سوره ص

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

سوره ص در علوم قرآنی

مقدمه

محور این سوره، دعوت پیامبر به توحید و اخلاص در عبودیت است. از این طریق نیز به موضع موافقان و مخالفان و رویارویی جبهه حق و باطل و سرانجام دو گروه اشاره شده است. قیامت و مسئله خلقت از مسائل دیگر این سوره است.

﴿ص وَالْقُرْآنِ ذِي الذِّكْرِ﴾ (آیه نخست سوره) «ص» و نام سوره برگرفته از آن است. نام دیگر آن «داوود» است؛ چون از آیه ﴿اصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ وَاذْكُرْ عَبْدَنَا دَاوُودَ ذَا الْأَيْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ﴾ به بعد، به بخشی از تاریخ زندگی حضرت داوود(ع) پرداخته است.

در این سوره گفتار پیرامون رسول خدا(ص) دور می‌زند و اینکه آن جناب با ذکری از ناحیه خدا که بر او نازل شده مردم را انذار می‌کند و به سوی توحید و اخلاص در بندگی خدای تعالی دعوت می‌کند.

و لذا مطلب را از اینجا شروع می‌کند که کفار به عزت خیالی خود می‌بالند و به همین جهت دست از دشمنی با تو برنداشته از پیروی و ایمان به تو استکبار می‌ورزند، و مردم را هم از این که به تو ایمان بیاورند جلوگیری کرده، به این منظور سخنانی باطل می‌گویند، و آن گاه آن سخنان را در فصلی جداگانه رد می‌کند.

و پس از آن رسول گرامی خود را امر به صبر نموده و سرگذشت بندگان اواب خود را در یک فصل به یادش می‌آورد، و آن گاه عاقبت کار مردم با تقوی و سرانجام طاغیان را در فصلی خاطرنشان نموده. سپس آن جناب را دستور می‌دهد به اینکه ماموریت خود را در انذار انجام دهد و مردم را به سوی توحید دعوت کند. و نیز در فصلی دیگر می‌فرماید: که خدا از همان روز نخست که به ملائکه امر کرد تا برای آدم سجده کنند و شیطان امتناع کرد، این قضای حتمی را راند که سرانجام پیروان شیطان و خود او به آتش منتهی شود. گفته شده: این سوره به شهادت سیاق آیاتش در مکه نازل شده است.

ویژگی‌های سوره ص

1. دارای ۸۸ آیه به عدد کوفی، ۸۶ آیه به عدد حجازی، شامی و بصری، ۷۳۲ یا ۷۳۵ کلمه و ۳۰۲۹ یا ۳۰۶۱ حرف است.
2. در ترتیب نزول و در مصحف شریف، سی و هشتمین سوره است که پس از سوره قمر و پیش از سوره اعراف نازل شد.
3. پیش از هجرت در مکه فرود آمد.
4. از سور مثانی و شامل حدود یک حزب قرآن است.
5. گفته شده است دو آیه و بنا به قولی هفت آیه منسوخ دارد.
6. چهاردهمین سوره دارای حروف مقطعه است و آیه ﴿قَالَ لَقَدْ ظَلَمَكَ بِسُؤَالِ نَعْجَتِكَ إِلَى نِعَاجِهِ وَإِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْخُلَطَاءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَقَلِيلٌ مَا هُمْ وَظَنَّ دَاوُودُ أَنَّمَا فَتَنَّاهُ فَاسْتَغْفَرَ رَبَّهُ وَخَرَّ رَاكِعًا وَأَنَابَ﴾ سجده مستحبی دارد.

مطالب مهم سوره ص

1. نزول قرآن، احوال منکران قرآن، و لزوم تدبّر در قرآن؛
2. خداشناسی؛
3. بخش‌هایی از تاریخ اقوام و ملل گذشته همچون قوم عاد، ثمود، لوط، فرعون، و اصحاب ایکه، و لزوم عبرت‌گیری از سرنوشت آنان؛
4. فرازهایی از تاریخ زندگی حضرت داوود و حضرت سلیمان(ع) و تجلیل از انبیای بزرگ همچون ابراهیم، اسحاق، یعقوب، اسماعیل، الیسع و ذوالکفل(ع) و قسمت‌هایی از تاریخ زندگی حضرت ایوب(ع)؛
5. خلقت آدم و حوا.

منابع

1. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی