حدیث کساء: تفاوت میان نسخه‌ها
(←منابع) |
|||
| (۵۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۱ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = احادیث امامت| عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[حدیث کساء در علوم حدیث]] - [[حدیث کساء در معارف و سیره نبوی]]| پرسش مرتبط = }} | ||
{{ | {{جعبه اطلاعات احادیث نامدار | ||
| نام حدیث = حدیث کساء | |||
: | | نام تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | |||
| متن حدیث = ... فَقالَ: يا فاطِمَةُ، ائتِينِي بِالكِساء اليَمانِي فَغَطِّينِي بِهِ، فَأتَيتُهُ بِالكِساءِ اليَمانِي فَغَطَّيتُهُ بِهِ ... | |||
| ترجمه حدیث = ... پیامبر فرمود: ای فاطمه برایم کساء یمانی را بیاور و مرا بدان بپوشان من کساء یمانی را برایش آوردم و او را بدان پوشاندم ... | |||
| نام‌های دیگر = | |||
| صادره از = [[پیامبر خاتم]] {{صل}} | |||
| راویان = {{فهرست جعبه افقی | [[جابر بن عبدالله انصاری]]}} | |||
| سبب صدور = حدیثی درباره [[فضیلت]] [[پنج تن آل عبا]] {{عم}} | |||
| دلالت حدیث = {{فهرست جعبه عمودی | دلالت بر [[افضیلت اهل بیت]] {{ع}} | دلالت بر [[عصمت اهل بیت]] {{ع}} | دلالت بر [[امامت امامان معصوم]]}} | |||
| اعتبار سند = | |||
| منابع شیعه = {{فهرست جعبه عمودی | [[تفسیر قمی (کتاب)| تفسیر قمی]] | [[تفسیر فرات کوفی (کتاب)| تفسیر فرات کوفی]]}} | |||
| منابع اهل سنت = {{فهرست جعبه عمودی | [[صحیح مسلم]]}} | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
واقعه «کساء» از وقایع معروفی است که علمای [[شیعه]] و [[سنی]] آن را تأیید و [[اخبار]] این رویداد را به صورت متواتر اما با اقوالی ناقص و با اختلافی اندک [[نقل]] کرده‌اند. با توجه به ناقص بودن [[احادیث]] [[نقل]] شده در این باره و اشاره به بخشی از این واقعه در این [[روایات]]، بجاست با بهره‌گیری از این [[روایات]] پراکنده و ناقص، تصویر نسبتاً جامع و کاملی از این رویداد [[تاریخی]] ارائه شود"<ref>ر.ک: [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اهل بیت و آل کساء (مقاله)|اهل بیت و آل کساء]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۱۷۸-۱۸۰.</ref>. | |||
== | == معناشناسی == | ||
کساء واژه‌ای عربی و به معنای [[لباس]]<ref>راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ القرآن، ج۱، ص۷۱۱.</ref> و پوشیدن و پوشاندن لباس است<ref>ر.ک: مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۰، ص۶۲.</ref>. از این ریشه، پنج واژه در [[قرآن کریم]] به کار رفته است: {{متن قرآن|كِسْوَتُهُنَّ}}<ref>سوره بقره، آیه ۲۳۳.</ref>، {{متن قرآن|نَكْسُوهَا}}<ref>سوره بقره، آیه ۲۵۹.</ref>، {{متن قرآن|اكْسُوهُمْ}}<ref>سوره نساء، آیه ۵.</ref>، {{متن قرآن|كِسْوَتُهُمْ}}<ref>سوره مائده، آیه ۸۹.</ref>، {{متن قرآن|فَكَسَوْنَا}}<ref>سوره مؤمنون، آیه ۱۴.</ref>. از دیدگاه [[مفسران]]، این واژگان نیز در همان معنای لغوی یعنی [[لباس]] و پوشاندن لباس استفاده شده است<ref>ر.ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۵۸۷؛ طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۳۱؛ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ج۲، ص۳۲۵؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۰۰؛ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۴۰؛ ج۴، ص۱۷۲؛ فضل الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، ج۷، ص۷۵.</ref>. در [[ادعیه]] نیز همان معنای لغوی مراد است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيَانٍ}}<ref>کفعمی، البلد الأمین و الدرع الحصین، ص۱۹۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۹۵، ص۱۲۰.</ref>. | |||
اما در [[روایات]] مشهور به حدیث کساء، این واژه معنایی فراتر از [[پوشش]] دارد و دارای کاربردهای متفاوتی است، از جمله زیرانداز<ref>ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۴۴، ص۱۱۹.</ref>، روانداز<ref>سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۵، ص۱۹۸.</ref>، عباء<ref>شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، ج۴، ص۲۲۲.</ref> و لباسی که روی لباس‌های دیگر قرار می‌گیرد<ref>سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۵، ص۱۹۹.</ref>.<ref>[[محمد هادی منصوری|منصوری]] و [[آمنه قریب دوست|قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|اعتبارسنجی حدیث کساء]]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]].</ref> | |||
== شرح ماجرا == | |||
روزی [[رسول خدا]] {{صل}} به منزل [[همسر]] خود، [[ام سلمه]] وارد شد؛ آن روز، دخترش، [[فاطمه]] {{س}} غذایی (کاچی یا حریره) در دیگ کوچکی برای پدرش تهیه کرده بود و آن را در طبقی گذارد و راهی خانه پدر شد<ref>فضل بن حسن طبرسی، جوامع الجامع، ج ۳، ص ۳۱۴؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج ۸، ص ۵۵۹؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۶، ص ۲۹۲ و الطبرانی، المعجم الکبیر، ج ۳، ص ۵۴.</ref>. وقتی ایشان به حضور [[پیامبر]] {{صل}} رسید. [[رسول خدا]] {{صل}} از ایشان خواست [[همسر]] و دو فرزندش را نیز به آنجا بخواند<ref>مجمع البیان، ج ۸، ص ۵۵۹؛ مسند احمد، ج ۶، ص ۲۹۲؛ محمد بن جریر طبری، جامع البیان، ص ۷؛ جوامع الجامع، ص ۳۱۴ و صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۱۱، ص ۱۲.</ref>. ایشان بی‌درنگ به خانه بازگشت و از [[همسر]] و دو فرزندش خواست که خواست [[رسول اکرم]] {{صل}} را [[اجابت]] کنند<ref>مسند احمد، ج ۶، ص ۲۹۲؛ جوامع الجامع، ص ۳۱۴؛ ابن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج ۱، ص ۳۱۳۳؛ جامع البیان، ص ۷ و المعجم الکبیر، ج ۳، ص ۵۴.</ref> و طولی نکشید که ایشان همراه شوهر و دو [[فرزند]] خردسالش به خانه پدر وارد شد. وقتی سفره پهن می‌شد، با اینکه عادت [[پیامبر]] {{صل}} این بود که بدون همسرش غذا نمی‌خورد؛ اما آن روز از همسرش برای خوردن غذا، [[دعوت]] نکرد. | |||
در هنگام خوردن غذا، [[جبرئیل]] این [[آیه]] را به امر [[خدا]] نازل کرد: {{متن قرآن|...إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا}}<ref>«جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref>. پس [[رسول خدا]] {{صل}}، [[علی]] {{ع}} را روبه‌رو و [[حسن]] و [[حسین]] {{عم}} را سمت راست و چپش و [[فاطمه]] {{س}} را پشت سرش نشاند و سپس عبای خیبری<ref>فرات بن ابراهیم کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ص ۳۳۳.</ref> یا کساء سیاه پشمینی را که نقش جهاز شتر بر آن بود<ref>مسلم نیشابوری، صحیح، ج ۷، ص ۱۳۰؛ البیهقی، السنن الکبری، ج ۲، ص ۱۴۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۵۶ و سید بن طاوس، الطرائف، ج ۱، ص ۱۲۹.</ref>، بر سر آنها انداخت و سپس، در حالی که با دست چپش گوشه‌های عبا یا کساء را گرفته بود، دست راستش را از عبا بیرون آورد و به سوی [[آسمان]] دراز کرد و سه بار فرمود<ref>تفسیر فرات کوفی، ص ۳۳۴ و تفسیر القرآن العظیم، ص ۳۱۳۳ و مجمع البیان، ص ۵۵۹.</ref>: {{متن حدیث| اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِي وَ خَاصَّتِي فَأَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً}}<ref>خدایا! فقط اینان، [[اهل بیت]] من‌اند؛ پس هر گونه [[پلیدی]] را از آنها دور کن و آنها را کاملاً [[پاک]] فرما!؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج ۲، ص ۲۲۶؛ ابن بطریق، العمده، ص ۳۹؛ الطرائف، ج ۱، ص ۱۲۵؛ شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۹۹ و تفسیر فرات، ص ۳۴۱.</ref>. | |||
[[ام سلمه]] جلو رفت تا او هم از این فضای [[معنوی]] بهره‌مند شود. او گوشه عبا را بلند کرده، سرش را داخل در کساء کرد و گفت: {{عربی|مَا أَنَا مِنْ أَهْلِ الْبَيْتِ؟}}<ref>مسند احمد، ج ۶، ص ۲۹۲؛ المعجم الکبیر، ج ۲، ص ۵۴؛ تفسیر فرات، ص ۳۳۴؛ و جامع البیان، ص ۷ و شیخ طوسی، الامالی، ص ۵۶۵.</ref>، "ای [[رسول خدا]] {{صل}}! من هم از اهل بیتم؟" حضرت {{صل}} کساء را از دست او کشید و مانع از ورود او به جمع اهل بیتش شده<ref>مسند احمد، ج ۶، ص ۲۹۲؛ المعجم الکبیر، ص ۵۴ و محمد بن احمد دولابی، الذریة الطاهره، ص ۱۵۰،</ref>، فرمود: "تو مقام خودت را داری؛ تو بر خیر هستی<ref>المعجم الکبیر، ص ۵۴؛ شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۳۳۹-۳۴۰؛ تفسیر القرآن العظیم، ج ۹، ص ۳۱۳۳؛ تقی الدین مقریزی، امتاع الاسماع، ص۳۸۳ و کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۸۷.</ref>؛ تو از [[همسران]] [[رسول]] خدایی؛ اما [[اهل بیت]] من اینان‌اند"<ref>تفسیر فرات، ص ۳۳۴.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اهل بیت و آل کساء (مقاله)|اهل بیت و آل کساء]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۱۷۸-۱۸۰.</ref> | |||
این ماجرا که دربارۀ این [[پنج تن]] [[معصوم]] به‌طور خلاصه یاد شد، سبب شده که آنان را [[اصحاب کساء]] و آن روز را [[یوم]] العباء و [[یوم]] الکساء گویند. نیز [[آل عبا]] و [[پنج تن آل عبا]] هم گفته می‌شود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۷۸.</ref>. | |||
== سند حدیث کساء == | |||
حدیث کساء از حیث سند، قطعی و تردید ناپذیر است و محدثان و راویان بسیاری در کتب معتبر خویش از آن یاد کرده‌اند؛ به گونه‌ای که [[نقل]] آن به [[حد]] تواتر است. قرائن بسیاری نیز بر درستی این [[حدیث]] دلالت دارد؛ به گونه‌ای که نمی‌توان در وقوع این رویداد، تردیدی به خود راه داد. بسیاری از [[مفسران]] بزرگ مانند [[طبری]] در [[جامع البیان]]<ref>جامع البیان، ص ۵-۷.</ref>، [[ابن ابی حاتم]] در [[تفسیر قرآن]] العظیم<ref>تفسیر القرآن العظیم، ج ۹، ص ۳۱۳۱ -۳۱۳۳.</ref>، [[فرات کوفی]] در [[تفسیر کوفی]]<ref>تفسیر فرات، ص ۳۳۲ - ۳۴۰.</ref>، [[حسکانی]] در [[شواهد التنزیل]]<ref>شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۱۸ - ۴۷.</ref> و [[سیوطی]] در [[الدر المنثور]] <ref>الدر المنثور، ص ۱۹۸.</ref>، [[شیخ طوسی]] در [[التبیان]]<ref>التبیان، ص ۳۳۹ - ۳۴۰.</ref> و دیگر [[مفسران]]، در کتاب‌های [[تفسیر]] خود [[روایات]] فراوانی را در این باره [[نقل]] کرده‌اند؛ این [[حدیث]] حتی از [[همسران پیامبر]] {{صل}} مانند [[عایشه]] نیز [[نقل]] شده است<ref>امتاع الاسماع، ج۵، ص ۳۸۳ - ۳۸۴؛ جامع البیان، ص ۵، صحیح مسلم، ج ۷، ص ۱۳۰ و حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۱۴۷.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اهل بیت و آل کساء (مقاله)|اهل بیت و آل کساء]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۱۸۰-۱۸۱.</ref> | |||
== محل رویداد واقعه کساء == | |||
واقعه کساء بی‌تردید در خانه [[ام‌سلمه]] روی داده و [[عایشه]] نیز این مطلب را تأیید کرده است؛ چنانکه از [[ابوعبدالله جدلی]] [[روایت]] شده است که "روزی به نزد [[عایشه]] وارد شدم و گفتم: این [[آیه]] (تطهیر) در کجا نازل شده است؟ او گفت: "در خانه [[ام‌سلمه]]"<ref>تفسیر فرات، ص ۳۳۴ و محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۳۵، ص ۲۱۵.</ref>. در روایتی دیگر نیز آمده است که [[ام‌سلمه]] به ابوعبداللّه جدلی گفت: "اگر از [[عایشه]] بپرسی به تو خواهد گفت که این [[آیه]] در خانه من نازل شده است"<ref>تفسیر فرات، ص ۳۳۴ و محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۳۵، ص ۲۱۵.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اهل بیت و آل کساء (مقاله)|اهل بیت و آل کساء]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۱۸۱.</ref> | |||
== [[ائمه معصومین]] {{عم}} مصادیق [[اهل بیت]] {{عم}} == | |||
مضمون [[حدیث ثقلین]]، تأکید [[پیامبر]] {{صل}} بر با هم بودن [[قرآن]] و [[اهل بیت]] {{عم}} تا [[روز قیامت]] و [[لزوم]] [[پیروی]] [[جامعه اسلامی]] از آنان، به روشنی بر این مسئله دلالت دارد که مصادیق [[اهل بیت]] {{عم}} تنها [[اصحاب کساء]] ـ که آخرین آنان پنجاه سال پس از رحلت [[رسول خدا]] {{صل}} به [[شهادت]] رسید ـ نیستند؛ بلکه چنانکه در برخی روایات اهل بیت {{عم}} بدان تصریح شده است، نه نفر از [[فرزندان]] [[حسین]] {{ع}} نیز جزو آنها هستند<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ج۱، ص۲۴۴-۲۴۵؛ علی بن محمد قمی، کفایة الاثر، ص۱۷۱ و شیخ صدوق، معانی الأخبار، ص ۹۱.</ref>. | |||
[[علی]] {{ع}} در جواب کسی که از ایشان درباره معنای قول [[رسول خدا]] {{صل}} درباره "[[ثقلین]]" پرسید، در [[تبیین]] معنای [[عترت پیامبر]] {{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث| أَنَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ الْأَئِمَّةُ التِّسْعَةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ تَاسِعُهُمْ مَهْدِيُّهُمْ وَ قَائِمُهُمْ لَا يُفَارِقُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَ لَا يُفَارِقُهُمْ حَتَّى يَرِدُوا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ {{صل}} حَوْضَهُ}}<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا {{ع}}، ج ۱، ص ۵۷؛ قطب الدین راوندی، قصص الانبیاء، ص ۳۶۰، کمال‌الدین، ص ۲۴۰ و معانی الاخبار، ص ۹۰ - ۹۱.</ref>.<ref>[[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اهل بیت و آل کساء (مقاله)|اهل بیت و آل کساء]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم]]، ص ۱۸۴-۱۸۵.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[اصحاب کساء]] ([[آل کساء]]) | |||
* [[واقعه کساء]] | |||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | |||
# [[پرونده:152259.jpg|22px]] [[سید علی اکبر حسینی ایمنی|حسینی ایمنی، سید علی اکبر]]، [[اهل بیت و آل کساء (مقاله)|اهل بیت و آل کساء]]، [[فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم (کتاب)|'''فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم''']] | |||
# [[پرونده:IM010625.jpg|22px]] [[محمد هادی منصوری]] | [[آمنه قریب دوست]]، [[اعتبارسنجی حدیث کساء (مقاله)|'''اعتبارسنجی حدیث کساء''']]، [[حدیث پژوهی (نشریه)|دوفصلنامه حدیث پژوهی]] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | == پانویس == | ||
{{ | {{پانویس}} | ||
{{اهل بیت}} | {{اهل بیت}} | ||
{{فضائل امام علی}} | |||
{{فضائل اهل بیت}} | {{فضائل اهل بیت}} | ||
[[رده:احادیث | |||
[[رده:احادیث نامدار]] | |||
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]] | [[رده:مدخل فرهنگ غدیر]] | ||
[[رده:فضائل اهل بیت]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۹ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۱۶
این مدخل زیرشاخهٔ بحث احادیث امامت است. حدیث کساء از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حدیث کساء در علوم حدیث - حدیث کساء در معارف و سیره نبوی - پرسش مرتبط ندارد| حدیث کساء | |
|---|---|
| متن حدیث | |
| «... فَقالَ: يا فاطِمَةُ، ائتِينِي بِالكِساء اليَمانِي فَغَطِّينِي بِهِ، فَأتَيتُهُ بِالكِساءِ اليَمانِي فَغَطَّيتُهُ بِهِ ...» | |
| ترجمه حدیث | |
| ... پیامبر فرمود: ای فاطمه برایم کساء یمانی را بیاور و مرا بدان بپوشان من کساء یمانی را برایش آوردم و او را بدان پوشاندم ... | |
| مشخصات حدیث | |
| صادره از | پیامبر خاتم (ص) |
| راویان | |
| محتوای حدیث | |
| سبب صدور | حدیثی درباره فضیلت پنج تن آل عبا (ع) |
| دلالت حدیث |
|
| منابع حدیث | |
| منابع شیعه | |
| منابع اهل سنت | |
مقدمه
واقعه «کساء» از وقایع معروفی است که علمای شیعه و سنی آن را تأیید و اخبار این رویداد را به صورت متواتر اما با اقوالی ناقص و با اختلافی اندک نقل کرده‌اند. با توجه به ناقص بودن احادیث نقل شده در این باره و اشاره به بخشی از این واقعه در این روایات، بجاست با بهره‌گیری از این روایات پراکنده و ناقص، تصویر نسبتاً جامع و کاملی از این رویداد تاریخی ارائه شود"[۱].
معناشناسی
کساء واژه‌ای عربی و به معنای لباس[۲] و پوشیدن و پوشاندن لباس است[۳]. از این ریشه، پنج واژه در قرآن کریم به کار رفته است: ﴿كِسْوَتُهُنَّ﴾[۴]، ﴿نَكْسُوهَا﴾[۵]، ﴿اكْسُوهُمْ﴾[۶]، ﴿كِسْوَتُهُمْ﴾[۷]، ﴿فَكَسَوْنَا﴾[۸]. از دیدگاه مفسران، این واژگان نیز در همان معنای لغوی یعنی لباس و پوشاندن لباس استفاده شده است[۹]. در ادعیه نیز همان معنای لغوی مراد است: «اللَّهُمَّ اكْسُ كُلَّ عُرْيَانٍ»[۱۰].
اما در روایات مشهور به حدیث کساء، این واژه معنایی فراتر از پوشش دارد و دارای کاربردهای متفاوتی است، از جمله زیرانداز[۱۱]، روانداز[۱۲]، عباء[۱۳] و لباسی که روی لباس‌های دیگر قرار می‌گیرد[۱۴].[۱۵]
شرح ماجرا
روزی رسول خدا (ص) به منزل همسر خود، ام سلمه وارد شد؛ آن روز، دخترش، فاطمه (س) غذایی (کاچی یا حریره) در دیگ کوچکی برای پدرش تهیه کرده بود و آن را در طبقی گذارد و راهی خانه پدر شد[۱۶]. وقتی ایشان به حضور پیامبر (ص) رسید. رسول خدا (ص) از ایشان خواست همسر و دو فرزندش را نیز به آنجا بخواند[۱۷]. ایشان بی‌درنگ به خانه بازگشت و از همسر و دو فرزندش خواست که خواست رسول اکرم (ص) را اجابت کنند[۱۸] و طولی نکشید که ایشان همراه شوهر و دو فرزند خردسالش به خانه پدر وارد شد. وقتی سفره پهن می‌شد، با اینکه عادت پیامبر (ص) این بود که بدون همسرش غذا نمی‌خورد؛ اما آن روز از همسرش برای خوردن غذا، دعوت نکرد.
در هنگام خوردن غذا، جبرئیل این آیه را به امر خدا نازل کرد: ﴿...إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا﴾[۱۹]. پس رسول خدا (ص)، علی (ع) را روبه‌رو و حسن و حسین (ع) را سمت راست و چپش و فاطمه (س) را پشت سرش نشاند و سپس عبای خیبری[۲۰] یا کساء سیاه پشمینی را که نقش جهاز شتر بر آن بود[۲۱]، بر سر آنها انداخت و سپس، در حالی که با دست چپش گوشه‌های عبا یا کساء را گرفته بود، دست راستش را از عبا بیرون آورد و به سوی آسمان دراز کرد و سه بار فرمود[۲۲]: « اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِي وَ خَاصَّتِي فَأَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً»[۲۳].
ام سلمه جلو رفت تا او هم از این فضای معنوی بهره‌مند شود. او گوشه عبا را بلند کرده، سرش را داخل در کساء کرد و گفت: مَا أَنَا مِنْ أَهْلِ الْبَيْتِ؟[۲۴]، "ای رسول خدا (ص)! من هم از اهل بیتم؟" حضرت (ص) کساء را از دست او کشید و مانع از ورود او به جمع اهل بیتش شده[۲۵]، فرمود: "تو مقام خودت را داری؛ تو بر خیر هستی[۲۶]؛ تو از همسران رسول خدایی؛ اما اهل بیت من اینان‌اند"[۲۷].[۲۸]
این ماجرا که دربارۀ این پنج تن معصوم به‌طور خلاصه یاد شد، سبب شده که آنان را اصحاب کساء و آن روز را یوم العباء و یوم الکساء گویند. نیز آل عبا و پنج تن آل عبا هم گفته می‌شود[۲۹].
سند حدیث کساء
حدیث کساء از حیث سند، قطعی و تردید ناپذیر است و محدثان و راویان بسیاری در کتب معتبر خویش از آن یاد کرده‌اند؛ به گونه‌ای که نقل آن به حد تواتر است. قرائن بسیاری نیز بر درستی این حدیث دلالت دارد؛ به گونه‌ای که نمی‌توان در وقوع این رویداد، تردیدی به خود راه داد. بسیاری از مفسران بزرگ مانند طبری در جامع البیان[۳۰]، ابن ابی حاتم در تفسیر قرآن العظیم[۳۱]، فرات کوفی در تفسیر کوفی[۳۲]، حسکانی در شواهد التنزیل[۳۳] و سیوطی در الدر المنثور [۳۴]، شیخ طوسی در التبیان[۳۵] و دیگر مفسران، در کتاب‌های تفسیر خود روایات فراوانی را در این باره نقل کرده‌اند؛ این حدیث حتی از همسران پیامبر (ص) مانند عایشه نیز نقل شده است[۳۶].[۳۷]
محل رویداد واقعه کساء
واقعه کساء بی‌تردید در خانه ام‌سلمه روی داده و عایشه نیز این مطلب را تأیید کرده است؛ چنانکه از ابوعبدالله جدلی روایت شده است که "روزی به نزد عایشه وارد شدم و گفتم: این آیه (تطهیر) در کجا نازل شده است؟ او گفت: "در خانه ام‌سلمه"[۳۸]. در روایتی دیگر نیز آمده است که ام‌سلمه به ابوعبداللّه جدلی گفت: "اگر از عایشه بپرسی به تو خواهد گفت که این آیه در خانه من نازل شده است"[۳۹].[۴۰]
ائمه معصومین (ع) مصادیق اهل بیت (ع)
مضمون حدیث ثقلین، تأکید پیامبر (ص) بر با هم بودن قرآن و اهل بیت (ع) تا روز قیامت و لزوم پیروی جامعه اسلامی از آنان، به روشنی بر این مسئله دلالت دارد که مصادیق اهل بیت (ع) تنها اصحاب کساء ـ که آخرین آنان پنجاه سال پس از رحلت رسول خدا (ص) به شهادت رسید ـ نیستند؛ بلکه چنانکه در برخی روایات اهل بیت (ع) بدان تصریح شده است، نه نفر از فرزندان حسین (ع) نیز جزو آنها هستند[۴۱].
علی (ع) در جواب کسی که از ایشان درباره معنای قول رسول خدا (ص) درباره "ثقلین" پرسید، در تبیین معنای عترت پیامبر (ص) می‌فرماید: « أَنَا وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ الْأَئِمَّةُ التِّسْعَةُ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ تَاسِعُهُمْ مَهْدِيُّهُمْ وَ قَائِمُهُمْ لَا يُفَارِقُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَ لَا يُفَارِقُهُمْ حَتَّى يَرِدُوا عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (ص) حَوْضَهُ»[۴۲].[۴۳]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: حسینی ایمنی، سید علی اکبر، اهل بیت و آل کساء، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۱۷۸-۱۸۰.
- ↑ راغب اصفهانی، مفردات ألفاظ القرآن، ج۱، ص۷۱۱.
- ↑ ر.ک: مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۰، ص۶۲.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۳۳.
- ↑ سوره بقره، آیه ۲۵۹.
- ↑ سوره نساء، آیه ۵.
- ↑ سوره مائده، آیه ۸۹.
- ↑ سوره مؤمنون، آیه ۱۴.
- ↑ ر.ک: طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۵۸۷؛ طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج۳، ص۳۱؛ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، ج۲، ص۳۲۵؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲، ص۳۰۰؛ طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۴۰؛ ج۴، ص۱۷۲؛ فضل الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، ج۷، ص۷۵.
- ↑ کفعمی، البلد الأمین و الدرع الحصین، ص۱۹۱؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۹۵، ص۱۲۰.
- ↑ ابن حنبل، احمد بن محمد، مسند الامام احمد بن حنبل، ج۴۴، ص۱۱۹.
- ↑ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۵، ص۱۹۸.
- ↑ شیبانی، محمد بن حسن، نهج البیان عن کشف معانی القرآن، ج۴، ص۲۲۲.
- ↑ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج۵، ص۱۹۹.
- ↑ منصوری و قریب دوست، اعتبارسنجی حدیث کساء، دوفصلنامه حدیث پژوهی.
- ↑ فضل بن حسن طبرسی، جوامع الجامع، ج ۳، ص ۳۱۴؛ فضل بن حسن طبرسی، مجمع البیان، ج ۸، ص ۵۵۹؛ احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۶، ص ۲۹۲ و الطبرانی، المعجم الکبیر، ج ۳، ص ۵۴.
- ↑ مجمع البیان، ج ۸، ص ۵۵۹؛ مسند احمد، ج ۶، ص ۲۹۲؛ محمد بن جریر طبری، جامع البیان، ص ۷؛ جوامع الجامع، ص ۳۱۴ و صالحی دمشقی، سبل الهدی و الرشاد، ج ۱۱، ص ۱۲.
- ↑ مسند احمد، ج ۶، ص ۲۹۲؛ جوامع الجامع، ص ۳۱۴؛ ابن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج ۱، ص ۳۱۳۳؛ جامع البیان، ص ۷ و المعجم الکبیر، ج ۳، ص ۵۴.
- ↑ «جز این نیست که خداوند می‌خواهد از شما اهل بیت هر پلیدی را بزداید و شما را به شایستگی پاک گرداند» سوره احزاب، آیه ۳۳.
- ↑ فرات بن ابراهیم کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ص ۳۳۳.
- ↑ مسلم نیشابوری، صحیح، ج ۷، ص ۱۳۰؛ البیهقی، السنن الکبری، ج ۲، ص ۱۴۹؛ حسکانی، شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۵۶ و سید بن طاوس، الطرائف، ج ۱، ص ۱۲۹.
- ↑ تفسیر فرات کوفی، ص ۳۳۴ و تفسیر القرآن العظیم، ص ۳۱۳۳ و مجمع البیان، ص ۵۵۹.
- ↑ خدایا! فقط اینان، اهل بیت من‌اند؛ پس هر گونه پلیدی را از آنها دور کن و آنها را کاملاً پاک فرما!؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج ۲، ص ۲۲۶؛ ابن بطریق، العمده، ص ۳۹؛ الطرائف، ج ۱، ص ۱۲۵؛ شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۹۹ و تفسیر فرات، ص ۳۴۱.
- ↑ مسند احمد، ج ۶، ص ۲۹۲؛ المعجم الکبیر، ج ۲، ص ۵۴؛ تفسیر فرات، ص ۳۳۴؛ و جامع البیان، ص ۷ و شیخ طوسی، الامالی، ص ۵۶۵.
- ↑ مسند احمد، ج ۶، ص ۲۹۲؛ المعجم الکبیر، ص ۵۴ و محمد بن احمد دولابی، الذریة الطاهره، ص ۱۵۰،
- ↑ المعجم الکبیر، ص ۵۴؛ شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۳۳۹-۳۴۰؛ تفسیر القرآن العظیم، ج ۹، ص ۳۱۳۳؛ تقی الدین مقریزی، امتاع الاسماع، ص۳۸۳ و کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۸۷.
- ↑ تفسیر فرات، ص ۳۳۴.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، اهل بیت و آل کساء، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۱۷۸-۱۸۰.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۷۸.
- ↑ جامع البیان، ص ۵-۷.
- ↑ تفسیر القرآن العظیم، ج ۹، ص ۳۱۳۱ -۳۱۳۳.
- ↑ تفسیر فرات، ص ۳۳۲ - ۳۴۰.
- ↑ شواهد التنزیل، ج ۲، ص ۱۸ - ۴۷.
- ↑ الدر المنثور، ص ۱۹۸.
- ↑ التبیان، ص ۳۳۹ - ۳۴۰.
- ↑ امتاع الاسماع، ج۵، ص ۳۸۳ - ۳۸۴؛ جامع البیان، ص ۵، صحیح مسلم، ج ۷، ص ۱۳۰ و حاکم نیشابوری، المستدرک، ج۳، ص۱۴۷.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، اهل بیت و آل کساء، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۱۸۰-۱۸۱.
- ↑ تفسیر فرات، ص ۳۳۴ و محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۳۵، ص ۲۱۵.
- ↑ تفسیر فرات، ص ۳۳۴ و محمد باقر مجلسی، بحار الانوار، ج ۳۵، ص ۲۱۵.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، اهل بیت و آل کساء، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۱۸۱.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین، ج۱، ص۲۴۴-۲۴۵؛ علی بن محمد قمی، کفایة الاثر، ص۱۷۱ و شیخ صدوق، معانی الأخبار، ص ۹۱.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۱، ص ۵۷؛ قطب الدین راوندی، قصص الانبیاء، ص ۳۶۰، کمال‌الدین، ص ۲۴۰ و معانی الاخبار، ص ۹۰ - ۹۱.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، اهل بیت و آل کساء، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۱۸۴-۱۸۵.
