مصداق‌شناسی ذوی‌القربی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «== مقدمه == پیروان مکتب اهل‌بیت {{عم}} در مصداق‌شناسی قربی، اختلاف ندارند و بر پایه روایات رسیده از پیامبر {{صل}} و اهل‌بیت {{عم}} مصادیق قربی در آیه را اهل‌بیت عصمت و طهارت {{عم}} می‌دانند، ولی پیروان مکتب خلافت در...» ایجاد کرد) برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | |||
| موضوع مرتبط = ذوی‌القربی | |||
| عنوان مدخل = | |||
| مداخل مرتبط = [[مصداق‌شناسی ذوی‌القربی در حدیث]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
[[پیروان]] [[مکتب]] [[اهل‌بیت]] {{عم}} در مصداق‌شناسی [[قربی]]، [[اختلاف]] ندارند و بر پایه [[روایات]] رسیده از [[پیامبر]] {{صل}} و [[اهل‌بیت]] {{عم}} مصادیق [[قربی]] در [[آیه]] را [[اهل‌بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] {{عم}} می‌دانند، ولی [[پیروان]] [[مکتب خلافت]] در تشخیص مصادیق [[قربی]]، [[اختلاف]] دیدگاه داشته و به [[خطا]] رفته‌اند<ref>ر. ک: مودت به اهل‌بیت {{عم}} از دیدگاه قرآن و سنّت، سید علی میلانی: معنای (القربی) نزدیکی و خویشاوندی بین پیامبر اکرم {{صل}} و قریش است که موجب قرابت می‌شود. ابن تیمیه فقط همین نظر را یادآور شده و دیگر نظریات را نقل نکرده است. ابن‌حجر آن را برگزیده و شوکانی آن را بر بقیه نظریات برتری داده است. منظور از «قربی» نزدیکی و ارتباط با خداوند است. پس در واقع معنای آیه این گونه می‌شود، مگر این که با کارهای شایسته به خداوند مهرورزی نمایید. این نظریه از حسن بصری نقل شده است: تفسیر رازی، ج۲۷، ص۱۶۵؛ فتح الباری، ج۸، ص۴۵۸.</ref>. | [[پیروان]] [[مکتب]] [[اهل‌بیت]] {{عم}} در مصداق‌شناسی [[قربی]]، [[اختلاف]] ندارند و بر پایه [[روایات]] رسیده از [[پیامبر]] {{صل}} و [[اهل‌بیت]] {{عم}} مصادیق [[قربی]] در [[آیه]] را [[اهل‌بیت]] [[عصمت]] و [[طهارت]] {{عم}} می‌دانند، ولی [[پیروان]] [[مکتب خلافت]] در تشخیص مصادیق [[قربی]]، [[اختلاف]] دیدگاه داشته و به [[خطا]] رفته‌اند<ref>ر. ک: مودت به اهل‌بیت {{عم}} از دیدگاه قرآن و سنّت، سید علی میلانی: معنای (القربی) نزدیکی و خویشاوندی بین پیامبر اکرم {{صل}} و قریش است که موجب قرابت می‌شود. ابن تیمیه فقط همین نظر را یادآور شده و دیگر نظریات را نقل نکرده است. ابن‌حجر آن را برگزیده و شوکانی آن را بر بقیه نظریات برتری داده است. منظور از «قربی» نزدیکی و ارتباط با خداوند است. پس در واقع معنای آیه این گونه می‌شود، مگر این که با کارهای شایسته به خداوند مهرورزی نمایید. این نظریه از حسن بصری نقل شده است: تفسیر رازی، ج۲۷، ص۱۶۵؛ فتح الباری، ج۸، ص۴۵۸.</ref>. | ||
== | == احادیث به روایت شیعه == | ||
در [[شأن نزول]] [[آیه مودّت]] آمده است: "هنگامی که [[پیامبر]] وارد [[مدینه]] شد و پایه‌های [[اسلام]] محکم گردید، [[انصار]] گفتند: ما [[خدمت]] [[رسول خدا]] {{صل}} می‌رسیم و عرض می‌کنیم: اگر [[مشکلات]] [[مالی]] پیدا شد، این [[اموال]] ما بی هیچ قید و شرط در [[اختیار]] تو قرار دارد. هنگامی که این سخن را خدمتش عرض کردند، این [[آیه]] نازل شد {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}. سپس [[پیامبر]] [[آیه]] را برای آنها خواند و فرمود: به [[نزدیکان]] من [[مودت]] داشته باشید. [[انصار]] از محضرش بیرون آمدند، ولی [[منافقان]] گفتند: این سخنی است که او بر [[خدا]] [[افترا]] بسته و هدفش این است که ما را پس از خود، در برابر خویشاوندانش [[خوار]] کند. سپس [[آیه]] ۲۴ [[سوره شوری]] نازل شد: {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلَى قَلْبِكَ وَيَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ وَيُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ}}"<ref>{{متن حدیث|عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} حِينَ قَدِمَ الْمَدِينَةَ وَ اسْتَحْكَمَ الْإِسْلَامَ قَالَتِ الْأَنْصَارُ فِيمَا بَيْنَهُمْ يَأْتِي رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} فَنَقُولُ لَهُ تَعْرُوكَ أُمُورٌ فَهَذِهِ أَمْوَالُنَا فَاحْكُمْ فِيهَا غَيْرَ حَرِجٍ وَ لَا مَحْظُورٍ عَلَيْكَ فَأَتَوْهُ فِي ذَلِكَ فَنَزَلَ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} فَقَرَأَهَا عَلَيْهِمْ فَقَالَ تَوَدُّونَ قَرَابَتِي مِنْ بَعْدِي فَخَرَجُوا مِنْ عِنْدِهِ مُسَلِّمِينَ لِقَوْلِهِ فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ افْتَرَاهُ فِي مَجْلِسِهِ أَرَادَ بِذَلِكَ أَنْ يُذَلِّلَنَا لِقَرَابَتِهِ مِنْ بَعْدِهِ فَنَزَلَتْ {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا}} فَأَرْسَلَ إِلَيْهِمْ فَتَلَاهَا عَلَيْهِمْ فَبَكَوْا وَ اشْتَدَّ عَلَيْهِمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ}} الْآيَةَ فَأَرْسَلَ فِي أَثَرِهِمْ فَبَشَّرَهُمْ قَالَ {{متن قرآن|وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا}} وَ هُمُ الَّذِينَ سَلَّمُوا لِقَوْلِهِ...}}؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۴۴. الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج۱۵، ص۵۰۵؛ الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ص۶۴۷.</ref>. | در [[شأن نزول]] [[آیه مودّت]] آمده است: "هنگامی که [[پیامبر]] وارد [[مدینه]] شد و پایه‌های [[اسلام]] محکم گردید، [[انصار]] گفتند: ما [[خدمت]] [[رسول خدا]] {{صل}} می‌رسیم و عرض می‌کنیم: اگر [[مشکلات]] [[مالی]] پیدا شد، این [[اموال]] ما بی هیچ قید و شرط در [[اختیار]] تو قرار دارد. هنگامی که این سخن را خدمتش عرض کردند، این [[آیه]] نازل شد {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}. سپس [[پیامبر]] [[آیه]] را برای آنها خواند و فرمود: به [[نزدیکان]] من [[مودت]] داشته باشید. [[انصار]] از محضرش بیرون آمدند، ولی [[منافقان]] گفتند: این سخنی است که او بر [[خدا]] [[افترا]] بسته و هدفش این است که ما را پس از خود، در برابر خویشاوندانش [[خوار]] کند. سپس [[آیه]] ۲۴ [[سوره شوری]] نازل شد: {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلَى قَلْبِكَ وَيَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ وَيُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ}}"<ref>{{متن حدیث|عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ {{صل}} حِينَ قَدِمَ الْمَدِينَةَ وَ اسْتَحْكَمَ الْإِسْلَامَ قَالَتِ الْأَنْصَارُ فِيمَا بَيْنَهُمْ يَأْتِي رَسُولُ اللَّهِ {{صل}} فَنَقُولُ لَهُ تَعْرُوكَ أُمُورٌ فَهَذِهِ أَمْوَالُنَا فَاحْكُمْ فِيهَا غَيْرَ حَرِجٍ وَ لَا مَحْظُورٍ عَلَيْكَ فَأَتَوْهُ فِي ذَلِكَ فَنَزَلَ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} فَقَرَأَهَا عَلَيْهِمْ فَقَالَ تَوَدُّونَ قَرَابَتِي مِنْ بَعْدِي فَخَرَجُوا مِنْ عِنْدِهِ مُسَلِّمِينَ لِقَوْلِهِ فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ افْتَرَاهُ فِي مَجْلِسِهِ أَرَادَ بِذَلِكَ أَنْ يُذَلِّلَنَا لِقَرَابَتِهِ مِنْ بَعْدِهِ فَنَزَلَتْ {{متن قرآن|أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا}} فَأَرْسَلَ إِلَيْهِمْ فَتَلَاهَا عَلَيْهِمْ فَبَكَوْا وَ اشْتَدَّ عَلَيْهِمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ}} الْآيَةَ فَأَرْسَلَ فِي أَثَرِهِمْ فَبَشَّرَهُمْ قَالَ {{متن قرآن|وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا}} وَ هُمُ الَّذِينَ سَلَّمُوا لِقَوْلِهِ...}}؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۴۴. الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج۱۵، ص۵۰۵؛ الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ص۶۴۷.</ref>. | ||
| خط ۱۴: | خط ۲۱: | ||
[[حضرت رضا]] {{ع}} در ضمن روایتی در مجلس [[مأمون]] و در حضور [[دانشمندان]] ویژگی‌های [[پیامبر]] و [[اهل بیت]] {{عم}} را بیان کردند و در ششمین خصوصیت با منحصر دانستن طلب [[مودت]] [[پیامبر]] {{صل}} برای [[اهل بیت]] {{عم}} فرمودند: "گفته خدای عزّوجلّ است: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} این ویژگی ویژه [[پیامبر]] {{صل}} است، نه دیگر [[پیامبران]] {{عم}}. پس ویژگی [[خانواده]] اوست، نه دیگر [[مردم]]؛ زیرا [[خداوند]] از [[پیامبران]]، ضمن یاد آوری از [[نوح]] {{ع}} حکایت کرده است: {{متن قرآن|وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ}} و از [[هود]] {{ع}} حکایت کرد و گفت:... {{متن قرآن|يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ}} (امّا) به [[پیامبر]] خود ([[محمد]] {{صل}}) که فرمود: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} و [[خداوند]] [[دوستی]] ایشان را [[واجب]] نکرد مگر از آن رو که می‌دانست ایشان هرگز از [[دین]] سر نمی‌پیچند و هرگز به [[گمراهی]] باز نمی‌گردند"<ref>{{متن حدیث|وَ أَمَّا السَّادِسَةُ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} فَهَذِهِ خُصُوصِيَةٌ لِلنَّبِيِّ {{صل}} دُونَ الْأَنْبِيَاءِ وَ خُصُوصِيَّةٌ لِلْآلِ دُونَ غَيْرِهِمْ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ حَكَى عَنِ الْأَنْبِيَاءِ فِي ذِكْرِ نُوحٍ {{ع}} {{متن قرآن|وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ}} وَ حَكَى عَنْ هُودٍ {{ع}} قَالَ {{متن قرآن|يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ}} وَ قَالَ لِنَبِيِّهِ {{صل}} {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}}}؛ ابومحمد حسن حرانی یا حلبی، تحف العقول، النص، ص۴۳۱.</ref>. | [[حضرت رضا]] {{ع}} در ضمن روایتی در مجلس [[مأمون]] و در حضور [[دانشمندان]] ویژگی‌های [[پیامبر]] و [[اهل بیت]] {{عم}} را بیان کردند و در ششمین خصوصیت با منحصر دانستن طلب [[مودت]] [[پیامبر]] {{صل}} برای [[اهل بیت]] {{عم}} فرمودند: "گفته خدای عزّوجلّ است: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} این ویژگی ویژه [[پیامبر]] {{صل}} است، نه دیگر [[پیامبران]] {{عم}}. پس ویژگی [[خانواده]] اوست، نه دیگر [[مردم]]؛ زیرا [[خداوند]] از [[پیامبران]]، ضمن یاد آوری از [[نوح]] {{ع}} حکایت کرده است: {{متن قرآن|وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ}} و از [[هود]] {{ع}} حکایت کرد و گفت:... {{متن قرآن|يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ}} (امّا) به [[پیامبر]] خود ([[محمد]] {{صل}}) که فرمود: {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} و [[خداوند]] [[دوستی]] ایشان را [[واجب]] نکرد مگر از آن رو که می‌دانست ایشان هرگز از [[دین]] سر نمی‌پیچند و هرگز به [[گمراهی]] باز نمی‌گردند"<ref>{{متن حدیث|وَ أَمَّا السَّادِسَةُ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}} فَهَذِهِ خُصُوصِيَةٌ لِلنَّبِيِّ {{صل}} دُونَ الْأَنْبِيَاءِ وَ خُصُوصِيَّةٌ لِلْآلِ دُونَ غَيْرِهِمْ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ حَكَى عَنِ الْأَنْبِيَاءِ فِي ذِكْرِ نُوحٍ {{ع}} {{متن قرآن|وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ}} وَ حَكَى عَنْ هُودٍ {{ع}} قَالَ {{متن قرآن|يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ}} وَ قَالَ لِنَبِيِّهِ {{صل}} {{متن قرآن|قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى}}}}؛ ابومحمد حسن حرانی یا حلبی، تحف العقول، النص، ص۴۳۱.</ref>. | ||
== احادیث به روایت اهل سنت == | |||
علاوه بر [[روایات شیعه]]، [[روایات]] متعدد دیگری در کتاب‌های معتبر [[اهل سنت]] آمده است، که [[اعتقاد]] و [[باور]] [[شیعه]] را [[اثبات]] می‌کند برخی از مهمترین آنها عبارت‌اند از: | علاوه بر [[روایات شیعه]]، [[روایات]] متعدد دیگری در کتاب‌های معتبر [[اهل سنت]] آمده است، که [[اعتقاد]] و [[باور]] [[شیعه]] را [[اثبات]] می‌کند برخی از مهمترین آنها عبارت‌اند از: | ||
| خط ۲۸: | خط ۳۶: | ||
[[حاکم نیشابوری]] درباره اینکه مقصود از واژه [[قربی]]، [[آل محمد]] {{صل}} است، ادعای [[اجماع]] در [[اهل سنت]] را مطرح نموده و می‌نویسد: {{عربی| إنّما اتّفقا في تفسير هذه الآية على حديث عبدالملك بن ميسرة الزراد عن طاووس عن ابن عبّاس رضی الله عنهما- أنه في قربى آل محمد}}<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۴۸۲، ح. ۳۶۵۹.</ref>. | [[حاکم نیشابوری]] درباره اینکه مقصود از واژه [[قربی]]، [[آل محمد]] {{صل}} است، ادعای [[اجماع]] در [[اهل سنت]] را مطرح نموده و می‌نویسد: {{عربی| إنّما اتّفقا في تفسير هذه الآية على حديث عبدالملك بن ميسرة الزراد عن طاووس عن ابن عبّاس رضی الله عنهما- أنه في قربى آل محمد}}<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۴۸۲، ح. ۳۶۵۹.</ref>. | ||
[[جارالله زمخشری]] ضمن [[تأیید]] اینکه [[قربی]] به معنای [[آل محمد]] است، [[حدیثی]] از [[پیامبر خدا]] {{صل}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: "[[بهشت]] بر کسی که به [[اهل بیت]] و [[خاندان]] من [[ستم]] روا بدارد و من را درباره خاندانم بیازارد، [[حرام]] شده است و هر گاه شخصی احسانی به یکی از [[فرزندان عبدالمطلب]] نماید و کسی پاداشی به او ندهد، پس خودم در [[روز قیامت]] آن هنگام که من را [[ملاقات]] نماید، [[پاداش]] خواهم داد"<ref>{{متن حدیث|حَرُمَتِ الْجَنَّةُ عَلَى مَنْ ظَلَمَ أَهْلَ بَيْتِي وَ آذَانِي فِي عَشِيرَتِي وَ مَنِ اصْطَنَعَ صَنِيعَةً إِلَى أَحَدٍ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ لَمْ يُجَازِهِ عَلَيْهَا فَأَنَا أُجَازِيهِ عَلَيْهَا غَداً إِذَا لَقِيَنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۲۲۱:.</ref>. سپس [[روایت]] دیگری از [[پیامبر خدا]] {{صل}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: "هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] از رود، [[شهید]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بخشوده شده [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بر [[توبه کامل]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، مؤمنی با [[ایمان کامل]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، [[فرشته]] [[مرگ]] او را به [[بهشت]] نوید دهد، سپس دو [[فرشته]] [[مأمور]] سؤال [[برزخ]] به او نوید [[بهشت]] دهند. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، او را با [[احترام]] و [[شادی]] به سوی [[بهشت]] برند، آن سان که عروس به [[خانه]] داماد برده می‌شود. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، [[قبر]] او را [[زیارتگاه]] [[فرشتگان]] [[رحمت]] خود قرار میدهد. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بر [[سنّت پیامبر]] و همه [[مسلمانان]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دشمنی]] و [[کینه]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، هیچ گاه بوی [[بهشت]] به مشام او نخواهد رسید"<ref>{{متن حدیث|مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهِيداً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مَغْفُوراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ تَائِباً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مُؤْمِناً مُسْتَكْمِلَ الْإِيمَانِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَهُ مَلَكُ الْمَوْتِ بِالْجَنَّةِ ثُمَّ مُنْكَرٌ وَ نَكِيرٌ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ فُتِحَ لَهُ فِي قَبْرِهِ بَابَانِ إِلَى الْجَنَّةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اللَّهُ قَبْرَهُ مَزَارَ مَلَائِكَةِ الرَّحْمَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ عَلَى السُّنَّةِ وَ الْجَمَاعَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ آيِسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ كَافِراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَمْ يَشَمَّ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ}}؛ رک: الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج۸، ص۳۱۴؛ الجامع لأحکام القرآن، ج۱۶، ص۲۳؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، ج۲۵، ص۶۵ | [[جارالله زمخشری]] ضمن [[تأیید]] اینکه [[قربی]] به معنای [[آل محمد]] است، [[حدیثی]] از [[پیامبر خدا]] {{صل}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: "[[بهشت]] بر کسی که به [[اهل بیت]] و [[خاندان]] من [[ستم]] روا بدارد و من را درباره خاندانم بیازارد، [[حرام]] شده است و هر گاه شخصی احسانی به یکی از [[فرزندان عبدالمطلب]] نماید و کسی پاداشی به او ندهد، پس خودم در [[روز قیامت]] آن هنگام که من را [[ملاقات]] نماید، [[پاداش]] خواهم داد"<ref>{{متن حدیث|حَرُمَتِ الْجَنَّةُ عَلَى مَنْ ظَلَمَ أَهْلَ بَيْتِي وَ آذَانِي فِي عَشِيرَتِي وَ مَنِ اصْطَنَعَ صَنِيعَةً إِلَى أَحَدٍ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ لَمْ يُجَازِهِ عَلَيْهَا فَأَنَا أُجَازِيهِ عَلَيْهَا غَداً إِذَا لَقِيَنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ}}؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۲۲۱:.</ref>. سپس [[روایت]] دیگری از [[پیامبر خدا]] {{صل}} [[نقل]] می‌کند که فرمود: "هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] از رود، [[شهید]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بخشوده شده [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بر [[توبه کامل]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، مؤمنی با [[ایمان کامل]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، [[فرشته]] [[مرگ]] او را به [[بهشت]] نوید دهد، سپس دو [[فرشته]] [[مأمور]] سؤال [[برزخ]] به او نوید [[بهشت]] دهند. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، او را با [[احترام]] و [[شادی]] به سوی [[بهشت]] برند، آن سان که عروس به [[خانه]] داماد برده می‌شود. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، [[قبر]] او را [[زیارتگاه]] [[فرشتگان]] [[رحمت]] خود قرار میدهد. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دوستی]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، بر [[سنّت پیامبر]] و همه [[مسلمانان]] از [[دنیا]] رفته است. [[آگاه]] باشید! هر کس بر [[دشمنی]] و [[کینه]] [[خاندان]] [[محمّد]] از [[دنیا]] رود، هیچ گاه بوی [[بهشت]] به مشام او نخواهد رسید"<ref>{{متن حدیث|مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهِيداً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مَغْفُوراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ تَائِباً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مُؤْمِناً مُسْتَكْمِلَ الْإِيمَانِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَهُ مَلَكُ الْمَوْتِ بِالْجَنَّةِ ثُمَّ مُنْكَرٌ وَ نَكِيرٌ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ فُتِحَ لَهُ فِي قَبْرِهِ بَابَانِ إِلَى الْجَنَّةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اللَّهُ قَبْرَهُ مَزَارَ مَلَائِكَةِ الرَّحْمَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ عَلَى السُّنَّةِ وَ الْجَمَاعَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ آيِسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ كَافِراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَمْ يَشَمَّ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ}}؛ رک: الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج۸، ص۳۱۴؛ الجامع لأحکام القرآن، ج۱۶، ص۲۳؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، ج۲۵، ص۶۵.</ref>.<ref>[[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|ولایت و امامت در قرآن]]، ص:۱۰۵-۱۱۳.</ref> | ||
== منابع == | |||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:136871.jpg|22px]] [[مهدی مقامی|مقامی، مهدی]]، [[ولایت و امامت در قرآن (کتاب)|'''ولایت و امامت در قرآن''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده:اهل بیت]] | |||
[[رده:مدخل]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۷ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۲۱
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ذوی‌القربی است. مصداق‌شناسی ذوی‌القربی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مصداق‌شناسی ذوی‌القربی در حدیث - پرسش مرتبط نداردمقدمه
پیروان مکتب اهل‌بیت (ع) در مصداق‌شناسی قربی، اختلاف ندارند و بر پایه روایات رسیده از پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع) مصادیق قربی در آیه را اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) می‌دانند، ولی پیروان مکتب خلافت در تشخیص مصادیق قربی، اختلاف دیدگاه داشته و به خطا رفته‌اند[۱].
احادیث به روایت شیعه
در شأن نزول آیه مودّت آمده است: "هنگامی که پیامبر وارد مدینه شد و پایه‌های اسلام محکم گردید، انصار گفتند: ما خدمت رسول خدا (ص) می‌رسیم و عرض می‌کنیم: اگر مشکلات مالی پیدا شد، این اموال ما بی هیچ قید و شرط در اختیار تو قرار دارد. هنگامی که این سخن را خدمتش عرض کردند، این آیه نازل شد ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾. سپس پیامبر آیه را برای آنها خواند و فرمود: به نزدیکان من مودت داشته باشید. انصار از محضرش بیرون آمدند، ولی منافقان گفتند: این سخنی است که او بر خدا افترا بسته و هدفش این است که ما را پس از خود، در برابر خویشاوندانش خوار کند. سپس آیه ۲۴ سوره شوری نازل شد: ﴿أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلَى قَلْبِكَ وَيَمْحُ اللَّهُ الْبَاطِلَ وَيُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمَاتِهِ إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ﴾"[۲].
مطابق شأن نزول یاد شده، آیات محل بحث در مدینه نازل شده و مقصود از قربی، خویشاوندان پیامبر (ص) نیاز است.
ابن‌عباس روایت می‌کند: "هنگامی که آیه ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ﴾ نازل شد، گفتند: یا رسول الله خویشاوندان شما که محبت آنها بر ما واجب شد، کیانند؟ فرمود: علی و فاطمه و دو فرزندشان. و سه بار این سخن را تکرار کرد"[۳].
از امام باقر (ع) درباره آیه ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ پرسیده شد. حضرت فرمودند: «هُمُ الْأَئِمَّةُ»[۴].
در جایی دیگر از حضرت درباره این آیه از حضرت سؤال شد، حضرت فرمودند مودت به اهل بیت پیامبر (ص) واجبی از سوی خدا بر بندگان است[۵].
حضرت رضا (ع) در ضمن روایتی در مجلس مأمون و در حضور دانشمندان ویژگی‌های پیامبر و اهل بیت (ع) را بیان کردند و در ششمین خصوصیت با منحصر دانستن طلب مودت پیامبر (ص) برای اهل بیت (ع) فرمودند: "گفته خدای عزّوجلّ است: ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ این ویژگی ویژه پیامبر (ص) است، نه دیگر پیامبران (ع). پس ویژگی خانواده اوست، نه دیگر مردم؛ زیرا خداوند از پیامبران، ضمن یاد آوری از نوح (ع) حکایت کرده است: ﴿وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ﴾ و از هود (ع) حکایت کرد و گفت:... ﴿يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ﴾ (امّا) به پیامبر خود (محمد (ص)) که فرمود: ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ و خداوند دوستی ایشان را واجب نکرد مگر از آن رو که می‌دانست ایشان هرگز از دین سر نمی‌پیچند و هرگز به گمراهی باز نمی‌گردند"[۶].
احادیث به روایت اهل سنت
علاوه بر روایات شیعه، روایات متعدد دیگری در کتاب‌های معتبر اهل سنت آمده است، که اعتقاد و باور شیعه را اثبات می‌کند برخی از مهمترین آنها عبارت‌اند از:
بخاری، مسلم، ترمذی و آلوسی در زیر آیه مودّت چنین می‌نویسند: "از ابن عباس درباره این آیه پرسیدند. سعید بن جبیر با عجله گفت: منظور از قربی، آل محمد (ص) هستند"[۷].
احمد بن حنبل، محبّ طبری، سخاوی و هیثمی به نقل از ابن عباس چنین آورده‌اند: "هنگامی که آیه مودّت نازل شد گفتند: ای رسول خدا! خویشاوندان تو که مودّت آنان واجب است چه کسانی هستند؟ پیامبر خدا (ص) فرمود: علی، فاطمه و دو فرزند فاطمه (س)"[۸].
ابن جریر طبری آورده است: "هنگامی که علی بن الحسین (ع) به اسارت وارد دمشق شد، در ورودی شهر مردی از شامیان برخاست و گفت: سپاس خدایی را که شما را کشت، ریشه شما را بر کند و دو شاخ فتنه را برید! امام علی بن الحسین (ع) به او فرمود: آیا قرآن خوانده‌ای؟ پاسخ داد: آری! فرمود: آیا "آل حم»" را خوانده‌ای؟ عرضه داشت: خوانده‌ام؛ ولی "آل حم" را نخوانده‌ام. حضرت فرمود: آیا این آیه را نخوانده‌ای که می‌فرماید: ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ﴾ بگو: من هیچ گونه اجر و پاداشی از شما بر این دعوت درخواست نمی‌کنم جز دوست داشتن نزدیکانم. گفت: به راستی شما همان "قربی" هستید؟! حضرت فرمود: آری!"[۹].
زمخشری در تفسیر خود آورده است: "منظور از اهل قربی، در روایتی آمده است: آن گاه که این آیه نازل شد، گفته شد: ای رسول خدا! خویشان شما که مودت آنها بر ما لازم است چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: علی، فاطمه، و فرزندان آنها (ع). روایتی که از علی نقل شده بیان‌گر همین معناست. آنجا که گوید: روزی به پیامبر شکوه کردم، که ای رسول خدا! مردم به من حسادت می‌کنند، پیامبر فرمود: آیا راضی و خشنود نیستی که چهارمین نفر از این چهار نفر باشی؟ نخستین کسی که وارد بهشت می‌شود، من، تو، حسن، حسین (ع)، همسران ما سمت راست و چپ ما هستند و فرزندان و ذریه ما پشت سر همسران ما وارد بهشت می‌شوند"[۱۰].
فخر رازی در تفسیر خود آورده است: "من می‌گویم: خاندان محمّد (ص)، همان کسانی‌اند که همه کارهایشان با محمّد (ص) در ارتباط است. پس هر کس ارتباطش با آن حضرت کامل‌تر و بیشتر باشد، خاندان او به شمار می‌آید و بی‌تردید فاطمه، علی، حسن و حسین بیشترین و شدیدترین ارتباط را داشتند که بر همگان به صورت تواتر روشن است. پس آنها به طور مسلّم همان خاندان هستند. در ادامه می‌نویسد: مردم در معنای کلمه "آل = خاندان" اختلاف نظر دارند و گفته شده: منظور نزدیکان پیامبر هستند و برخی دیگر گفته‌اند: امّت پیامبر هستند. در صورتی که "آل" را بر نزدیکان معنا کنیم، آنان خاندان پیامبر (ص) خواهند بود و اگر به معنای امّت او بگیریم که دعوت او را پذیرفتند، باز هم آنان خاندان پیامبر (ص) خواهند بود. پس ثابت شد که در همه حالات، آنان خاندان پیامبر (ص) به شمار می‌آیند. اما آیا غیر آنان از خاندان، کسی دیگر نیز شامل کلمه "آل" می‌شود، در این باره اختلاف نظر وجود دارد. زمخشری نقل کرده است: هنگامی که این آیه بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد، پرسیدند: نزدیکان شما که مودّت آنان بر ما لازم شد، چه کسانی‌اند؟ فرمودند: علی، فاطمه، و دو فرزند آنها (ع). پس روشن می‌شود که این چهار نفر نزدیکان پیامبراند و هر گاه این مطلب ثابت شد، آنها به این احترام و بزرگداشت، اختصاص پیدا می‌کنند. به راستی که دعا برای خاندان، مقام و مرتبه بزرگی را ثابت می‌نماید و به همین منظور این ادعا در انتهای تشهد نماز قرار گرفته که: خداوندا! بر محمّد و بر خاندان او درود بفرست و بر محمد و خاندان او رحمت قرار بده. این بزرگداشت درباره شخص دیگری جز خاندان پیامبر (ص) وارد نشده است"[۱۱].
حاکم نیشابوری درباره اینکه مقصود از واژه قربی، آل محمد (ص) است، ادعای اجماع در اهل سنت را مطرح نموده و می‌نویسد: إنّما اتّفقا في تفسير هذه الآية على حديث عبدالملك بن ميسرة الزراد عن طاووس عن ابن عبّاس رضی الله عنهما- أنه في قربى آل محمد[۱۲].
جارالله زمخشری ضمن تأیید اینکه قربی به معنای آل محمد است، حدیثی از پیامبر خدا (ص) نقل می‌کند که فرمود: "بهشت بر کسی که به اهل بیت و خاندان من ستم روا بدارد و من را درباره خاندانم بیازارد، حرام شده است و هر گاه شخصی احسانی به یکی از فرزندان عبدالمطلب نماید و کسی پاداشی به او ندهد، پس خودم در روز قیامت آن هنگام که من را ملاقات نماید، پاداش خواهم داد"[۱۳]. سپس روایت دیگری از پیامبر خدا (ص) نقل می‌کند که فرمود: "هر کس بر دوستی خاندان محمّد از دنیا از رود، شهید از دنیا رفته است. آگاه باشید! هر کس بر دوستی خاندان محمّد از دنیا رود، بخشوده شده دنیا رفته است. آگاه باشید! هر کس بر دوستی خاندان محمّد از دنیا رود، بر توبه کامل از دنیا رفته است. آگاه باشید! هر کس بر دوستی خاندان محمّد از دنیا رود، مؤمنی با ایمان کامل از دنیا رفته است. آگاه باشید! هر کس بر دوستی خاندان محمّد از دنیا رود، فرشته مرگ او را به بهشت نوید دهد، سپس دو فرشته مأمور سؤال برزخ به او نوید بهشت دهند. آگاه باشید! هر کس بر دوستی خاندان محمّد از دنیا رود، او را با احترام و شادی به سوی بهشت برند، آن سان که عروس به خانه داماد برده می‌شود. آگاه باشید! هر کس بر دوستی خاندان محمّد از دنیا رود، قبر او را زیارتگاه فرشتگان رحمت خود قرار میدهد. آگاه باشید! هر کس بر دوستی خاندان محمّد از دنیا رود، بر سنّت پیامبر و همه مسلمانان از دنیا رفته است. آگاه باشید! هر کس بر دشمنی و کینه خاندان محمّد از دنیا رود، هیچ گاه بوی بهشت به مشام او نخواهد رسید"[۱۴].[۱۵]
منابع
پانویس
- ↑ ر. ک: مودت به اهل‌بیت (ع) از دیدگاه قرآن و سنّت، سید علی میلانی: معنای (القربی) نزدیکی و خویشاوندی بین پیامبر اکرم (ص) و قریش است که موجب قرابت می‌شود. ابن تیمیه فقط همین نظر را یادآور شده و دیگر نظریات را نقل نکرده است. ابن‌حجر آن را برگزیده و شوکانی آن را بر بقیه نظریات برتری داده است. منظور از «قربی» نزدیکی و ارتباط با خداوند است. پس در واقع معنای آیه این گونه می‌شود، مگر این که با کارهای شایسته به خداوند مهرورزی نمایید. این نظریه از حسن بصری نقل شده است: تفسیر رازی، ج۲۷، ص۱۶۵؛ فتح الباری، ج۸، ص۴۵۸.
- ↑ «عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (ص) حِينَ قَدِمَ الْمَدِينَةَ وَ اسْتَحْكَمَ الْإِسْلَامَ قَالَتِ الْأَنْصَارُ فِيمَا بَيْنَهُمْ يَأْتِي رَسُولُ اللَّهِ (ص) فَنَقُولُ لَهُ تَعْرُوكَ أُمُورٌ فَهَذِهِ أَمْوَالُنَا فَاحْكُمْ فِيهَا غَيْرَ حَرِجٍ وَ لَا مَحْظُورٍ عَلَيْكَ فَأَتَوْهُ فِي ذَلِكَ فَنَزَلَ ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ فَقَرَأَهَا عَلَيْهِمْ فَقَالَ تَوَدُّونَ قَرَابَتِي مِنْ بَعْدِي فَخَرَجُوا مِنْ عِنْدِهِ مُسَلِّمِينَ لِقَوْلِهِ فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ إِنَّ هَذَا لَشَيْءٌ افْتَرَاهُ فِي مَجْلِسِهِ أَرَادَ بِذَلِكَ أَنْ يُذَلِّلَنَا لِقَرَابَتِهِ مِنْ بَعْدِهِ فَنَزَلَتْ ﴿أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا﴾ فَأَرْسَلَ إِلَيْهِمْ فَتَلَاهَا عَلَيْهِمْ فَبَكَوْا وَ اشْتَدَّ عَلَيْهِمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ ﴿وَهُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهِ﴾ الْآيَةَ فَأَرْسَلَ فِي أَثَرِهِمْ فَبَشَّرَهُمْ قَالَ ﴿وَيَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا﴾ وَ هُمُ الَّذِينَ سَلَّمُوا لِقَوْلِهِ...»؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۴۴. الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج۱۵، ص۵۰۵؛ الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ص۶۴۷.
- ↑ «لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ قُلْتُ [قَالُوا] يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ قَرَابَتُكَ الَّذِينَ افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْنَا مَوَدَّتَهُمْ قَالَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ وُلْدُهُمَا [وَ وُلْدُهَا] ثَلَاثَ مَرَّاتٍ يَقُولُهَا»؛ابوالقاسم فرات بن ابراهیم بن فرات کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ص۳۸۹.
- ↑ محمد بن یعقوب بن اسحاق کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۱۳.
- ↑ نعمان بن محمد تمیمی، دعائم الإسلام، ج۱، ص۶۸. «هِيَ فَرِيضَةٌ مِنَ اللَّهِ عَلَى الْعِبَادِ لِمُحَمَّدٍ (ص) فِي أَهْلِ بَيْتِهِ».
- ↑ «وَ أَمَّا السَّادِسَةُ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ فَهَذِهِ خُصُوصِيَةٌ لِلنَّبِيِّ (ص) دُونَ الْأَنْبِيَاءِ وَ خُصُوصِيَّةٌ لِلْآلِ دُونَ غَيْرِهِمْ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ حَكَى عَنِ الْأَنْبِيَاءِ فِي ذِكْرِ نُوحٍ (ع) ﴿وَيَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مَالًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَلَكِنِّي أَرَاكُمْ قَوْمًا تَجْهَلُونَ﴾ وَ حَكَى عَنْ هُودٍ (ع) قَالَ ﴿يَا قَوْمِ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ﴾ وَ قَالَ لِنَبِيِّهِ (ص) ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾»؛ ابومحمد حسن حرانی یا حلبی، تحف العقول، النص، ص۴۳۱.
- ↑ «عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى ﴿إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ قَالَ سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ قُرْبَى آلُ مُحَمَّدٍ (ص) »؛ صحیح بخاری، ج۳، ص۵۰۲، کتاب تفسیر؛ مسند احمد، ج۱، ص۲۲۹؛ صحیح ترمذی، ج۵، ص۳۵۱، کتاب تفسیر؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج۱۳، ص۳۱.
- ↑ «قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ قَرَابَتُكَ الَّذِينَ افْتَرَضَ اللَّهُ مَوَدَّتَهُمْ قَالَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ ابْنَاهُمَا»؛ مناقب علی بن ابی طالب (ع)، ح۲۶۳؛ محبّ طبری ذخائر العقبی، ۲۵ و سخاوی استجلاب ارتقاء الغرف، ۳۶؛ المعجم الکبیر، ج۳، ص۴۷، ح۲۶۴۱ و ج۱۱، ص۳۵۱، ح۱۲۲۵۹؛ هیثمی، مجمع الزوائد، ج۷، ص۱۰۳؛ البحر المحیط فی التفسیر، ج۹، ص۳۳۵؛ الجامع لأحکام القرآن، ج۱۶، ص۲۱؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، ج۲، ص۱۹۶.
- ↑ «لَمَّا جِيءَ بِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ رضی الله تعالی عنهما أَسِيراً فَأُقِيمَ عَلَى دَرَجِ دِمَشْقَ قَامَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ فَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي قَتَلَكُمْ وَ اسْتَأْصَلَكُمْ فقال له علی رضی الله تعالی أَ قَرَأْتَ الْقُرْآنَ قَالَ نَعَمْ قَالَ قَرَأْتَ آلَ حم قَالَ نَعَمْ قَالَ: ما قَرَأْتَ ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾ قَالَ فإنکم لأنْتُمْ هُمْ قَالَ نَعَمْ»؛ تفسیر طبری، ج۲۵، ص۱۶ و ۱۷.
- ↑ و المراد في اهل القربى: رُوِيَ أَنَّهَا لَمَّا أُنْزِلَتْ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ قَرَابَتُكَ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ وَجَبَتْ عَلَيْنَا مَوَدَّتُهُمْ قَالَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ ابْنَاهُمَا وَ يَدُلُّ عَلَيْهِ مَا رُوِيَ عَنْ عَلِيٍّ (ع) شَكَوْتُ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ (ص) حَسَدَ النَّاسِ لِي فَقَالَ أَ مَا تَرْضَى أَنْ تَكُونَ رَابِعَ أَرْبَعَةِ أَوَّلِ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ أَنَا وَ أَنْتَ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ أَزْوَاجُنَا عَنْ أَيْمَانِنَا وَ شَمَائِلِنَا وَ ذُرِّيَّاتُنَا خَلْفَ أَزْوَاجِنَا وَ عَنِ النَّبِيِّ (ص) حَرُمَتِ الْجَنَّةُ عَلَى مَنْ ظَلَمَ أَهْلَ بَيْتِي وَ آذَانِي فِي عَشِيرَتِي؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۲۱۹:
- ↑ و أنا أقول: آل محمد هم الذین یؤول أمرهم إلیه فکل من کان أمرهم إلیه أشد و أکمل کانوا هم الآل، و لا شک أن فاطمة و علیا و الحسن و الحسین کان التعلق بینهم و بین رسول الله أشد التعلقات و هذا کالمعلوم بالنقل المتواتر فوجب أن یکونوا هم الآل، و أیضا اختلف الناس فی الآل فقیل هم الأقارب و قیل هم أمته، فإن حملناه علی القرابة فهم الآل، و إن حملناه علی الأمة الذین قبلوا دعوته فهم أیضا آل فثبت أن علی جمیع التقدیرات هم الآل،... و ادامه میدهد: و أما غیرهم فهل یدخلون تحت لفظ الآل؟ فمختلف فیه. و روی صاحب "الکشاف": أنه لما نزلت هذه الآیة قیل یا رسول الله من قرابتک هؤلاء الذین وجبت علینا مودتهم؟ فقال علی و فاطمة و ابناهما، فثبت أن هؤلاء الأربعة أقارب النبی و إذا ثبت هذا وجب أن یکونوا مخصوصین بمزید التعظیم. أن الدعاء للآل منصب عظیم و لذلک جعل هذا الدعاء خاتمة التشهد فی الصلاة و هو قوله اللّهم صل علی محمد و علی آل محمد و ارحم محمدا و آل محمد، و هذا التعظیم لم یوجد فی حق غیر الآل، فکل ذلک یدل علی أن حب آل محمد واجب؛ مفاتیح الغیب، ج۲۷ ص۵۹۵:.
- ↑ المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۴۸۲، ح. ۳۶۵۹.
- ↑ «حَرُمَتِ الْجَنَّةُ عَلَى مَنْ ظَلَمَ أَهْلَ بَيْتِي وَ آذَانِي فِي عَشِيرَتِي وَ مَنِ اصْطَنَعَ صَنِيعَةً إِلَى أَحَدٍ مِنْ وُلْدِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ لَمْ يُجَازِهِ عَلَيْهَا فَأَنَا أُجَازِيهِ عَلَيْهَا غَداً إِذَا لَقِيَنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ»؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۲۲۱:.
- ↑ «مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ شَهِيداً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مَغْفُوراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ تَائِباً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ مُؤْمِناً مُسْتَكْمِلَ الْإِيمَانِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ بَشَّرَهُ مَلَكُ الْمَوْتِ بِالْجَنَّةِ ثُمَّ مُنْكَرٌ وَ نَكِيرٌ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ فُتِحَ لَهُ فِي قَبْرِهِ بَابَانِ إِلَى الْجَنَّةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ جَعَلَ اللَّهُ قَبْرَهُ مَزَارَ مَلَائِكَةِ الرَّحْمَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ عَلَى السُّنَّةِ وَ الْجَمَاعَةِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَكْتُوبٌ بَيْنَ عَيْنَيْهِ آيِسٌ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ مَاتَ كَافِراً أَلَا وَ مَنْ مَاتَ عَلَى بُغْضِ آلِ مُحَمَّدٍ لَمْ يَشَمَّ رَائِحَةَ الْجَنَّةِ»؛ رک: الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج۸، ص۳۱۴؛ الجامع لأحکام القرآن، ج۱۶، ص۲۳؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، ج۲۵، ص۶۵.
- ↑ مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن، ص:۱۰۵-۱۱۳.