فرق بین علایم ظهور با اشراط الساعة چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '﴿' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - '﴾' به ' ') |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
*[[علائم]] به معنای نشانه‌ها، به اموری گفته می‌شود که نمایانگر مقصود و مطلوب هستند. و مراد از [[علائم ظهور]] آن دسته از حوادثی است که براساس بیان پیشوایان [[معصوم]] {{عم}}، قبل و یا در آستانۀ ظهور واقع خواهد شد و تحقق هر کدام نوید نزدیک شدن یا وقوع قیام [[امام مهدی]]{{ع}} را می‌دهد.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص ۵۴۹ـ ۵۵۲؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]]، ص ۲۵۱ـ ۲۵۲؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۸۰</ref> | *[[علائم]] به معنای نشانه‌ها، به اموری گفته می‌شود که نمایانگر مقصود و مطلوب هستند. و مراد از [[علائم ظهور]] آن دسته از حوادثی است که براساس بیان پیشوایان [[معصوم]] {{عم}}، قبل و یا در آستانۀ ظهور واقع خواهد شد و تحقق هر کدام نوید نزدیک شدن یا وقوع قیام [[امام مهدی]]{{ع}} را می‌دهد.<ref>ر.ک. [[سید محمد صدر|صدر، سید محمد]]، [[تاریخ غیبت کبری (کتاب)|تاریخ غیبت کبری]]، ص ۵۴۹ـ ۵۵۲؛ [[عبدالمجید زهادت|زهادت، عبدالمجید]]، [[معارف و عقاید ۵ ج۲ (کتاب)|معارف و عقاید]]، ص ۲۵۱ـ ۲۵۲؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۸۰</ref> | ||
====چیستی [[اشراط الساعه]] (نشانه‌های قیامت)==== | ====چیستی [[اشراط الساعه]] (نشانه‌های قیامت)==== | ||
* “اشراط” جمع “شرط” به معنای نشانه و سرآغاز است. و [[اشراط الساعة]] یعنی نشانه‌های آن،<ref>خلیل بن احمد، العین، ص۴۱۱؛ معجم مقائیس اللغة، ج۳، ص۲۶۰</ref> "الساعه" به بخشی از بخش‌های شبانه روز گفته می‌شود و مقصود از آن در اینجا [[قیامت]] است به جهت اینکه وقوع آن ناگهانی است و یا اینکه طول آن نزد خداوند مانند ساعتی از ساعات بندگان است.<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، صفحه۱۰۶؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۸۰</ref> اشراط الساعة یعنی نشانه‌های قیامت.<ref>ر.ک. پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۸۰؛ [[مصطفی صادقی|صادقی، مصطفی]]، [[تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور (کتاب)|تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور]]، ص ۹۱ ـ ۹۳</ref> پس از سپری شدن عصر [[ظهور]]، فرجام تاریخ فرا می‌رسد و بساط دنیا درهم ریخته و قیامت برپا می‌گردد و پیش از حادث شدن قیامت، نشانه‌هایی ظاهر می‌شود که از بروز قیامت خبر می‌دهد، این نشانه‌ها در فرهنگ اسلامی [[اشراط الساعه]] نامیده شده‌اند.<ref>ر.ک. [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه انتظار]]، صفحه۲۱؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، صفحه۱۰۶.</ref> خداوند می‌فرماید:<ref>سورۀ محمد، آیۀ ۱۸: «آیا کافران جز این انتظاری دارند که قیامت ناگهان فرا رسد، در حالی که هم اکنون نشانه‌های آن پدید آمده است؟»</ref> {{عربی|اندازه=120%| {{متن قرآن|فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا}} | * “اشراط” جمع “شرط” به معنای نشانه و سرآغاز است. و [[اشراط الساعة]] یعنی نشانه‌های آن،<ref>خلیل بن احمد، العین، ص۴۱۱؛ معجم مقائیس اللغة، ج۳، ص۲۶۰</ref> "الساعه" به بخشی از بخش‌های شبانه روز گفته می‌شود و مقصود از آن در اینجا [[قیامت]] است به جهت اینکه وقوع آن ناگهانی است و یا اینکه طول آن نزد خداوند مانند ساعتی از ساعات بندگان است.<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، صفحه۱۰۶؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۸۰</ref> اشراط الساعة یعنی نشانه‌های قیامت.<ref>ر.ک. پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، [[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۸۰؛ [[مصطفی صادقی|صادقی، مصطفی]]، [[تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور (کتاب)|تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور]]، ص ۹۱ ـ ۹۳</ref> پس از سپری شدن عصر [[ظهور]]، فرجام تاریخ فرا می‌رسد و بساط دنیا درهم ریخته و قیامت برپا می‌گردد و پیش از حادث شدن قیامت، نشانه‌هایی ظاهر می‌شود که از بروز قیامت خبر می‌دهد، این نشانه‌ها در فرهنگ اسلامی [[اشراط الساعه]] نامیده شده‌اند.<ref>ر.ک. [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه انتظار]]، صفحه۲۱؛ [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، صفحه۱۰۶.</ref> خداوند می‌فرماید:<ref>سورۀ محمد، آیۀ ۱۸: «آیا کافران جز این انتظاری دارند که قیامت ناگهان فرا رسد، در حالی که هم اکنون نشانه‌های آن پدید آمده است؟»</ref> {{عربی|اندازه=120%| {{متن قرآن|فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا}} }}<ref>ر.ک. [[مهدی علی‌زاده|علی‌زاده، مهدی]]، [[نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه انتظار]]، صفحه۲۱.</ref> در روایات<ref>حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، ج۱۵، ص۵۶</ref> "[[اشراط الساعه]]"، زنجیره‌ای از پدیده‌های انسانی و طبیعی شمرده شده که از زمان [[بعثت]] [[رسول اکرم]] {{صل}} آغاز و تا فروپاشی کامل نظام طبیعت ادامه می‌یابد.<ref>ر.ک. [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[درسنامه مهدویت (کتاب)|درسنامه مهدویت]]، صفحه۱۰۶.</ref> | ||
====علت اشتباه میان [[علائم ظهور]] و [[اشراط الساعه]]==== | ====علت اشتباه میان [[علائم ظهور]] و [[اشراط الساعه]]==== | ||
*باید توجه داشت که در برخی از منابع برخی علائم به عنوان علائم ظهور معرفی شده‌اند اما برخی دیگر به عنوان اشراط الساعه مانند نزول حضرت عیسی، دجال و... که معمولا به عنوان علائم ظهور معرفی شده‌اند اما در منابع [[اهل سنت]] از نشانه‌های قیامت دانسته شده‌اند.<ref>ر.ک. [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ص ۴۲۷ـ ۴۲۹</ref> دلیل این اشتباه می‌تواند چند امر باشد مانند: | *باید توجه داشت که در برخی از منابع برخی علائم به عنوان علائم ظهور معرفی شده‌اند اما برخی دیگر به عنوان اشراط الساعه مانند نزول حضرت عیسی، دجال و... که معمولا به عنوان علائم ظهور معرفی شده‌اند اما در منابع [[اهل سنت]] از نشانه‌های قیامت دانسته شده‌اند.<ref>ر.ک. [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[دانشنامهٔ امام مهدی ج۷ (کتاب)|دانشنامهٔ امام مهدی]]، ص ۴۲۷ـ ۴۲۹</ref> دلیل این اشتباه می‌تواند چند امر باشد مانند: | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
[[پرونده:Pic2496.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[مصطفی صادقی]]]] | [[پرونده:Pic2496.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[مصطفی صادقی]]]] | ||
::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[مصطفی صادقی]]'''، در کتاب ''«[[تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور (کتاب)|تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور]]»'' در این‌باره گفته است: | ::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[مصطفی صادقی]]'''، در کتاب ''«[[تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور (کتاب)|تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
::::::«"اشراط" جمع "شرط" به معنای علامت و "الساعه" یکی از نام‌های قیامت است. این ترکیب تنها یک‌بار در [[قرآن]] به کار رفته<ref>{{عربی|اندازه=120%| {{متن قرآن|فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءَتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ}} | ::::::«"اشراط" جمع "شرط" به معنای علامت و "الساعه" یکی از نام‌های قیامت است. این ترکیب تنها یک‌بار در [[قرآن]] به کار رفته<ref>{{عربی|اندازه=120%| {{متن قرآن|فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءَتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ}} }}؛ پس آیا جز چشم به راه رستخیزند که ناگهان بر آنان فرا می‌رسد؟ و به راستی نشانه‌های آن در رسیده است و چون به سراغشان بیاید یادکردشان، آنان را چگونه سود خواهد داشت؟؛ سوره محمد، آیه: ۱۸.</ref> و مقصود از آن [[نشانه‌های قیامت]] است. یکی از مطالبی که با موضوع [[علائم ظهور]] ارتباط نزدیک دارد، روایاتی است که درباره [[نشانه‌های قیامت]] سخن می‌گوید. در بسیاری از منابع روایی [[اهل سنت]] و برخی جوامع حدیثی [[شیعه]]، [[نشانه‌های ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} با علامت‌های نزدیک شدن و برپایی قیامت آمیخته و برخی نشانه‌هایی که به [[علائم ظهور]] مشهورند نشانه قیامت دانسته شده است. حتی گاهی از اصل [[ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]] به عنوان علامت قیامت یاد می‌شود. به‌طور کلی صاحبان جوامع حدیثی [[اهل سنت]] بابی با عنوان "[[اشراط الساعه]]" گشوده‌اند و در دوره‌های متأخر کتاب‌های مستقلی با همین عنوان عرضه شده‌اند<ref>نام تعدادی از این کتابها در گفتار اول از فصل اول گذشت.</ref>. در اینجا به مقایسه مواردی از این علامت‌ها در منابع دو فرقه می‌پردازیم: [[نزول حضرت عیسی]] {{ع}} و [[ظهور]] [[دجال]] که به نشانه [[ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} شهرت دارند، در غالب منابع [[اهل سنت]] نشانه قیامت معرفی می‌شوند<ref>ر.ک: مسند احمد، ج ۴، ص ۶؛ صحیح مسلم، ج ۲، ص ۶۶۴ و ۶۶۶ و ابن حماد، الفتن، ص ۳۵۶. این روایات به شماره‌‌های ۸۱ و ۸۲ در گفتار چهارم فصل دوم آمده است.</ref>. [[شیخ مفید]] [[طلوع خورشید از مغرب]]، فرو رفتن زمینی در مشرق و مغرب را ذیل [[نشانه‌های ظهور]] آورده است<ref>الارشاد، ج ۲، ص ۳۶۸.</ref>، ولی این سه در احادیث [[اهل سنت]] از [[نشانه‌های قیامت]] به شمار می‌روند<ref>مسند احمد، ج ۴، ص ۶ و صحیح مسلم، ج ۲، ص ۶۶۷.</ref>. همچنین در موضوع [[نشانه‌های ظهور]] از ترکان و رومیان سخن به میان آمده است که در منابع [[اهل سنت]] به عنوان [[نشانه‌های قیامت]] یاد می‌شود<ref>ر.ک: شیخ مفید، همان و مقایسه کنید با ابن حماد، الفتن، ص ۴۶۱.</ref>. مطالعه روایات [[علائم ظهور]] و در کنار آن احادیث [[اشراط الساعه]] به خوبی نشان‌دهنده شباهت آن دو دسته اخبار به یکدیگر است. علت این امر را در چند مطلب می‌توان جست‌وجو کرد: یکی اینکه در برخی روایات کلمه "الساعه" به [[ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]] {{ع}} تأویل شده<ref>معجم احادیث المهدی، ج ۵، ص ۳۹۵، ۴۰۵ و ۴۱۱.</ref> و راه استفاده روایات [[اشراط الساعه]] برای [[نشانه‌های ظهور]] باز شده است. یکی از نویسندگان معاصر احادیث [[اشراط الساعه]] را در باب [[علائم ظهور]] آورده، می‌نویسد: "از آن‌جا که در برخی از روایات، الساعه به [[ظهور]] حضرت تأویل شده روایات [[اشراط الساعه]] را به [[نشانه‌های ظهور]] تفسیر کردیم"<ref>نجم الدین طبسی، چشم‌‌اندازی به حکومت مهدی، ص ۲۹ و ر.ک: ص ۱۵.</ref>. دوم، تعبیرهای برخی روایات این تصور را ایجاد کرده که زمان [[ظهور]] [[امام مهدی|مهدی]] نزدیک زمان برپایی قیامت است. به نظر می‌رسد احادیثی با این مضمون که: "اگر یک روز از دنیا هم باقی مانده باشد [[امام مهدی|مهدی]] خواهد آمد" یا "قیامت برپا نمی‌شود مگر اینکه مردی از [[اهل بیت]] من قیام می‌کند"<ref>شیخ طوسی، الغیبة، ص ۱۸۰- ۱۸۲؛ ابن طاووس، التشریف بالمنن، ص ۴۰۰؛ معجم احادیث المهدی، ج ۱، ص ۵۷۵ و لطف اللّه صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص ۱۹۱ و ۱۹۲.</ref> زمینه‌ای برای آمیختن [[نشانه‌های ظهور]] با [[اشراط الساعه]] شده باشد. در صورتی که مراد از این احادیث تأکید بر قیام [[امام مهدی|مهدی]] و قطعی بودن آن است نه اینکه این حرکت نزدیک به قیامت یا آخرین روزهای جهان رخ می‌دهد. سوم، ارتباط [[امام مهدی|مهدی]] با پایان تاریخ است. همه انسان‌ها با هر دین و آیینی معتقدند پایان درخشان تاریخ با [[ظهور]] [[منجی]] [[عدالت]]گستر همراه است و پایان قیام هم با قیامت است. به نظر می‌رسد این ذهنیت‌ها باعث شده است برخی راویان یا محدثان نیز در نقل معنا تسامح کرده و به خاطر مرادف دانستن [[اشراط الساعه]] با [[علائم ظهور]] آن دو را به جای یکدیگر به کار برند. چهارم، نزدیکی الفاظ و معانی قیام و قیامت و [[قائم]] نیز می‌تواند دلیلی دیگر بر خلط [[علائم ظهور]] با [[نشانه‌های قیامت]] باشد. چنان‌که در ابتدای حدیثی از کتاب [[الغیبة ۱ (کتاب)|الغیبة]] می‌خوانیم: {{عربی|" لَا تَقُومُ الْقِيَامَةُ حَتَّى"}} یعنی قیامت به پا نمی‌شود مگر نشانه‌هایی محقق شود. در نسخه‌ای از این کتاب به جای "القیامه" واژه "القائم" وجود دارد<ref>نعمانی، الغیبة، ص ۱۴۹.</ref>»<ref>[[مصطفی صادقی|صادقی، مصطفی]]؛ [[تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور (کتاب)|تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور]]، ص ۹۱- ۹۳.</ref>. | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
::::::حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[مهدی علی‌زاده]]'''، در کتاب ''«[[نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه انتظار]]»'' در این‌باره گفته است: | ::::::حجت الاسلام و المسلمین دکتر '''[[مهدی علی‌زاده]]'''، در کتاب ''«[[نشانه‌های یار و چکامه انتظار (کتاب)|نشانه‌های یار و چکامه انتظار]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
::::::«بر پایه مستندات [[اسلام]]ی، در روند تسلسل تاریخی حوادث عظیم جهانی، نخست انقلاب مصلح کل حضرت [[امام مهدی|اباصالح المهدی]] {{ع}} رخ می‌دهد و در پی آن دولت کریمه مهدوی شکل می‌گیرد و آنگاه پس از سپری شدن عصر طلایی [[ظهور]]، فرجام تاریخ فرا می‌رسد و بساط دنیا درهم ریخته و قیامت برپا می‌گردد و پیش از حادث شدن قیامت، نشانه‌هایی ظاهر می‌شود که از بروز قیامت خبر می‌دهد، این نشانه‌ها در فرهنگ [[اسلام]]ی ما "[[اشراط الساعه]]" نامیده شده‌اند (اشراط جمع "شَرَط" به معنای "علامت" است). | ::::::«بر پایه مستندات [[اسلام]]ی، در روند تسلسل تاریخی حوادث عظیم جهانی، نخست انقلاب مصلح کل حضرت [[امام مهدی|اباصالح المهدی]] {{ع}} رخ می‌دهد و در پی آن دولت کریمه مهدوی شکل می‌گیرد و آنگاه پس از سپری شدن عصر طلایی [[ظهور]]، فرجام تاریخ فرا می‌رسد و بساط دنیا درهم ریخته و قیامت برپا می‌گردد و پیش از حادث شدن قیامت، نشانه‌هایی ظاهر می‌شود که از بروز قیامت خبر می‌دهد، این نشانه‌ها در فرهنگ [[اسلام]]ی ما "[[اشراط الساعه]]" نامیده شده‌اند (اشراط جمع "شَرَط" به معنای "علامت" است). | ||
::::::خداوند سبحان می‌فرماید: {{عربی| {{متن قرآن|فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا}} | ::::::خداوند سبحان می‌فرماید: {{عربی| {{متن قرآن|فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا}} }}<ref>محمد، ۱۸.</ref>؛ "آیا کافران جز این انتظاری دارند که قیامت ناگهان فرا رسد، در حالی که هم اکنون نشانه‌های آن پدید آمده است؟" | ||
::::::حال این که نشانه‌های بروز قیامت یا "[[اشراط الساعه]]" چه اموری هستند، بحثی است که در ادامه و ضمن بیان "نکات" مربوط به [[علائم ظهور]] بدان خواهیم پرداخت. به هر روی باید توجه کرد که هر دو واقعه "[[ظهور]] حضرت [[بقیة الله|بقیة الله الأعظم]] {{ع}}" و "پدیدار شدن رستاخیز" در مقطع تاریخی موسوم به "[[آخر الزمان]]" صورت می‌پذیرد و احتمال اشتباه شدن آنها می‌رود. بر این پایه لازم است با هوشیاری کامل، آنها را شناسایی نموده و از یکدیگر تفکیک کرد و از درهم آمیختن و جابجایی آنها - خطایی که برخی از نویسندگان بدان مبتلا شده‌اند - دوری گزید. | ::::::حال این که نشانه‌های بروز قیامت یا "[[اشراط الساعه]]" چه اموری هستند، بحثی است که در ادامه و ضمن بیان "نکات" مربوط به [[علائم ظهور]] بدان خواهیم پرداخت. به هر روی باید توجه کرد که هر دو واقعه "[[ظهور]] حضرت [[بقیة الله|بقیة الله الأعظم]] {{ع}}" و "پدیدار شدن رستاخیز" در مقطع تاریخی موسوم به "[[آخر الزمان]]" صورت می‌پذیرد و احتمال اشتباه شدن آنها می‌رود. بر این پایه لازم است با هوشیاری کامل، آنها را شناسایی نموده و از یکدیگر تفکیک کرد و از درهم آمیختن و جابجایی آنها - خطایی که برخی از نویسندگان بدان مبتلا شده‌اند - دوری گزید. | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
::::::«به‌معناى "نشانه‌هاى برپایى [[قیامت]]" است. در منابع روایى، از برخى نشانه‌هاى ظهور، به عنوان نشانه‌هاى برپایى قیامت یاد شده است. مانند: خروج دجّال، اشکار شدن خورشید در ناحیه مغرب، نزول عیسى {{ع}} از آسمان و... [[پیامبر]] {{صل}} مى‌فرمایند: "ده چیز، پیش از برپایى قیامت، ناگزیر رخ خواهد داد: [[خروج سفیانى]] و [[دجال]]، پیدا شدن دود و چهارپا، خروج قائم، طلوع خورشید از مغرب و فرود آمدن [[عیسى]] {{ع}} از آسمان، فرورفتن (در زمین) در ناحیه مشرق و فرورفتن در منطقه جزیرة العرب، اتشى که از انتهاى عدن برمى‌خیزد و مردمان را به سوى صحراى محشر مى‌کشاند"<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۹. </ref>. برابر این حدیث، [[خروج سفیانى]] و [[دجال]]، طلوع خورشید از مغرب و... از نشانه‌هاى قیامت است و حال آنکه در [[روایات]] دیگر، آنها به روشنى از نشانه‌هاى ظهور معرفى شده‌اند. البته همه این رخدادها که از وقوع آنها خبر داده شده، چه به‌عنوان نشانه‌هاى ظهور و چه به‌عنوان نشانه‌هاى [[قیامت]]، پیش از برپایى قیامت -هرچند با فاصله زیاد- واقع خواهند شد. با این حساب، آنچه در طول دوره [[غیبت کبرى]] واقع شود، به‌طور طبیعى پیش از برپایى قیامت واقع شده و در نتیجه از نشانه‌هاى قیامت است<ref>تاریخ الغیبة الکبرى، ج ۲، ص ۲۴۸. </ref>. بر این اساس، همه نشانه‌هاى ظهور، به‌گونه‌اى نشانه‌هاى قیامت هم هستند، ولى همه نشانه‌هاى قیامت، نشانه‌هاى ظهور نمى‌توانند باشند، زیرا ممکن است برخى از آنها پس از ظهور [[حضرت مهدى]] {{ع}} واقع شوند<ref>برترین‌هاى فرهنگ مهدویت در مطبوعات، ص ۱۹۸. </ref>. | ::::::«به‌معناى "نشانه‌هاى برپایى [[قیامت]]" است. در منابع روایى، از برخى نشانه‌هاى ظهور، به عنوان نشانه‌هاى برپایى قیامت یاد شده است. مانند: خروج دجّال، اشکار شدن خورشید در ناحیه مغرب، نزول عیسى {{ع}} از آسمان و... [[پیامبر]] {{صل}} مى‌فرمایند: "ده چیز، پیش از برپایى قیامت، ناگزیر رخ خواهد داد: [[خروج سفیانى]] و [[دجال]]، پیدا شدن دود و چهارپا، خروج قائم، طلوع خورشید از مغرب و فرود آمدن [[عیسى]] {{ع}} از آسمان، فرورفتن (در زمین) در ناحیه مشرق و فرورفتن در منطقه جزیرة العرب، اتشى که از انتهاى عدن برمى‌خیزد و مردمان را به سوى صحراى محشر مى‌کشاند"<ref>بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۹. </ref>. برابر این حدیث، [[خروج سفیانى]] و [[دجال]]، طلوع خورشید از مغرب و... از نشانه‌هاى قیامت است و حال آنکه در [[روایات]] دیگر، آنها به روشنى از نشانه‌هاى ظهور معرفى شده‌اند. البته همه این رخدادها که از وقوع آنها خبر داده شده، چه به‌عنوان نشانه‌هاى ظهور و چه به‌عنوان نشانه‌هاى [[قیامت]]، پیش از برپایى قیامت -هرچند با فاصله زیاد- واقع خواهند شد. با این حساب، آنچه در طول دوره [[غیبت کبرى]] واقع شود، به‌طور طبیعى پیش از برپایى قیامت واقع شده و در نتیجه از نشانه‌هاى قیامت است<ref>تاریخ الغیبة الکبرى، ج ۲، ص ۲۴۸. </ref>. بر این اساس، همه نشانه‌هاى ظهور، به‌گونه‌اى نشانه‌هاى قیامت هم هستند، ولى همه نشانه‌هاى قیامت، نشانه‌هاى ظهور نمى‌توانند باشند، زیرا ممکن است برخى از آنها پس از ظهور [[حضرت مهدى]] {{ع}} واقع شوند<ref>برترین‌هاى فرهنگ مهدویت در مطبوعات، ص ۱۹۸. </ref>. | ||
*البته یکى از نشانه‌هاى حتمى قیامت، ظهور [[حضرت مهدى]] {{ع}} است. و اما اشراط ساعت در احادیث [[اهل سنت]] ده چیز است: [[خروج دابة الارض]]، [[طلوع خورشید از مغرب]]، نزول [[حضرت عیسى]] {{ع}}، [[خروج دجال]]، [[فتح یأجوج و مأجوج]]، اتشى که از قعر عدن خارج مى‌شود، دخان، طوفان یا گردباد، خسفى در مشرق، خسفى در مغرب و خسفى در جزیرة العرب<ref>عقد الدرر، ص ۳۲۷؛ صحیح مسلم، ج ۴، ص ۲۲۲۶. </ref>. | *البته یکى از نشانه‌هاى حتمى قیامت، ظهور [[حضرت مهدى]] {{ع}} است. و اما اشراط ساعت در احادیث [[اهل سنت]] ده چیز است: [[خروج دابة الارض]]، [[طلوع خورشید از مغرب]]، نزول [[حضرت عیسى]] {{ع}}، [[خروج دجال]]، [[فتح یأجوج و مأجوج]]، اتشى که از قعر عدن خارج مى‌شود، دخان، طوفان یا گردباد، خسفى در مشرق، خسفى در مغرب و خسفى در جزیرة العرب<ref>عقد الدرر، ص ۳۲۷؛ صحیح مسلم، ج ۴، ص ۲۲۲۶. </ref>. | ||
*در [[قرآن کریم]]، تعبیر "اشراط السّاعه" فقط یک بار آمده است: {{عربی| {{متن قرآن|فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءَتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ}} | *در [[قرآن کریم]]، تعبیر "اشراط السّاعه" فقط یک بار آمده است: {{عربی| {{متن قرآن|فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءَتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ}} }}<ref>سوره محمد، ۱۸</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۱۰۴.</ref>. | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
::::::'''[[پژوهشگران مؤسسه آینده روشن]]'''، در کتاب ''«[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]»'' در این‌باره گفته‌اند: | ::::::'''[[پژوهشگران مؤسسه آینده روشن]]'''، در کتاب ''«[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]»'' در این‌باره گفته‌اند: | ||
::::::«علایم از واژه عَلَم و به معنای نشانه‌هاست که برای ظهور [[حضرت مهدی]] {{ع}} است و احادیثی با عنوان همین موضوع در کتابها آماده است. اما اشراط جمع شرط به معنای نشانه و سرآغاز است. اهل لغت می‌گویند: اولین ستاره بهاری را شَرَط می‌گویند؛ لذا سرآغاز هر چیزی را شَرَط نامیده‌اند و اشراط الساعة یعنی نشانه‌های آن<ref>العین، ص۴۱۱؛ معجم مقائیس اللغة، ج۳، ص۲۶۰</ref> الساعة به معنای قیامت و رستاخیز است. اشراط الساعة یعنی نشانه‌های قیامت که کتاب‌هایی با همین عنوان وجود دارد. یکی از مشهورترین آنها کتاب اشراط الساعة، تألیف بزرنجی، متوفای ۱۱۰۳ است. | ::::::«علایم از واژه عَلَم و به معنای نشانه‌هاست که برای ظهور [[حضرت مهدی]] {{ع}} است و احادیثی با عنوان همین موضوع در کتابها آماده است. اما اشراط جمع شرط به معنای نشانه و سرآغاز است. اهل لغت می‌گویند: اولین ستاره بهاری را شَرَط می‌گویند؛ لذا سرآغاز هر چیزی را شَرَط نامیده‌اند و اشراط الساعة یعنی نشانه‌های آن<ref>العین، ص۴۱۱؛ معجم مقائیس اللغة، ج۳، ص۲۶۰</ref> الساعة به معنای قیامت و رستاخیز است. اشراط الساعة یعنی نشانه‌های قیامت که کتاب‌هایی با همین عنوان وجود دارد. یکی از مشهورترین آنها کتاب اشراط الساعة، تألیف بزرنجی، متوفای ۱۱۰۳ است. | ||
::::::بنابراین ماهیت علایم ظهور با اشراط الساعة متفاوت است؛ زیرا علایم ظهور، نشانه‌هایی برای ظهور [[امام مهدی]] {{ع}} است، ولی اشراط الساعة نشانه‌هایی برای قیامت است که در سوره شمس تعدادی از آنها ذکر شده است: {{عربی| {{متن قرآن|إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ*وَإِذَا النُّجُومُ انكَدَرَتْ}} | ::::::بنابراین ماهیت علایم ظهور با اشراط الساعة متفاوت است؛ زیرا علایم ظهور، نشانه‌هایی برای ظهور [[امام مهدی]] {{ع}} است، ولی اشراط الساعة نشانه‌هایی برای قیامت است که در سوره شمس تعدادی از آنها ذکر شده است: {{عربی| {{متن قرآن|إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ*وَإِذَا النُّجُومُ انكَدَرَتْ}} }}<ref>«زمانی که خورشید خاموش شده و ستارگان افول می‌نمایند...» سوره تکویر آیه۱</ref>»<ref>[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۳۸۰.</ref>. | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
نسخهٔ ۲ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۴۹
| فرق بین علایم ظهور با اشراط الساعة چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی |
| مدخل اصلی | نشانه‌ها و علائم ظهورر |
| مدخل وابسته | ؟ |
فرق بین علایم ظهور با اشراط الساعة چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ جامع اجمالی
* پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌ها ودیدگاه‌های متفرقه اندیشمندان و نویسندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:
 |
 |
پرونده:Pic627.jpg |  |
|
| محمدی ری‌شهری | صادقی | علی‌زاده | سلیمیان | تونه‌ای |
چیستی علائم ظهور
- یکی از مطالبی که با موضوع علائم ظهور ارتباط نزدیک دارد، روایاتی است که دربارۀ نشانه های قیامت سخن می‌گوید. در بسیاری از منابع روایی اهل سنت و برخی جوامع حدیثی شیعه، نشانه های ظهور مهدی(علیه السلام) با علامت‌های نزدیک شدن و برپایی قیامت آمیخته و برخی نشانه‌هایی که به علائم ظهور مشهورند نشانه قیامت دانسته شده است.[۱] اما باید توجه داشت که میان علائم ظهور و نشانه های قیامت تفاوت وجود دارد.
- علائم به معنای نشانه‌ها، به اموری گفته می‌شود که نمایانگر مقصود و مطلوب هستند. و مراد از علائم ظهور آن دسته از حوادثی است که براساس بیان پیشوایان معصوم (ع)، قبل و یا در آستانۀ ظهور واقع خواهد شد و تحقق هر کدام نوید نزدیک شدن یا وقوع قیام امام مهدی(ع) را می‌دهد.[۲]
چیستی اشراط الساعه (نشانه‌های قیامت)
- “اشراط” جمع “شرط” به معنای نشانه و سرآغاز است. و اشراط الساعة یعنی نشانه‌های آن،[۳] "الساعه" به بخشی از بخش‌های شبانه روز گفته می‌شود و مقصود از آن در اینجا قیامت است به جهت اینکه وقوع آن ناگهانی است و یا اینکه طول آن نزد خداوند مانند ساعتی از ساعات بندگان است.[۴] اشراط الساعة یعنی نشانه‌های قیامت.[۵] پس از سپری شدن عصر ظهور، فرجام تاریخ فرا می‌رسد و بساط دنیا درهم ریخته و قیامت برپا می‌گردد و پیش از حادث شدن قیامت، نشانه‌هایی ظاهر می‌شود که از بروز قیامت خبر می‌دهد، این نشانه‌ها در فرهنگ اسلامی اشراط الساعه نامیده شده‌اند.[۶] خداوند می‌فرماید:[۷] ﴿فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا﴾ [۸] در روایات[۹] "اشراط الساعه"، زنجیره‌ای از پدیده‌های انسانی و طبیعی شمرده شده که از زمان بعثت رسول اکرم (ص) آغاز و تا فروپاشی کامل نظام طبیعت ادامه می‌یابد.[۱۰]
علت اشتباه میان علائم ظهور و اشراط الساعه
- باید توجه داشت که در برخی از منابع برخی علائم به عنوان علائم ظهور معرفی شده‌اند اما برخی دیگر به عنوان اشراط الساعه مانند نزول حضرت عیسی، دجال و... که معمولا به عنوان علائم ظهور معرفی شده‌اند اما در منابع اهل سنت از نشانه‌های قیامت دانسته شده‌اند.[۱۱] دلیل این اشتباه می‌تواند چند امر باشد مانند:
- واژۀ الساعه در برخی روایات به ظهور امام مهدی تاویل شده لذا راه برای احادیث اشراط الساعه هم باز شده است.[۱۲]
- تعبیرات برخی احادیث که زمان ظهور نزدیک قیامت است، زمینۀ اشتباه میان دو علامت شده است مانند:[۱۳] «اگر یک روز از دنیا هم باقی نمانده باشد مهدی خواهد آمد.» و حال آنکه مراد این روایات قطعی بودن ظهور است.[۱۴]
- نزدیک بودن و تشابه الفاظ قیام و قیامت و قائم با همدیگر دلیلی دیگر بر خلط علائم ظهور با نشانه‌های قیامت است.[۱۵]
نتیجه گیری
- بنابراین ماهیت علایم ظهور با اشراط الساعة متفاوت است؛ زیرا علایم ظهور، نشانه‌هایی برای ظهور امام مهدی (ع) است، ولی اشراط الساعة نشانه‌هایی برای قیامت است.[۱۶] البته باید توجه کرد تمام نشانه‌های ظهور پیش از برپایی قیامت واقع خواهد شد لذا آنچه در طول غیبت کبری واقع می‌شود به‌طور طبیعى پیش از برپایى قیامت واقع شده و در نتیجه از نشانه‌هاى قیامت است. بر این اساس، همه نشانه‌هاى ظهور، به‌گونه‌اى نشانه‌هاى قیامت هم هستند، ولى همه نشانه‌هاى قیامت، نشانه‌هاى ظهور نمى‌توانند باشند.[۱۷]
پاسخ‌های دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
| ۱. آیت‌الله ری‌شهری؛ |
|---|
|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین صادقی؛ |
|---|
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین علی‌زاده؛ |
|---|
|
| ۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛ |
|---|
|
| ۵. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ |
|---|
|
| ۶. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛ |
|---|
|
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ ر.ک. صادقی، مصطفی، تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور، ص ۹۱ ـ ۹۳
- ↑ ر.ک. صدر، سید محمد، تاریخ غیبت کبری، ص ۵۴۹ـ ۵۵۲؛ زهادت، عبدالمجید، معارف و عقاید، ص ۲۵۱ـ ۲۵۲؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۸۰
- ↑ خلیل بن احمد، العین، ص۴۱۱؛ معجم مقائیس اللغة، ج۳، ص۲۶۰
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، صفحه۱۰۶؛ پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۸۰
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۸۰؛ صادقی، مصطفی، تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور، ص ۹۱ ـ ۹۳
- ↑ ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه انتظار، صفحه۲۱؛ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، صفحه۱۰۶.
- ↑ سورۀ محمد، آیۀ ۱۸: «آیا کافران جز این انتظاری دارند که قیامت ناگهان فرا رسد، در حالی که هم اکنون نشانه‌های آن پدید آمده است؟»
- ↑ ر.ک. علی‌زاده، مهدی، نشانه‌های یار و چکامه انتظار، صفحه۲۱.
- ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، ج۱۵، ص۵۶
- ↑ ر.ک. سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، صفحه۱۰۶.
- ↑ ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۲۷ـ ۴۲۹
- ↑ ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۲۷ـ ۴۲۹
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص ۱۴۹: «لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّى يُخْرِجَ رَجُلًا مِنْ أَهْلِ بَيْتِي»
- ↑ ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۲۷ـ ۴۲۹
- ↑ ر.ک. محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ص ۴۲۷ـ ۴۲۹
- ↑ ر.ک. پژوهشگران مؤسسۀ آیندۀ روشن، مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۸۰
- ↑ ر.ک. تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص ۱۰۴
- ↑ ر.ک: مسند ابن حنبل، ج ۴، ص ۶، الفتن، ص ۳۵۶.
- ↑ الإرشاد، ج ۲، ص ۳۶۸.
- ↑ مسند ابن حنبل، ج ۴، ص ۶.
- ↑ ر.ک: الارشاد، ج ۲، ص ۳۶۸. مقایسه کنید با: الفتن، ص ۴۶۱.
- ↑ معجم أحادیث المهدی، ج ۵، ص ۳۹۵ و ۴۰۵ و ۴۱۱.
- ↑ چشم اندازی به حکومت مهدی، ص ۲۹. نیز، ر.ک: ص ۱۵.
- ↑ الغیبة، طوسی، ص ۱۸۰- ۱۸۲، التشریف بالمنن، ص ۴۰۰، معجم أحادیث المهدی، ج ۱، ص ۵۷۵، منتخب‌الأثر، ص ۱۹۱ و ۱۹۲.
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص ۱۴۹.
- ↑ بحار الأنوار، ج ۵۲، ص ۲۲۶. در پاورقی الغیبة نعمانی هم به نسخه‌ای که مانند بحار الأنوار است، اشاره شده‌است.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج۷، ص ۴۲۷ - ۴۲۹.
- ↑ ﴿فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَةَ أَن تَأْتِيَهُم بَغْتَةً فَقَدْ جَاءَ أَشْرَاطُهَا فَأَنَّى لَهُمْ إِذَا جَاءَتْهُمْ ذِكْرَاهُمْ﴾ ؛ پس آیا جز چشم به راه رستخیزند که ناگهان بر آنان فرا می‌رسد؟ و به راستی نشانه‌های آن در رسیده است و چون به سراغشان بیاید یادکردشان، آنان را چگونه سود خواهد داشت؟؛ سوره محمد، آیه: ۱۸.
- ↑ نام تعدادی از این کتابها در گفتار اول از فصل اول گذشت.
- ↑ ر.ک: مسند احمد، ج ۴، ص ۶؛ صحیح مسلم، ج ۲، ص ۶۶۴ و ۶۶۶ و ابن حماد، الفتن، ص ۳۵۶. این روایات به شماره‌‌های ۸۱ و ۸۲ در گفتار چهارم فصل دوم آمده است.
- ↑ الارشاد، ج ۲، ص ۳۶۸.
- ↑ مسند احمد، ج ۴، ص ۶ و صحیح مسلم، ج ۲، ص ۶۶۷.
- ↑ ر.ک: شیخ مفید، همان و مقایسه کنید با ابن حماد، الفتن، ص ۴۶۱.
- ↑ معجم احادیث المهدی، ج ۵، ص ۳۹۵، ۴۰۵ و ۴۱۱.
- ↑ نجم الدین طبسی، چشم‌‌اندازی به حکومت مهدی، ص ۲۹ و ر.ک: ص ۱۵.
- ↑ شیخ طوسی، الغیبة، ص ۱۸۰- ۱۸۲؛ ابن طاووس، التشریف بالمنن، ص ۴۰۰؛ معجم احادیث المهدی، ج ۱، ص ۵۷۵ و لطف اللّه صافی گلپایگانی، منتخب الاثر، ص ۱۹۱ و ۱۹۲.
- ↑ نعمانی، الغیبة، ص ۱۴۹.
- ↑ صادقی، مصطفی؛ تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور، ص ۹۱- ۹۳.
- ↑ محمد، ۱۸.
- ↑ فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج۲، ص۹۴۲.
- ↑ فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج۲، ص ۹۰۷.
- ↑ سوره محمد، آیه ۱۸.
- ↑ شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه، ج۱۵، ص۵۶.
- ↑ جایگاه این بحث در میان اهل سنت سبب شده تا شمار قابل توجهی از آثار روایی آنان با همین عنوان و عنوان‌های مشابه آن نام گذاری شود. نک: اشراط الساعه اثر مجدی سید ابراهیم، اشراط الساعه نوشته خالد الغامدی، اشراط الساعه الکبری تألیف البنکانی، اشراط الساعه و امور الآخره نگاشته محمد بن احمد کنعان، الموسوعه فی الفتن و الملاحم و اشراط الساعه، نوشته محمد احمد مبیض، صحیح الفتن و اشراط الساعه، اثر ابو انس صدیق، علامات القیامه و اشراطها اثر الجمیلی و نهایه العالم و اشراط الساعه نوشته منصور عبدالحکیم فقط بخشی از آثار با این عنوان است.
- ↑ مسلم بن حجاج قشیری، صحیح مسلم، ج ۲، ص ۶۶۶.
- ↑ طوسی، کتاب الغیبه، ص۴۳۶، ح۴۲۶؛ ر.ک: ابن حبان، الصحیح، ج۱۵، ص۲۵۷.
- ↑ از نگاه‌های دیگر، تقسیم بندی‌های دیگری نیز قابل ارائه است؛ مانند تقسیم از نظر زمان وقوع.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ج۳ ، ص ۱۰۶.
- ↑ با توجه به جایگاه و اهمیت این بحث برخی از بزرگان بخش مستقلی از کتاب خود را با این عنوان یاد کرده‌اند: روضة الواعظین، ج۲، ص۴۸۴، با عنوان «مجلس فی ذکر اشراط الساعة»؛ حسن بن ابی الحسن دیلمی، ارشاد القلوب، ج۱، ص۶۶، با عنوان "الباب السادس عشر فی اشراط الساعة"؛ بحار الانوار، ج۶، ص۲۹۵، با عنوان «باب اشراط الساعة و قصة یأجوج و مأجوج».
- ↑ المصنف، ج ۱۱، ص ۲۷۴؛ مسند، ص ۲۴۸؛ المصنف، ج ۸، ص ۲۶۷؛ کتاب الاوائل، ص ۱۱۴؛ السنن الکبری، ج ۱، ص۲۵۵؛ المعجم الکبیر، ج ۹، ص ۲۹۶.
- ↑ مانند: ندای آسمانی، خروج یمانی و قتل نفس زکیه.
- ↑ مانند: پیدا شدن دود و خروج جنبده از زمین.
- ↑ مانند: سفیانی.
- ↑ وسایل الشیعة، ج ۱۵، ص ۵۶.
- ↑ جایگاه این بحث در میان اهل سنت سبب شده تا شمار قابل توجهی از آثار روایی آنان با همین عنوان و عنوان‌های مشابقه آن نام‌گذاری شود. نک: اشراط الساعة اثر مجدی سید ابراهیم، اشراط الساعة نوشته خالد الغامدی، اشراط الساعةالکبری تألیف البنکانی، اشراط الساعة و امور الآخرة نگاشته محمد بن احمد کنعان، الموسوعه فی اللفتن و الملاحم و اشراط الساعة، نوشته محمد احمد مبیض، صحیح الفتن و اشراط الساعة، اثر ابو انس صدیق، علامات القیامة و اشراطها اثر الجمیلی و نهایة العالم و اشراط الساعة نوشته منصور عبدالحکیم فقط بخشی از آثار با این عنوان است.
- ↑ "إِنَّهَا لَنْ تَقُومَ حَتَّى تَرَوْنَ قَبْلَهَا عَشْرَ آيَات فَذَكَرَ الدُّخَانَ، وَ الدَّجَّالَ، وَ الدَّابَّةَ، وَ طُلُوعَ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا، وَ نُزُولَ عِيسَى ابْنِ مَرْيَمَ (ع)، وَ يَأَجُوجَ وَ مَأْجُوجَ. وَ ثَلَاثَةَ خُسُوفٍ: خَسْفٌ بِالْمَشْرِقِ، وَ خَسْفٌ بِالْمَغْرِبِ، وَ خَسْفٌ بِجَزِيرَةِ الْعَرَبِ. وَ آخِرُ ذَلِكَ نَارٌ تَخْرُجُ مِنْ الْيَمَنِ، تَطْرُدُ النَّاسَ إِلَى مَحْشَرِهِم"؛ صحیح مسلم، ج ۲، ص ۶۶۶.
- ↑ "عَشْرٌ قَبْلَ السَّاعَةِ لَا بُدَّ مِنْهَا السُّفْيَانِيُّ وَ الدَّجَّالُ وَ الدُّخَانُ وَ الدَّابَّةُ وَ خُرُوجُ الْقَائِمِ وَ طُلُوعُ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا وَ نُزُولُ عِيسَى(ع) وَ خَسْفٌ بِالْمَشْرِقِ وَ خَسْفٌ بِجَزِيرَةِ الْعَرَبِ وَ نَارٌ تَخْرُجُ مِنْ قَعْرِ عَدَنَ تَسُوقُ النَّاسَ إِلَى الْمَحْشَر"؛ الغیبة للطوسی، ص ۴۳۶، ح ۲۶؛ ابن حبان، الصحیح، ج۱۵، ص ۵۷.
- ↑ ر.ک: صنعانی، المصنف، ج ۱۱، ص ۲۷۴؛ علی بن جعد، مسند، ص ۲۴۸؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ج ۸، ص ۲۶۷؛ ابن ابی عاصم، کتاب الاوائل، ص ۱۱۴؛ نسائی، السنن الکبری، ج ۱، ص ۲۵۵؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج ۹، ص ۲۹۶
- ↑ " عَشْرٌ قَبْلَ السَّاعَةِ لَا بُدَّ مِنْهَا السُّفْيَانِيُ وَ الدَّجَّالُ وَ الدُّخَانُ وَ الدَّابَّةُ وَ خُرُوجُ الْقَائِمِ وَ طُلُوعُ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا وَ نُزُولُ عِيسَى (ع) وَ خَسْفٌ بِالْمَشْرِقِ وَ خَسْفٌ بِجَزِيرَةِ الْعَرَبِ وَ نَارٌ تَخْرُجُ مِنْ قَعْرِ عَدَنَ تَسُوقُ النَّاسَ إِلَى الْمَحْشَرِ "؛ کتاب الغیبة، ص ۴۳۶، ح ۴۲۶؛ ر. ک: ابن حبان، الصحیح، ج ۱۵، ص ۲۵۷
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۴۲ -۴۸.
- ↑ بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۲۰۹.
- ↑ تاریخ الغیبة الکبرى، ج ۲، ص ۲۴۸.
- ↑ برترین‌هاى فرهنگ مهدویت در مطبوعات، ص ۱۹۸.
- ↑ عقد الدرر، ص ۳۲۷؛ صحیح مسلم، ج ۴، ص ۲۲۲۶.
- ↑ سوره محمد، ۱۸
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۱۰۴.
- ↑ العین، ص۴۱۱؛ معجم مقائیس اللغة، ج۳، ص۲۶۰
- ↑ «زمانی که خورشید خاموش شده و ستارگان افول می‌نمایند...» سوره تکویر آیه۱
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۳۸۰.