد]] عباسی ([[ابراهیم بن هاشم]]) گفت اشکال ندارد. حضرت به خط خود پاسخ داد: {{متن قرآن|بِسْمِ اللَّهِ}} را دو بار تکرار کند بر خلاف نظر عباسی؛ یعنی در اول [[سوره]] هم آن را بخواند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۳؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۶۹؛ همو، الإستبصار، ج۱، ص۳۱۱.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص۶۷</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[سید مهدی بهشتی|بهشتی، سید مهدی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «استعاذه»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | # [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[سید مهدی بهشتی|بهشتی، سید مهدی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «استعاذه»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | ||
# [[پرونده:1100518.jpg|22px]] [[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|'''سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۴۰
استعاذه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: استعاذه در قرآن - استعاذه در معارف دعا و زیارات - استعاذه در فقه اسلامی - استعاذه در معارف و سیره سجادی - پرسش مرتبط ندارداستعاذه به معنای پناه خواستن و درخواست کمک، یاری و چنگ انداختن است[۱]. انسان موجودی ضعیف است، و به هنگام درخواست یاری، ناچار است به موجوی قوی پناه برد. از این روی انسانِ مؤمن به خداوند که قوی‌ترین موجود است پناه می‌برد.
آموزه استعاذه
خدای حکیم نیز در قرآن کریم به ما آموخته است که به وجود پاکش پناهنده شویم. به همین جهت به پیامبرش این‌گونه می‌آموزد: ﴿قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ﴾[۲].
امام سجاد (ع) در صحیفه تنها پناه‌دهنده را خداوند دانسته، و خودش نیز از جوار رحمت پروردگار پناه می‌جوید[۳]. و عرضه می‌دارد: به تو پناه می‌جویم، پس پناهم ده[۴].
حضرت زین‌العابدین (ع) نیایش هشتم را به استعاذه به خداوندِ مهربان از شر پلیدی‌های اخلاقی و زشتی‌های رفتاری اختصاص داده است. او در این دعا به بیش از سی مورد نازیبایی اخلاقی و رفتاری فردی و اجتماعی اشاره می‌کند که از جمله آنها این است که انسان خیانت کسی را در دل داشته باشد. ایشان از اصرار بر گناه و نافرمانی به خداوند پناه برده[۵] و این چنین نیایش می‌کند: «اللَّهُمَّ... وَ أَعِذْنِي مِنْ سُوءِ الرَّغْبَةِ وَ هَلَعِ أَهْلِ الْحِرْصِ»، «خداوندا!... مرا از امیال نکوهیده و آزمندی در پناه خود دار»[۶]. امام چهارم از روز قیامت و آتش جهنم - آن بزرگ‌ترین حسرت و مصیبت - به پروردگار رحیم پناه برده[۷] و خطاب به خداوند می‌گوید: «ای خداوند، به تو پناه می‌برم از کژدم‌های سهمناک آنکه دهان‌ها گشوده‌اند و از مارهای دهشت‌افزای آنکه نیش‌ها آخته‌اند و از آن آب جوشان که احشا و امعای دوزخیان را شرحه‌شرحه کند و دل‌هایشان را از جای برکند»[۸].
حضرت در دعای روز عید قربان و جمعه نیز از خشم و سخط خداوند به او پناه می‌برد[۹].
رنج و مشقت‌های مالی در زندگی دنیایی یکی دیگر از محورهایی است که علی‌بن‌الحسین (ع) از آن به خداوند پناه می‌برد، ایشان با اشاره به سختی قرض و وام مالی برای مؤمنین، خطاب به پروردگار می‌گوید: «خداوندا، به تو پناه می‌آورم از اندوه وام‌داری و اندیشه آن و دل‌مشغولی برای آن و بی‌خوابی کشیدن در غم آن. خدایا... مرا از وام در پناه خود دار»[۱۰].
سیدالساجدین (ع) از دشمنان و شماتت آنان به خدا پناهجو می‌شود[۱۱] و نیایش هفدهم صحیفه را به استعاذه از دشمن آشکار ۔ یعنی شیطان - و حیله‌های او؛ اختصاص می‌دهد. همچنین در نیایش‌های خویش از سرنوشت بدی که برای انسان رقم می‌خورد[۱۲] و شکستن توبه مداوم توسط بنده[۱۳]؛ به خالق یکتای عالم پناهنده می‌شود[۱۴][۱۵]
تعویذ از شرّ شیطان و بلندگفتن بسم‌الله
امام صادق(ع) سیره‌اش این بود که قبل از قرائت، «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ» را می‌خواند؛ سپس «بِسْمِ اللَّهِ» را بلند قرائت می‌کرد. حنان بن سدیر گوید: پشت سر امام صادق(ع) نماز مغرب می‌خواندم، بلند تعویذ را خواند؛ سپس بلند ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾[۱۶] را خواند[۱۷]. این روایت در تهذیب الأحکام شیخ هم آمده است[۱۸].
یکی از تفاوت‌های شیعه و اهل سنت در این است که شیعه در اول هر سوره ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ را می‌خواند و بنا بر قول مشهور فقها، ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ جزو سوره است[۱۹]؛ بر این اساس بلندخواندن ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ در اول هر سوره در نماز مستحب است؛ گرچه نمازی باشد که لازم است قرائت را در آن آهسته بخوانند؛ مانند نماز ظهر و عصر. صفوان جمال گوید: مدتی پشت سر امام صادق(ع) نماز می‌خواندم. وقتی که نماز از نمازهایی بود که بلند خوانده نمی‌شد، ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ را در هر دو سوره بلند می‌خواند[۲۰].
خواندن ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ در اول هر سوره لازم است. یحیی بن ابی‌عمران گوید: برای امام جواد(ع) نوشتم: فدایت شوم، چه می‌گویید درباره مردی که ﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ﴾ را در سوره حمد خواند و بعد رها کرد؟ مرد عباسی (ابراهیم بن هاشم) گفت اشکال ندارد. حضرت به خط خود پاسخ داد: ﴿بِسْمِ اللَّهِ﴾ را دو بار تکرار کند بر خلاف نظر عباسی؛ یعنی در اول سوره هم آن را بخواند[۲۱].[۲۲]
منابع
پانویس
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۳۱۵.
- ↑ «بگو: به پروردگار سپیده‌دم پناه می‌برم» سوره فلق، آیه ۱.
- ↑ نیایش هشتم.
- ↑ نیایش پنجاه و یکم.
- ↑ نیایش دوازدهم.
- ↑ نیایش چهاردهم.
- ↑ نیایش هشتم.
- ↑ نیایش سی و دوم.
- ↑ نیایش‌های سی و ششم و چهل و هشتم.
- ↑ نیایش سی‌ام.
- ↑ نیایش چهل و هفتم.
- ↑ نیایش پنجاه و چهارم.
- ↑ نیایش سی و یکم.
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مصطفوی، بیروت، دارالکتب العلمیه- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، چاپ سوم، ۱۴۳۰ ق؛ الصحیفة السجادیة، امام سجاد (ع)، قم، الهادی، چاپ اول، ۱۴۱۸ ق؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش؛ ترجمه آیتی، تهران، چاپ دوم، ۱۴۱۷ ق.
- ↑ بهشتی، سید مهدی، مقاله «استعاذه»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۴۵.
- ↑ «به نام خداوند بخشنده بخشاینده» سوره فاتحه، آیه ۱.
- ↑ ابوالعباس عبدالله بن جعفر حمیری، قرب الإسناد، ص۱۲۴: «عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ قَالَ: صَلَّيْتُ خَلْفَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) الْمَغْرِبَ. قَالَ: فَتَعَوَّذَ جِهَاراً: «أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّمِيعِ الْعَلِيمِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ، وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ يَحْضُرُونِ». ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ».
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۸۹: «صَلَّيْتُ خَلْفَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(ع) فَتَعَوَّذَ بِإِجْهَارٍ ثُمَّ جَهَرَ بِبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ».
- ↑ سیدمحمد بن علی موسوی عاملی، مدارک الأحکام، ج۳، ص۳۴۰.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۵؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۶۸.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۳۱۳؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۶۹؛ همو، الإستبصار، ج۱، ص۳۱۱.
- ↑ ذاکری، علی اکبر، سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص۶۷