قم: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۴۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۸ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{خرد}}
{{مدخل مرتبط
{{مهدویت}}
| موضوع مرتبط = شهرها
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| عنوان مدخل =  
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[امام مهدی]]{{ع}} است. "'''[[امام مهدی]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
| مداخل مرتبط = [[قم در معارف مهدویت]] - [[قم در معارف و سیره رضوی]] - [[قم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
| پرسش مرتبط  =
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[امام مهدی در قرآن]] | [[امام مهدی در حدیث]] | [[امام مهدی در کلام اسلامی]]</div>
}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام مهدی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==مقدمه==
{{جعبه اطلاعات شهر ایران|نام=قم|تصویر=نمای کلی جمکران.jpg|وبگاه=https://ghom.ir}}
*[[قم]] یکی از شهرهای مشهور [[ایران]] است که در طول [[تاریخ]] [[شیعه]]، همواره از اهمیت ویژه‏‌ای برخوردار بوده است. از آن‏جا که در همان اوایل [[سلطه]] عرب‌‏ها بر این شهر، [[دوستان]] و محبان [[اهل بیت]]{{عم}} بدان‏جا مهاجرت کردند، سنگ نخستین [[اعتقاد]] مردمان آن، [[شیعی]] نهاده شد. این شهر رفته ‏رفته یکی از پایگاه‌‏های شناخته شده ترویج [[فرهنگ شیعی]] در [[تاریخ]] ثبت شده است. به دنبال آن، با تأسیس حلقه‏‌ها و مراکز علمی، این شهر در [[جایگاه]] مرکز بسیار مهم نشر فرهنگ‏ [[اهل بیت]]{{عم}} ایفای نقش کرده است؛ چنان‏که امروزه به عنوان پایتخت [[جهان تشیع]]، [[دانش]] و [[معارف]] از آن به تمام [[جهان]] نورافشانی می‏‌کند که [[مراجع]] و [[دانشمندان]] بزرگ [[جهان اسلام]]، از این‏جا فیوضات وجودی خویش را به مشتاقان در سراسر [[گیتی]] ارائه می‏‌دهند.
*آنچه این شهر را در [[فرهنگ]] "[[مهدویت]]" از برجستگی خاصی برخوردار کرده، روایاتی است که این شهر و اهالی آن را با موضوعات مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} پیوند زده است. در برخی از این [[روایات]]، [[فلسفه]] نام‏گذاری این شهر به [[قم]]، با نام [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}} "[[قائم]] به [[حق]]" مناسب است و همچنین با [[قیام]] و به پا خاستن اهل [[قم]] و اطراف آن شهر، در زمینه‏‌سازی و [[یاری]] آن حضرت، تناسب دارد.
*[[عفان بصری]] [[روایت]] کرده است: "[[امام صادق]]{{ع}} به من فرمود: آیا می‏دانی از چه رو این شهر را [[قم]] می‌‏نامند؟ عرض کردم: [[خدا]] و رسولش آگاه‏‌ترند. فرمود: همانا [[قم]] نام‏گذاری شده است برای این‏که اهل [[قم]]، اطراف [[قائم]] گرد آمده و با وی [[قیام]] می‌‏نمایند و کنار او ثابت قدم مانده و او را [[یاری]] می‌‏کنند"<ref> {{عربی|" إِنَّمَا سُمِّيَ‏ قُمَ‏ لِأَنَ‏ أَهْلَهُ‏ يَجْتَمِعُونَ‏ مَعَ‏ قَائِمِ‏ آلِ‏ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ يَقُومُونَ مَعَهُ وَ يَسْتَقِيمُونَ عَلَيْهِ وَ يَنْصُرُونَهُ‏ ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"}}، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۶، ح ۳۸</ref>
*ظاهر برخی [[روایات]] این است که [[امامان]]{{عم}} به شهر [[قم]]، عنایت ویژه‌‏ای داشته و مفهومی را [[برتر]] و وسیع‌‏تر از یک شهر و توابع آن، به این شهر بخشیده‏‌اند.
*در روایتی آمده است عده‌‏ای از بزرگان [[ری]] به حضور [[امام صادق]]{{ع}} رسیدند و عرض کردند: "ما از اهل [[ری]] هستیم که خدمت رسیده‏‌ایم. حضرت فرمود: خوش آمدند برادران قمی ما. آنان عرض کردند: ما اهل [[ری]] هستیم. حضرت فرمود: خوش آمدند برادران قمی ما. باز عرض کردند: ما اهل [[ری]] هستیم. حضرت فرمود: خوش آمدند برادران قمی ما. دوباره عرض کردند: ما اهالی [[ری]] هستیم. [[امام]] نیز [[کلام]] اوّل خود را تکرار کرد. آنان گفته خود را چند بار یادآور شدند و [[امام]] نیز مانند اوّل آنان را پاسخ داد و چنین فرمود: [[خداوند]] سبحانه و تعالی دارای حرمی است که [[مکه]] است و [[پیامبر]]{{صل}} دارای حرمی‏ است و آن [[مدینه منوره]] است و [[امام علی|امیر المؤمنین]]{{ع}} حرمی دارد که [[کوفه]] است. ما [[اهل بیت]]{{عم}} نیز دارای حرمی هستیم که آن، شهر [[قم]] است. به زودی بانویی از سلاله من به نام [[فاطمه]]{{س}} در این شهر [[دفن]] خواهد شد. کسی که او را در [[قم]] [[زیارت]] کند، [[اهل بهشت]] می‌‏باشد" <ref>محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۶، ح ۴۱؛ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۳۶۸، ح ۱۲۱۹۶</ref>[[راوی]] گفت: این سخن را [[امام صادق]]{{ع}} زمانی فرمود که هنوز [[امام کاظم|حضرت کاظم]]{{ع}} متولد نشده بود.
*در [[بحار الانوار]] دو [[روایت]] را، از [[امام صادق]]{{ع}} درباره آینده شهر [[قم]] و نقش مکتبی آن [[پیش از ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}}‏ [[نقل]] شده است:
#[[خداوند]] سبحانه و تعالی به وسیله شهر [[کوفه]] بر سایر [[شهرها]] [[استدلال]] می‏‌کند، همچنین به [[مؤمنان]] آن شهر بر سایر [[مؤمنان]] و به شهر [[قم]] بر سایر [[شهرها]] و به واسطه اهل [[قم]] بر جهانیان، اعم از [[جن]] و [[انسان]]. [[خداوند]] سبحانه و تعالی اهل [[قم]] را [[مستضعف]] فکری قرار نداده؛ بلکه همواره آنان را موفق و تأیید کرده است. سپس فرمود: دینداران در این شهر، در مضیقه زندگی می‌‏باشند. اگر غیر این باشد، [[مردم]] به سرعت به آن‏جا روی می‏‌آورند و آن‏جا خراب می‏‌گردد و اهل آن، تباه می‌‏شوند و آن‏گونه که باید نمی‌‏تواند بر سایر سرزمین‌‏ها [[حجّت]] باشد. زمانی که [[موقعیت]] [[قم]] بدین‏جا برسد، [[آسمان]] و [[زمین]] [[آرامش]] ندارد و ساکنان آن‏ها لحظه‏ای باقی نمی‏‌مانند. بلا و گرفتاری از [[قم]] و اهل آن دفع شده است. به زودی زمانی خواهد رسید که [[قم]] و اهل آن، [[حجت]] بر [[مردم]] خواهند بود و این در [[زمان غیبت]] [[قائم]] ما و [[ظهور]] وی می‌‏باشد. اگر چنین نباشد، [[زمین]]، اهل خودش را فرومی‌‏برد. فرشته‌‏های الهی [[مأمور]] دور کردن بلاها از این شهر و اهل آن می‏‌باشند. هر [[ستمگری]] که درباره آنان [[اراده]] بد داشته باشد، [[خداوند]] سبحانه و تعالی که در هم کوبنده ستم‏‌پیشگان است، او را در هم می‌‏شکند یا به گرفتاری و [[مصیبت]] یا [[دشمنی]]، مبتلا می‏‌کند. [[خداوند متعال]] نام [[قم]] و اهلش را در زمان [[فرمانروایی]] [[ستمگران]]، از یاد آنان می‏‌برد؛ آن‏گونه که آن‏ها [[یاد خدا]] را فراموش کردند<ref>  محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۲، ح ۲۲</ref>.
#به زودی شهر [[کوفه]] از [[مؤمنان]] خالی می‏‌شود و به گونه‏‌ای که مار در [[جایگاه]] خود فرو می‌‏رود، [[علم]] نیز این چنین از [[کوفه]] رخت برمی‏‌بندد و از شهری به نام [[قم]] [[آشکار]] می‌‏شود. آن سامان، معدن [[فضل]] و [[دانش]] می‏‌شود؛ به گونه‌‏ای که در [[زمین]] کسی در [[استضعاف]] فکری به سر نمی‏‌برد، حتی نوعروسان در حجله‌‏گاه خویش. این قضایا نزدیک [[ظهور قائم]] ما به وقوع می‌‏پیوندد. [[خداوند سبحان]]، [[قم]] و اهلش را برای رساندن [[پیام]] [[اسلام]]، قائم‏ [[مقام]] [[حضرت حجت]] می‌‏گرداند. اگر چنین نشود، [[زمین]] اهل خودش را فرو می‌‏برد و در [[زمین]] حجتی باقی نمی‏‌ماند. [[دانش]]، از این شهر به شرق و غرب [[جهان]] منتشر می‌‏شود.
*بدین سان بر [[مردم]] اتمام [[حجّت]] می‏‌شود و یکی باقی نمی‌‏ماند که [[دین]] و [[دانش]] به وی نرسیده باشد. آن‏گاه [[امام مهدی|قائم]]{{ع}} [[ظهور]] می‌‏کند و [[ظهور]] وی، باعث [[خشم]] و [[غضب]] [[خداوند]] سبحانه و تعالی بر [[بندگان]] می‏‌شود؛ زیرا [[خداوند]] سبحانه و تعالی از بندگانش [[انتقام]] نمی‌‏گیرد، مگر بعد از آن‏که آنان وجود [[مقدس]] [[حضرت حجت]] را [[انکار]] کنند<ref>  محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۵۷، ص ۲۱۲، ح ۲۳</ref><ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص: ۳۴۶ - ۳۴۹.</ref>.
==قم در موعودنامه==
*آن‌گاه که [[جامعه بشری]] به سوی انحطاط‍‌ پیش می‌رود، روزنه امیدی نمایان می‌شود و مردمی [[پرچمدار]] [[نور]] در [[دل]] آن تاریکی‌ها می‌گردند، شهر [[قم]] در [[آخر الزمان]] این نقش را به عهده دارد. [[روایات]] بسیاری وجود دارد که این شهر [[مقدس]] و انسان‌های وارسته آن را می‌ستاید. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمایند: [[خداوند]] حرمی دارد که در [[مکه]] است و برای [[رسول خدا]] {{صل}} حرمی است و آن در [[مدینه]] است. [[کوفه]] [[حرم]] [[امیر المؤمنین]] {{ع}} است و [[حرم]] ما [[اهل بیت]] شهر [[قم]] است و به زودی دختری از فرزندانم به نام [[فاطمه]] در آن [[دفن]] می‌شود که هرکس او را [[زیارت]] کند [[بهشت]] بر او [[واجب]] می‌شود<ref>بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۷.</ref>.
*[[صفوان]] می‌گوید: روزی نزد ابا الحسن -[[امام کاظم]] {{ع}}- بودم و سخن از [[مردم]] [[قم]] و علاقه آنان به [[حضرت مهدی]] {{ع}} به میان آمد. [[امام هفتم]] {{ع}} فرمودند: [[خداوند]] آنان را [[رحمت]] کند و از آنان [[خشنود]] باشد. آن‌گاه ادامه داد: [[بهشت]] هشت در دارد که یکی از آن‌ها برای [[مردم]] [[قم]] است. در میان [[شهرها]] و کشورها، آنان [[نیکان]] و [[نخبگان]] [[شیعیان]] ما هستند. [[خداوند]] [[ولایت]] و [[دوستی]] ما را با طینت و سرشت آنان آمیخته است<ref>بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۷.</ref>. در [[روایات]] داریم که در [[عصر غیبت]]، [[قم]] و [[مردم]] آن بر دیگر [[انسان‌ها]] [[حجت]] هستند. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمایند: گرفتاری‌ها و مشکلات از [[قم]] و مردمش به دور است و روزگاری خواهد رسید که [[قم]] و [[مردم]] آن، [[حجت]] بر همه مردمان باشند و آن هنگام در [[زمان غیبت]] [[قائم]] ما تا به [[هنگام ظهور]] حضرتش می‌باشد و اگر چنین نبود، [[زمین]] اهلش را فرو می‌برد. به [[یقین]] [[فرشتگان]]، گرفتاری‌ها را از [[قم]] و مردمانش دور می‌کنند و هیچ [[ستمگری]] قصد [[قم]] را نمی‌کند، مگر آن‌که [[خداوند]] کمرش را می‌شکند و او را گرفتار درد یا [[دشمن]] می‌گرداند. [[خداوند]] نام [[قم]] و [[مردم]] آن را از یاد [[ستمگران]] می‌برد، چنان‌که آنان [[خدا]] را فراموش کرده‌اند<ref>بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۳.</ref>.
*در [[روایات]]، [[قم]] مرکز نشر [[فرهنگ]] اسلامی نیز معرفی شده است. [[امام صادق]] {{ع}} می‌فرمایند: به زودی شهر [[کوفه]] از [[مؤمنان]] تهی می‌گردد و [[علم]] و [[دانش]] از آن‌جا رخت برمی‌بندد و چون ماری که در گوشه‌ای چنبره زده است، محدود می‌گردد و از شهری که آن را [[قم]] می‌نامند، [[ظهور]] می‌کند و آن‌جا پایگاه [[علم]] و [[فضیلت]] و معدن [[دانش]] و کمال می‌گردد<ref>بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۳؛ سفینة البحار، ج ۲، ص ۴۴۵.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} در [[روایت]] دیگری می‌فرمایند: بر فراز [[قم]] فرشته‌ای است که دو بال خود را بر آن به حرکت درمی‌آورد و هیچ [[ستمگری]] به آن قصد سوئی نمی‌کند، مگر آن‌که [[خداوند]] او را همانند نمک در [[آب]] ذوب می‌کند. حضرت آن‌گاه به [[عیسی بن عبدالله قمی]] اشاره کرد و فرمود: [[درود]] [[خداوند]] بر [[قم]]! [[پروردگار]] [[جهان]]، سرزمین‌شان را از [[باران]] سیراب و برکاتش را بر آنان نازل می‌گرداند و گناهانشان را به حسنات مبدل می‌سازد. آنان اهل [[رکوع]]، [[سجود]]، [[قیام]] و قعودند؛ چنان‌که آنان [[فقیه]]، دانشمند و اهل [[درک]] و [[فهم]] هستند. آنان اهل [[درایت]] و [[روایت]] و بینش عبادت‌کنندگان [[نیکی]] هستند<ref>بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۸.</ref>.
*در پاره‌ای [[روایات]] از [[مردم]] [[قم]] به [[یاوران مهدی]] {{ع}} نام برده شده است<ref>بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۶ و ۲۱۸.</ref>. [[امام صادق]] {{ع}} در [[تفسیر]] [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَّنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ}} فرمود: آنان به [[خدا]] [[سوگند]] اهل [[قم]]، آنان به [[خدا]] [[سوگند]] اهل [[قم]]، آنان به [[خدا]] [[سوگند]] اهل [[قم]] هستند<ref>بحار الانوار، ج ۶۰، ص ۲۱۶.</ref>. در قدیم، شهر [[قم]] به واسطه وجود [[محدثان]] بسیار و موثق، مرکز [[نقل]] و حفظ‍‌ [[احادیث]] [[اهل بیت]] {{عم}} بود و از این حیث [[جایگاه]] والایی داشت به‌طوری که حتی سایر مراکز [[تشیع]] به [[محدثان]] قمی اعتباری خاص می‌بخشیدند و چنان‌چه یکی از [[محدثان]] [[قم]] به شهر آن‌ها وارد می‌شد، مورد توجه اهل [[علم]] و [[حدیث]] واقع می‌گردید. مثلا زمانی که [[عبدالله بن جعفر حمیری]] که از [[اصحاب]] [[امام عسکری]] {{ع}} بود، در سال ۲۹۲ ق. به [[کوفه]] وارد شد، چون خبر به گوش [[مردم]] رسید همگی بر گرد او جمع شدند و به استماع [[حدیث]] از وی پرداختند. در واقع این امر ناشی از این بود که قمی‌ها دارای [[اعتقادات]] سالم و به دور از [[انحرافات]] افراطی و تفریطی بودند. از نظر پای‌بندی به [[تشیع]] دوازده‌امامی، [[قم]] دارای [[موقعیت]] ممتاز و [[برتری]] نسبت به [[کوفه]] بود، در واقع [[کوفه]] و [[بغداد]] مرکز گرایش‌های فرقه‌ای و اندیشه‌های افراطی و غالی بود، در حالی که در [[قم]] از هیچ‌یک از فرق [[شیعه]] چون [[زیدیه]]، [[اسماعیلیه]]، [[فطحیه]] و [[واقفیه]] اثری نبود.
*مادلونگ، [[اسلام‌شناس]] آلمانی در این‌باره نوشته است: [[شیعیان]] [[قم]] در [[وفاداری]] به [[امامت]] دوازده‌امامی باقی ماندند و هیچ‌گونه انشقاق فطحی یا واقفی در میان تعداد بی‌شمار [[محدثان]] امامی این شهر یاد نشده است...<ref>نشریه موعود، شماره ۳۲، ص ۷۴.</ref>.
[[خاندان]] برقی از خاندان‌های علمی بزرگ در [[قم]] بودند. چهره شاخص این [[خاندان]]، "[[احمد بن محمد بن خالد برقی]]" است. وی در اوایل عصر [[غیبت]] می‌زیست و تصانیف بسیاری داشت.
*[[شیخ طوسی]] در "فهرست" خود نزدیک به صد کتاب از وی نام می‌برد. [[ابن قولویه]]، [[جعفر بن محمد]] (متوفای ۳۶۲ ق) نیز از [[دانشمندان]] و [[محدثان]] این عصر بود. او کتاب‌های فقهی به تعداد ابواب [[فقه]] داشت. از کتاب‌های ارزنده وی "جامع الزیارات" است که با نام "کامل الزیارات" چاپ شده است. از دیگر [[عالمان]] بزرگ [[قم]] در این عصر می‌توان از: "[[محمد بن حسن بن فروخ الصفار]]، (متوفای ۲۹۰ ق) [[صاحب]] "[[بصائر الدرجات]]"، "[[محمد بن حسن بن ولید]]" و "[[عبدالله بن جعفر حمیری قمی]]" نام برد<ref>نشریه موعود، شماره ۳۲، ص ۷۲.</ref><ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص:۵۶۷.</ref>.
== پرسش‌های وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
{{:فرهنگنامه مهدویت (نمایه)}}


==منابع==
'''قم''' یکی از شهرهای معروف [[ایران]] است که از صده اول هجری و بعد از فتح آن توسط [[مسلمانان]] به پایگاهی [[شیعی]] تبدیل شده و همواره [[پناهگاه]] [[دوستان]] و [[شیعیان]] [[اهل بیت]]{{عم}} بوده است. مهمترین ویژگی این [[شهر]] وجود مرقد [[فاطمه معصومه]]{{س}} در آن است. [[ائمه]]{{ع}} به این شهر عنایت ویژه‌ای داشته و [[روایات]] خاصی در عظمت آن بیان کرده‌اند مخصوصا درباره نقش این شهر و [[مردمان]] آن در [[آخرالزمان]] و [[یاری رساندن]] به [[حضرت مهدی]]{{ع}}.
* [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']].
* [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']].


==پانویس==
== مقدمه ==
{{یادآوری پانویس}}
{{اصلی|فاطمه معصومه}}
{{پانویس2}}
قم شهری معروف در ناحیه مرکزی [[ایران]] است. این [[شهر]] از دیرباز وجود داشته است و پس از ظهور [[اسلام]] و [[امامت]] [[ائمه هدی]] {{عم}} [[پناهگاه]] [[دوستان]] و [[شیعیان]] [[اهل بیت]] {{عم}} بوده است. در [[روایات]] زیادی از این [[شهر]] به [[نیکی]] یاد شده است و [[دستور]] داده شده است که در زمان [[فتنه]] و [[بلا]] به این [[شهر]] پناهنده شوند. مهمترین ویژگی این [[شهر]] که [[شرافت]] قم در [[حقیقت]] بدان بستگی دارد، [[فرزند]] [[حضرت موسی بن جعفر]] {{ع}} است؛ حضرت [[فاطمه معصومه]]{{س}} که با [[هجرت]] ایشان و سپس قبر مطهر آن مخدره در قم شرافت‌بخش این سرزمین است. در روایتی [[امام صادق]] {{ع}} فرمود: [[شیعیان]] ما جملگی به واسطه [[شفاعت حضرت]] معصومه {{ع}} به [[بهشت]] خواهند رفت!<ref>بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۸ و ۲۱۶ و یأتی، ص۵۷۸ و ۵۸۰.</ref>.<ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]. ص۵۰۳؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۸۴.</ref>


{{امام مهدی}}
ظاهر برخی [[روایات]] این است که [[امامان]] {{عم}} به شهر قم، عنایت ویژه‌‏ای داشته و مفهومی را [[برتر]] و وسیع‌‏تر از یک شهر و توابع آن، به این شهر بخشیده‏‌اند. صفوان می‌گوید: روزی نزد ابا الحسن ـ [[امام کاظم]] {{ع}} ـ بودم و سخن از [[مردم]] قم و علاقه آنان به [[حضرت مهدی]] {{ع}} به میان آمد. [[امام هفتم]] {{ع}} فرمودند: [[خداوند]] آنان را [[رحمت]] کند و از آنان [[خشنود]] باشد. آن‌گاه ادامه داد: [[بهشت]] هشت در دارد که یکی از آن‌ها برای [[مردم]] قم است. در میان [[شهرها]] و کشورها، آنان [[نیکان]] و [[نخبگان]] [[شیعیان]] ما هستند. [[خداوند]] [[ولایت]] و [[دوستی]] ما را با طینت و سرشت آنان آمیخته است<ref>بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۷.</ref>.


[[رده:امام مهدی]]
در قدیم، شهر قم به واسطه وجود محدثان بسیار و موثق، مرکز [[نقل]] و حفظ‍‌ [[احادیث]] [[اهل بیت]] {{عم}} بود و از این حیث جایگاه والایی داشت به‌طوری که حتی سایر مراکز [[تشیع]] به محدثان قمی اعتباری خاص می‌بخشیدند و چنان‌چه یکی از محدثان قم به شهر آن‌ها وارد می‌شد، مورد توجه اهل [[علم]] و [[حدیث]] واقع می‌گردید<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص۵۶۷.</ref>.
[[رده:قم]]
 
[[رده:مدخل موعودنامه]]
امروز قم، مرکز جهان تشیع است و [[مراجع تقلید]] و اساتید برجسته و محققان علوم اسلامی از این حوزه بزرگ نورافشانی می‌‌کنند. در [[تاریخ]] معاصر و در پیوند با انقلاب اسلامی، قم پیوسته پیشاهنگ بوده و جرقه نهضت اسلامی در ۱۹ دی سال ۱۳۶۵ شاز قم زده شد. در این [[شهر]]، ده‌ها مرکز [[علمی]] و تحقیقی و کتابخانه‌ها و مدارس عظیم وجود دارد که [[علوم]] [[اهل‌بیت]] را به [[جهان اسلام]] می‌‌گستراند<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]]، ص۱۸۴.</ref>.
[[رده:اتمام لینک داخلی]]
 
== قم و مهدویت ==
{{اصلی|قم در معارف مهدویت}}
آنچه این شهر را در [[فرهنگ]] "[[مهدویت]]" از برجستگی خاصی برخوردار کرده، روایاتی است که این شهر و اهالی آن را با موضوعات مربوط به [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} پیوند زده است. در برخی از این [[روایات]]، [[فلسفه]] نام‏گذاری این شهر به قم، با نام [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} "[[قائم]] به [[حق]]" مناسب است و همچنین با [[قیام]] و به پا خاستن اهل قم و اطراف آن شهر، در زمینه‏‌سازی و [[یاری]] آن حضرت، تناسب دارد.
 
برخی از روایاتی که درباره قم در آخرالزمان وارد شده عبارت است از:
# عفان بصری [[روایت]] کرده است: "[[امام صادق]] {{ع}} به من فرمود: آیا می‏دانی از چه رو این شهر را قم می‌‏نامند؟ عرض کردم: [[خدا]] و رسولش آگاه‏‌ترند. فرمود: همانا قم نام‏گذاری شده است برای اینکه اهل قم، اطراف [[قائم]] گرد آمده و با وی [[قیام]] می‌‏نمایند و کنار او ثابت قدم مانده و او را [[یاری]] می‌‏کنند"<ref>{{متن حدیث|إِنَّمَا سُمِّيَ‏ قُمَ‏ لِأَنَ‏ أَهْلَهُ‏ يَجْتَمِعُونَ‏ مَعَ‏ قَائِمِ‏ آلِ‏ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ يَقُومُونَ مَعَهُ وَ يَسْتَقِيمُونَ عَلَيْهِ وَ يَنْصُرُونَهُ}}، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۵۷، ص۲۱۶، ح ۳۸</ref>.
# [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} فرمود: به زودی مؤمنی در [[شهر]] [[کوفه]] یافت نخواهد شد و "[[علم]]" همانند ماری که در سوراخ بخزد، در این [[شهر]] فرو خواهد رفت، و سپس از [[شهر]] قم سر برخواهد آورد. [[شهر]] قم معدن [[علوم]] و [[فضایل]] خواهد شد و [[علم]] را چنان گسترش می‌دهند که هیچ فرد [[ناآگاهی]] در روی [[زمین]] باقی نخواهد ماند، حتی [[زنان]] و دختران پرده‌نشین نیز از [[دین اسلام]] [[آگاه]] خواهند شد. این حوادث هنگامی خواهد بود که [[ظهور]] [[حضرت قائم]] {{ع}} نزدیک شده باشد. [[خداوند]] این [[شهر]] و [[مردمان]] (عالم) آن را [[جانشینان]] [[حجت]] خود بر روی [[زمین]] قرار داده است و اگر چنین نبود، [[زمین]]، ساکنان خود را فرو می‌برد و حجتی باقی نمی‌ماند. [[علم]] از این [[شهر]] به سایر نقاط [[زمین]] گسترش می‌یابد و همگان به [[دین حق]] [[آگاهی]] پیدا خواهند نمود و حجتی [[الهی]] بر آنان تمام خواهد شد. آنگاه [[خداوند]] [[حضرت قائم]] {{ع}} را ظاهر خواهد کرد و [[مردم]] گرفتار [[خشم]] و [[عذاب الهی]] خواهند شد، زیرا اگر [[مردم]] [[حجت الهی]] را [[انکار]] کنند، قطعاً از سوی [[خدا]] مجازات می‌شوند. (از این عبارت می‌توان دریافت که علمای قم [[دین اسلام]] را در نقاط مختلف [[جهان]] به گوش [[مردم]] خواهند رساند، اما طبق شیوه همیشگی [[تاریخ]] مورد استقبال همگان قرار نمی‌گیرد و از این رو برخی آن را [[انکار]] می‌کنند و دچار عذاب‌های [[الهی]] خواهند شد)<ref>بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۷.</ref>.<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|فرهنگ‌نامه مهدویت]]، ص۳۴۶ ـ ۳۴۹.</ref>
# [[موسی بن جعفر]] {{ع}} فرمود: زمانی که [[حضرت قائم]] {{ع}} [[قیام]] نماید، قمی‌ها جمع خواهند شد و به سوی [[حضرت قائم]] {{ع}} خواهند شتافت و او را [[یاری]] می‌کنند و در رکابش خواهند بود؛ از این رو نام این [[شهر]] "قم" می‌باشد. (زیرا قم و [[قیام]] و [[قائم]] از یک ریشه لغوی می‌باشد)<ref>بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۶.</ref>.
# در [[حدیث]] دیگری [[امام]] [[موسی بن جعفر]] {{ع}} فرمودند: مردی از اهل قم [[قیام]] خواهد کرد و [[مردم]] را به سوی [[حق]] فرا می‌خواند. گروهی به [[یاری]] او برمی‌خیزند که چون پاره‌های آهن محکم و نیرومندند و با بادهای ([[فتنه]]) نلرزیده و از جای به در نروند، هرگز از [[نبرد]] [[سست]] نشوند و [[توکل]] آنان به پروردگارشان است و عاقبت [[نیک]]، فرجام [[پرهیزکاران]] خواهد بود<ref>بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۶.</ref>.<ref>[[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|فرهنگنامه آخرالزمان]]، ص۵۰۳.</ref>
 
== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:134491.jpg|22px]] [[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[فرهنگ‌نامه مهدویت (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مهدویت''']]
# [[پرونده:29873800.jpg|22px]] [[مجتبی تونه‌ای|مجتبی تونه‌ای]]، [[موعودنامه (کتاب)|'''موعودنامه''']]
# [[پرونده:13681151.jpg|22px]] [[عباس حیدرزاده|حیدرزاده، عباس]]، [[فرهنگنامه آخرالزمان (کتاب)|'''فرهنگنامه آخرالزمان''']]
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']]
{{پایان منابع}}
 
== پانویس ==
{{پانویس}}
 
[[رده:شهرهای ایران]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۶ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۳۸

این مدخل زیرشاخهٔ بحث شهرها است. قم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: قم در معارف مهدویت - قم در معارف و سیره رضوی - قم در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارد
قم
کشور ایران
وبگاهhttps://ghom.ir

قم یکی از شهرهای معروف ایران است که از صده اول هجری و بعد از فتح آن توسط مسلمانان به پایگاهی شیعی تبدیل شده و همواره پناهگاه دوستان و شیعیان اهل بیت(ع) بوده است. مهمترین ویژگی این شهر وجود مرقد فاطمه معصومه(س) در آن است. ائمه(ع) به این شهر عنایت ویژه‌ای داشته و روایات خاصی در عظمت آن بیان کرده‌اند مخصوصا درباره نقش این شهر و مردمان آن در آخرالزمان و یاری رساندن به حضرت مهدی(ع).

مقدمه

مقالهٔ اصلی: فاطمه معصومه

قم شهری معروف در ناحیه مرکزی ایران است. این شهر از دیرباز وجود داشته است و پس از ظهور اسلام و امامت ائمه هدی (ع) پناهگاه دوستان و شیعیان اهل بیت (ع) بوده است. در روایات زیادی از این شهر به نیکی یاد شده است و دستور داده شده است که در زمان فتنه و بلا به این شهر پناهنده شوند. مهمترین ویژگی این شهر که شرافت قم در حقیقت بدان بستگی دارد، فرزند حضرت موسی بن جعفر (ع) است؛ حضرت فاطمه معصومه(س) که با هجرت ایشان و سپس قبر مطهر آن مخدره در قم شرافت‌بخش این سرزمین است. در روایتی امام صادق (ع) فرمود: شیعیان ما جملگی به واسطه شفاعت حضرت معصومه (ع) به بهشت خواهند رفت![۱].[۲]

ظاهر برخی روایات این است که امامان (ع) به شهر قم، عنایت ویژه‌‏ای داشته و مفهومی را برتر و وسیع‌‏تر از یک شهر و توابع آن، به این شهر بخشیده‏‌اند. صفوان می‌گوید: روزی نزد ابا الحسن ـ امام کاظم (ع) ـ بودم و سخن از مردم قم و علاقه آنان به حضرت مهدی (ع) به میان آمد. امام هفتم (ع) فرمودند: خداوند آنان را رحمت کند و از آنان خشنود باشد. آن‌گاه ادامه داد: بهشت هشت در دارد که یکی از آن‌ها برای مردم قم است. در میان شهرها و کشورها، آنان نیکان و نخبگان شیعیان ما هستند. خداوند ولایت و دوستی ما را با طینت و سرشت آنان آمیخته است[۳].

در قدیم، شهر قم به واسطه وجود محدثان بسیار و موثق، مرکز نقل و حفظ‍‌ احادیث اهل بیت (ع) بود و از این حیث جایگاه والایی داشت به‌طوری که حتی سایر مراکز تشیع به محدثان قمی اعتباری خاص می‌بخشیدند و چنان‌چه یکی از محدثان قم به شهر آن‌ها وارد می‌شد، مورد توجه اهل علم و حدیث واقع می‌گردید[۴].

امروز قم، مرکز جهان تشیع است و مراجع تقلید و اساتید برجسته و محققان علوم اسلامی از این حوزه بزرگ نورافشانی می‌‌کنند. در تاریخ معاصر و در پیوند با انقلاب اسلامی، قم پیوسته پیشاهنگ بوده و جرقه نهضت اسلامی در ۱۹ دی سال ۱۳۶۵ شاز قم زده شد. در این شهر، ده‌ها مرکز علمی و تحقیقی و کتابخانه‌ها و مدارس عظیم وجود دارد که علوم اهل‌بیت را به جهان اسلام می‌‌گستراند[۵].

قم و مهدویت

مقالهٔ اصلی: قم در معارف مهدویت

آنچه این شهر را در فرهنگ "مهدویت" از برجستگی خاصی برخوردار کرده، روایاتی است که این شهر و اهالی آن را با موضوعات مربوط به حضرت مهدی (ع) پیوند زده است. در برخی از این روایات، فلسفه نام‏گذاری این شهر به قم، با نام حضرت مهدی (ع) "قائم به حق" مناسب است و همچنین با قیام و به پا خاستن اهل قم و اطراف آن شهر، در زمینه‏‌سازی و یاری آن حضرت، تناسب دارد.

برخی از روایاتی که درباره قم در آخرالزمان وارد شده عبارت است از:

  1. عفان بصری روایت کرده است: "امام صادق (ع) به من فرمود: آیا می‏دانی از چه رو این شهر را قم می‌‏نامند؟ عرض کردم: خدا و رسولش آگاه‏‌ترند. فرمود: همانا قم نام‏گذاری شده است برای اینکه اهل قم، اطراف قائم گرد آمده و با وی قیام می‌‏نمایند و کنار او ثابت قدم مانده و او را یاری می‌‏کنند"[۶].
  2. امیرالمؤمنین (ع) فرمود: به زودی مؤمنی در شهر کوفه یافت نخواهد شد و "علم" همانند ماری که در سوراخ بخزد، در این شهر فرو خواهد رفت، و سپس از شهر قم سر برخواهد آورد. شهر قم معدن علوم و فضایل خواهد شد و علم را چنان گسترش می‌دهند که هیچ فرد ناآگاهی در روی زمین باقی نخواهد ماند، حتی زنان و دختران پرده‌نشین نیز از دین اسلام آگاه خواهند شد. این حوادث هنگامی خواهد بود که ظهور حضرت قائم (ع) نزدیک شده باشد. خداوند این شهر و مردمان (عالم) آن را جانشینان حجت خود بر روی زمین قرار داده است و اگر چنین نبود، زمین، ساکنان خود را فرو می‌برد و حجتی باقی نمی‌ماند. علم از این شهر به سایر نقاط زمین گسترش می‌یابد و همگان به دین حق آگاهی پیدا خواهند نمود و حجتی الهی بر آنان تمام خواهد شد. آنگاه خداوند حضرت قائم (ع) را ظاهر خواهد کرد و مردم گرفتار خشم و عذاب الهی خواهند شد، زیرا اگر مردم حجت الهی را انکار کنند، قطعاً از سوی خدا مجازات می‌شوند. (از این عبارت می‌توان دریافت که علمای قم دین اسلام را در نقاط مختلف جهان به گوش مردم خواهند رساند، اما طبق شیوه همیشگی تاریخ مورد استقبال همگان قرار نمی‌گیرد و از این رو برخی آن را انکار می‌کنند و دچار عذاب‌های الهی خواهند شد)[۷].[۸]
  3. موسی بن جعفر (ع) فرمود: زمانی که حضرت قائم (ع) قیام نماید، قمی‌ها جمع خواهند شد و به سوی حضرت قائم (ع) خواهند شتافت و او را یاری می‌کنند و در رکابش خواهند بود؛ از این رو نام این شهر "قم" می‌باشد. (زیرا قم و قیام و قائم از یک ریشه لغوی می‌باشد)[۹].
  4. در حدیث دیگری امام موسی بن جعفر (ع) فرمودند: مردی از اهل قم قیام خواهد کرد و مردم را به سوی حق فرا می‌خواند. گروهی به یاری او برمی‌خیزند که چون پاره‌های آهن محکم و نیرومندند و با بادهای (فتنه) نلرزیده و از جای به در نروند، هرگز از نبرد سست نشوند و توکل آنان به پروردگارشان است و عاقبت نیک، فرجام پرهیزکاران خواهد بود[۱۰].[۱۱]

منابع

  1. سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت
  2. مجتبی تونه‌ای، موعودنامه
  3. حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان
  4. محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی

پانویس

  1. ↑ بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۸ و ۲۱۶ و یأتی، ص۵۷۸ و ۵۸۰.
  2. ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان. ص۵۰۳؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۸۴.
  3. ↑ بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۷.
  4. ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۶۷.
  5. ↑ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی، ص۱۸۴.
  6. ↑ «إِنَّمَا سُمِّيَ‏ قُمَ‏ لِأَنَ‏ أَهْلَهُ‏ يَجْتَمِعُونَ‏ مَعَ‏ قَائِمِ‏ آلِ‏ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ يَقُومُونَ مَعَهُ وَ يَسْتَقِيمُونَ عَلَيْهِ وَ يَنْصُرُونَهُ»، محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج۵۷، ص۲۱۶، ح ۳۸
  7. ↑ بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۷.
  8. ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگ‌نامه مهدویت، ص۳۴۶ ـ ۳۴۹.
  9. ↑ بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۶.
  10. ↑ بحار الانوار، ج۶۰، ص۲۱۶.
  11. ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص۵۰۳.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=قم&oldid=1302266»