هدایت عامه: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۲۰:۴۱

مقدمه

هدایت عامه خداوند که شامل همه آفریده‌هاست و به سه گونه هدایت فطری، عقلی و وحیانی قابل تقسیم است که هر کدام نیز شاخه‌های فرعی دیگری دارند^[۱].

هدایت فطری بر دو گونه است:

هدایت فطری مادی: راهنمایی انسان، جهت تأمین نیازهای مادّی، مانند هدایت نوزاد به پستان مادر. امیرالمؤمنین (ع) در این زمینه می‌فرمایند: «‌ای آفریده هماهنگ و ‌ای نوپدید نگهداری شده در تاریکی رَحِم‏ها... که پس از آن، از قرارگاهت، به سرایی که ندیده بودی و راه‏‌های [رسیدن به] منافعش را نمی‏ دانستی، بیرون آورده شدی! چه کسی تو را به کشیدن خوراک (شیر) از پستان مادرت راهنمایی کرد؟ و به هنگام نیاز، جایگاه‏‌های درخواست و اراده ‏ات را به تو شناساند؟»^[۲].
هدایت فطری معنوی: راهنمایی انسان جهت تأمین نیازهای معنوی؛ بدین ‏صورت که خداوند سبحان ضروری‏ ترین معارف مورد نیاز انسان را به صورت فطری در نهاد او قرار داده است. هر انسانی با الهام فطری می‏‌تواند خوب و بد، خیر و شرّ و حق و باطل را تشخیص دهد: وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا^[۳]. همه آیات و روایاتی که توحید و آیین راستین الهی را فطری می‏‌دانند در حقیقت اشاره به این نوع هدایت همگانی دارند^[۴].

هدایت عقلی نیز بر دو گونه است:

هدایتِ عقلی مادّی: راهنمایی عقل، برای تأمین نیازهای مادّی. یکی از مصادیق این نوع هدایت در قرآن، راه‏یابی انسان در صحرا و دریا به وسیله ستارگان است. در آیات متعددی به این معنا اشاره شده است؛ مانند: وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِهَا فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَاتِ^[۵]. بهره‏‌گیری از عقل در پیشرفت انواع دانش‌ها در جهت تأمین رفاه مادّی نیز، مصادیق دیگری از این نوع هدایت الهی شمرده می‌‌‏شوند.
هدایت عقلی معنوی: بهره‌گیری از قدرت اندیشه، برای تأمین نیازهای معنوی و دست‏یابی به قلّه کمالات انسانی. همۀ آیاتی که انسان را به تفکّر درباره حقایق مرتبط با مبدأ و معاد دعوت کرده‏‌اند، به این نوع هدایت اشاره دارند. همچنین، همه روایاتی که عقل را حجت خدا و فرستاده او معرفی کرده‏‌اند، اشاره به این نوع هدایت دارند؛ امام صادق (ع) می‌‌‏فرماید: «حجّت خداوند بر بندگان، پیامبر است و حجّت میان بندگان و خداوند، خرد است»^[۶].^[۷]

منابع

پانویس

↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث، فصلنامه علوم حدیث؛ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۱۹۹.
↑ «أَیُّها المَخلوقُ السَّوِیُّ، وَ المُنشأُ المَرعِیُّ، فی ظُلُماتِ الأَرحامِ... ثُمّ أُخرِجتَ مِن مَقَرِّکَ إِلی دارٍ لَم تَشهَدها، و لَم تَعرِف سُبُلَ مَنافِعِها، فمَن هَداکَ لاِجتِرارِ الغِذاءِ مِن ثَدیِ أُمِّکَ، و عَرَّفَکَ عِندَ الحاجَةِ مَواضِعَ طَلَبِکَ و إِرادَتِکَ؟»؛ نهج البلاغة، خطبه ۱۶۳.
↑ «و به جان (آدمی) و آنکه آن را بهنجار داشت، پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد» سوره شمس، آیه ۷ ـ ۸.
↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث، فصلنامه علوم حدیث.
↑ «و او همان است که ستارگان را برای شما آفرید تا در تاریکی‌های خشکی و دریا بدان‌ها راه جویید؛ به راستی این آیات را برای گروهی که دانشورند روشن (بیان) داشته‌ایم» سوره انعام، آیه ۹۷.
↑ «حُجَّةُ اللّهِ عَلَی العِبادِ النَّبِیُّ، وَ الحُجَّةُ فیما بَینَ العِبادِ و بَینَ اللّهِ العَقلُ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵.
↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث.

[1] ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث، فصلنامه علوم حدیث؛ محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام، ص ۱۹۹.

[2] «أَیُّها المَخلوقُ السَّوِیُّ، وَ المُنشأُ المَرعِیُّ، فی ظُلُماتِ الأَرحامِ... ثُمّ أُخرِجتَ مِن مَقَرِّکَ إِلی دارٍ لَم تَشهَدها، و لَم تَعرِف سُبُلَ مَنافِعِها، فمَن هَداکَ لاِجتِرارِ الغِذاءِ مِن ثَدیِ أُمِّکَ، و عَرَّفَکَ عِندَ الحاجَةِ مَواضِعَ طَلَبِکَ و إِرادَتِکَ؟»؛ نهج البلاغة، خطبه ۱۶۳.

[3] «و به جان (آدمی) و آنکه آن را بهنجار داشت، پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد» سوره شمس، آیه ۷ ـ ۸.

[4] ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث، فصلنامه علوم حدیث.

[5] «و او همان است که ستارگان را برای شما آفرید تا در تاریکی‌های خشکی و دریا بدان‌ها راه جویید؛ به راستی این آیات را برای گروهی که دانشورند روشن (بیان) داشته‌ایم» سوره انعام، آیه ۹۷.

[6] «حُجَّةُ اللّهِ عَلَی العِبادِ النَّبِیُّ، وَ الحُجَّةُ فیما بَینَ العِبادِ و بَینَ اللّهِ العَقلُ»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵.

[7] ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{ولایت}}
 {{مدخل مرتبط
-| موضوع مرتبط =
+| موضوع مرتبط = هدایت
 | عنوان مدخل  =
-| مداخل مرتبط = [[هدایت عامه در قرآن]] - [[هدایت عامه در حدیث]] - [[هدایت عامه در کلام اسلامی]] - [[هدایت عامه در فلسفه اسلامی]] - [[هدایت عامه در عرفان اسلامی]]
+| مداخل مرتبط =
-| پرسش مرتبط  = هدایت عامه (پرسش)
+| پرسش مرتبط  =
 }}
 == مقدمه ==
-* [[هدایت عامه]] [[خداوند]] که شامل همه آفریده‌هاست و به سه گونه [[هدایت فطری]]، [[هدایت عقلی|عقلی]] و [[هدایت وحیانی|وحیانی]] قابل تقسیم است که هر کدام نیز شاخه‌های فرعی دیگری دارند<ref>ر. ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث (مقاله)|گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث]]، ش ۶۴، ص ۳ـ ۲۲؛ [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۹۹.</ref>.
+[[هدایت عامه]] [[خداوند]] که شامل همه آفریده‌هاست و به سه گونه [[هدایت فطری]]، [[هدایت عقلی|عقلی]] و [[هدایت وحیانی|وحیانی]] قابل تقسیم است که هر کدام نیز شاخه‌های فرعی دیگری دارند<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث (مقاله)|گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث]]، [[علوم حدیث (نشریه)|فصلنامه علوم حدیث]]؛ [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات علم کلام]]، ص ۱۹۹.</ref>.
-# [[هدایت فطری]] بر دو گونه است:
-## [[هدایت فطری]] مادی: [[راهنمایی]] [[انسان]]، جهت تأمین نیازهای مادّی، مانند [[هدایت]] نوزاد به پستان [[مادر]]. [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در این زمینه می‌فرمایند: «‌ای [[آفریده]] هماهنگ و ‌ای نوپدید نگهداری شده در [[تاریکی]] رَحِم‏ها... که پس از آن، از قرارگاهت، به سرایی که ندیده بودی و راه‏‌های [رسیدن به] منافعش را نمی‏ دانستی، بیرون آورده شدی! چه کسی تو را به کشیدن [[خوراک]] (شیر) از پستان مادرت [[راهنمایی]] کرد؟ و به هنگام [[نیاز]]، جایگاه‏‌های درخواست و [[اراده]] ‏ات را به تو شناساند؟»<ref>{{متن حدیث|أَیُّها المَخلوقُ السَّوِیُّ، وَ المُنشأُ المَرعِیُّ، فی ظُلُماتِ الأَرحامِ... ثُمّ أُخرِجتَ مِن مَقَرِّکَ إِلی دارٍ لَم تَشهَدها، و لَم تَعرِف سُبُلَ مَنافِعِها، فمَن هَداکَ لاِجتِرارِ الغِذاءِ مِن ثَدیِ أُمِّکَ، و عَرَّفَکَ عِندَ الحاجَةِ مَواضِعَ طَلَبِکَ و إِرادَتِکَ؟}}؛ نهج البلاغة، خطبه ۱۶۳</ref>.
+[[هدایت فطری]] بر دو گونه است:
-## [[هدایت فطری]] [[معنوی]]: [[راهنمایی]] [[انسان]] جهت تأمین نیازهای [[معنوی]]؛ بدین ‏صورت که [[خداوند سبحان]] ضروری‏ ترین [[معارف]] مورد [[نیاز انسان]] را به صورت [[فطری]] در نهاد او قرار داده است. هر [[انسانی]] با [[الهام]] [[فطری]] می‏‌تواند خوب و بد، [[خیر]] و شرّ و [[حق و باطل]] را تشخیص دهد: {{متن قرآن|وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا}}<ref>«و به جان (آدمی) و آنکه آن را بهنجار داشت، پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد» سوره شمس، آیه ۷ ـ ۸</ref>. همه [[آیات]] و روایاتی که [[توحید]] و [[آیین]] [[راستین]] [[الهی]] را [[فطری]] می‏‌دانند در [[حقیقت]] اشاره به این نوع [[هدایت]] همگانی دارند<ref>ر. ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث (مقاله)|گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث]]، ش ۶۴، ص ۳ـ ۲۲.</ref>.
+# هدایت فطری مادی: [[راهنمایی]] [[انسان]]، جهت تأمین نیازهای مادّی، مانند [[هدایت]] نوزاد به پستان [[مادر]]. [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} در این زمینه می‌فرمایند: «‌ای [[آفریده]] هماهنگ و ‌ای نوپدید نگهداری شده در [[تاریکی]] رَحِم‏ها... که پس از آن، از قرارگاهت، به سرایی که ندیده بودی و راه‏‌های [رسیدن به] منافعش را نمی‏ دانستی، بیرون آورده شدی! چه کسی تو را به کشیدن [[خوراک]] (شیر) از پستان مادرت [[راهنمایی]] کرد؟ و به هنگام [[نیاز]]، جایگاه‏‌های درخواست و [[اراده]] ‏ات را به تو شناساند؟»<ref>{{متن حدیث|أَیُّها المَخلوقُ السَّوِیُّ، وَ المُنشأُ المَرعِیُّ، فی ظُلُماتِ الأَرحامِ... ثُمّ أُخرِجتَ مِن مَقَرِّکَ إِلی دارٍ لَم تَشهَدها، و لَم تَعرِف سُبُلَ مَنافِعِها، فمَن هَداکَ لاِجتِرارِ الغِذاءِ مِن ثَدیِ أُمِّکَ، و عَرَّفَکَ عِندَ الحاجَةِ مَواضِعَ طَلَبِکَ و إِرادَتِکَ؟}}؛ نهج البلاغة، خطبه ۱۶۳.</ref>.
-# [[هدایت عقلی]] نیز بر دو گونه است:
+# هدایت فطری [[معنوی]]: [[راهنمایی]] [[انسان]] جهت تأمین نیازهای [[معنوی]]؛ بدین ‏صورت که [[خداوند سبحان]] ضروری‏ ترین [[معارف]] مورد [[نیاز انسان]] را به صورت [[فطری]] در نهاد او قرار داده است. هر [[انسانی]] با [[الهام]] [[فطری]] می‏‌تواند خوب و بد، [[خیر]] و شرّ و [[حق و باطل]] را تشخیص دهد: {{متن قرآن|وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا}}<ref>«و به جان (آدمی) و آنکه آن را بهنجار داشت، پس به او نافرمانی و پرهیزگاری را الهام کرد» سوره شمس، آیه ۷ ـ ۸.</ref>. همه [[آیات]] و روایاتی که [[توحید]] و [[آیین]] [[راستین]] [[الهی]] را [[فطری]] می‏‌دانند در [[حقیقت]] اشاره به این نوع [[هدایت]] همگانی دارند<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث (مقاله)|گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث]]، [[علوم حدیث (نشریه)|فصلنامه علوم حدیث]].</ref>.
-## هدایتِ [[عقلی]] مادّی: [[راهنمایی]] [[عقل]]، برای تأمین نیازهای مادّی. یکی از مصادیق این نوع [[هدایت در قرآن]]، راه‏یابی [[انسان]] در صحرا و دریا به وسیله [[ستارگان]] است. در [[آیات]] متعددی به این معنا اشاره شده است؛ مانند: {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِهَا فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَاتِ}}<ref>«و او همان است که ستارگان را برای شما آفرید تا در تاریکی‌های خشکی و دریا بدان‌ها راه جویید؛ به راستی این آیات را برای گروهی که دانشورند روشن (بیان) داشته‌ایم» سوره انعام، آیه ۹۷.</ref>. بهره‏‌گیری از [[عقل]] در [[پیشرفت]] انواع [[دانش‌ها]] در جهت [[تأمین رفاه]] مادّی نیز، مصادیق دیگری از این نوع [[هدایت الهی]] شمرده می‌‌‏شوند.
-## [[هدایت عقلی]] [[معنوی]]: بهره‌گیری از [[قدرت]] [[اندیشه]]، برای تأمین نیازهای [[معنوی]] و دست‏یابی به قلّه [[کمالات انسانی]]. همۀ آیاتی که [[انسان]] را به [[تفکّر]] درباره حقایق مرتبط با مبدأ و [[معاد]] [[دعوت]] کرده‏‌اند، به این نوع [[هدایت]] اشاره دارند. همچنین، همه روایاتی که [[عقل]] را [[حجت خدا]] و فرستاده او معرفی کرده‏‌اند، اشاره به این نوع [[هدایت]] دارند؛ [[امام صادق]] {{ع}} می‌‌‏فرماید: «[[حجّت]] [[خداوند]] بر [[بندگان]]، [[پیامبر]] است و [[حجّت]] میان [[بندگان]] و [[خداوند]]، [[خرد]] است»<ref>{{متن حدیث|حُجَّةُ اللّهِ عَلَی العِبادِ النَّبِیُّ، وَ الحُجَّةُ فیما بَینَ العِبادِ و بَینَ اللّهِ العَقلُ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵.</ref>.<ref>ر. ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث (مقاله)|گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث]]، ش ۶۴، ص ۳ـ ۲۲.</ref>
+[[هدایت عقلی]] نیز بر دو گونه است:
+# هدایتِ [[عقلی]] مادّی: [[راهنمایی]] [[عقل]]، برای تأمین نیازهای مادّی. یکی از مصادیق این نوع [[هدایت در قرآن]]، راه‏یابی [[انسان]] در صحرا و دریا به وسیله [[ستارگان]] است. در [[آیات]] متعددی به این معنا اشاره شده است؛ مانند: {{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِهَا فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ قَدْ فَصَّلْنَا الْآيَاتِ}}<ref>«و او همان است که ستارگان را برای شما آفرید تا در تاریکی‌های خشکی و دریا بدان‌ها راه جویید؛ به راستی این آیات را برای گروهی که دانشورند روشن (بیان) داشته‌ایم» سوره انعام، آیه ۹۷.</ref>. بهره‏‌گیری از [[عقل]] در [[پیشرفت]] انواع [[دانش‌ها]] در جهت [[تأمین رفاه]] مادّی نیز، مصادیق دیگری از این نوع [[هدایت الهی]] شمرده می‌‌‏شوند.
+# هدایت عقلی [[معنوی]]: بهره‌گیری از [[قدرت]] [[اندیشه]]، برای تأمین نیازهای [[معنوی]] و دست‏یابی به قلّه [[کمالات انسانی]]. همۀ آیاتی که [[انسان]] را به [[تفکّر]] درباره حقایق مرتبط با مبدأ و [[معاد]] [[دعوت]] کرده‏‌اند، به این نوع [[هدایت]] اشاره دارند. همچنین، همه روایاتی که [[عقل]] را [[حجت خدا]] و فرستاده او معرفی کرده‏‌اند، اشاره به این نوع [[هدایت]] دارند؛ [[امام صادق]] {{ع}} می‌‌‏فرماید: «[[حجّت]] [[خداوند]] بر [[بندگان]]، [[پیامبر]] است و [[حجّت]] میان [[بندگان]] و [[خداوند]]، [[خرد]] است»<ref>{{متن حدیث|حُجَّةُ اللّهِ عَلَی العِبادِ النَّبِیُّ، وَ الحُجَّةُ فیما بَینَ العِبادِ و بَینَ اللّهِ العَقلُ}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج ۱، ص ۲۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث (مقاله)|گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث]].</ref>
 == منابع ==
 {{منابع}}
-# [[پرونده:ohf.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث (مقاله)|'''گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث''']]
+# [[پرونده:ohf.jpg|22px]] [[محمد محمدی ری‌شهری|محمدی ری‌شهری، محمد]]، [[گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث (مقاله)|'''گونه‌شناسی هدایت الهی در قرآن و حدیث''']]، [[علوم حدیث (نشریه)|فصلنامه علوم حدیث]]
 # [[پرونده:10119661.jpg|22px]] [[مسلم محمدی|محمدی، مسلم]]، [[فرهنگ اصطلاحات علم کلام (کتاب)|'''فرهنگ اصطلاحات علم کلام''']]
 {{پایان منابع}}
@@ خط ۲۶: / خط ۲۸: @@
 {{کلام اسلامی}}
-[[رده:هدایت عامه]]
+[[رده:هدایت]]
 [[رده:اصطلاحات کلامی]]
-<onlyinclude>{{درجه‌بندی
- | نویسنده اصلی=<!--جوکار، پورانزاب، واثق، امینی، بهمنی-->
- | ارزیابی=<!--آماده، نشده، تمام-->
- | ارزیابی نهایی =<!--نشده، -خیرآبادی، فرقانی، تمام توسط [[کاربر:خیرآبادی|خیرآبادی]]، تمام توسط [[کاربر:فرقانی|فرقانی]]-->
- | شناسه = <!--ندارد، ناقص، کامل-->
- | جامعیت = <!--ندارد، دارد-->
- | زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->
- | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->
- | لینک‌دهی دستی = <!--ندارد، دارد-->
- | رده = <!--ندارد، دارد-->
- | جعبه اطلاعات = <!--ندارد، - دارد-->
- | عکس = <!-- ندارد، - دارد-->
- | ناوبری = <!--ندارد، دارد-->
- | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->
- | کپی‌کاری = <!--از چند منبع، از تک منبع، ندارد-->
- | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->
- | تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
- | تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}-->
- | توضیحات =
-}}</onlyinclude>