مسئولیت کارگزاران: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = کارگزاران | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط  = }}
<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">مدخل‌های وابسته به این بحث:</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[مسئولیت کارگزاران در قرآن]] - [[مسئولیت کارگزاران در حدیث]] - [[مسئولیت کارگزاران در نهج البلاغه]] - [[مسئولیت کارگزاران در فقه سیاسی]] - [[مسئولیت کارگزاران در معارف و سیره نبوی]]</div>
<div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[مسئولیت کارگزاران (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>


==[[مسئولیت]] در برابر [[پروردگار]]==
مسئولیت به معنای پرسیدنی و بازخواستنی است. [[انسان]] در طول [[زندگی]] همیشه با [[تعهد]] و مسئولیت رو‌به‌روست و این، یکی از امتیازهای [[انسان]] نسبت به دیگر موجودات است و در این میان کارگزاران و مدیران نسبت به بقیه کردم دارای مسئولیت‌های بیشتری هستند مانند: [[مسئولیت]] در برابر [[پروردگار]]؛ مسئولیت در برابر [[امام]] و [[رهبر]]؛ مسئولیت در برابر خویشتن؛ مسئولیت در برابر سازمان و انجام [[وظایف]]؛ مسئولیت در برابر کارکنان؛ مسئولیت در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]] و فرصت‌طلبان و مسئولیت در برابر [[عامه]] [[مردم]].
 
== [[مسئولیت]] در برابر [[پروردگار]] ==
مهم‌ترین جلوه‌های [[مسئولیت]] مدیران و [[کارگزاران]] در برابر [[پروردگار]] عبارت‌اند از:  
مهم‌ترین جلوه‌های [[مسئولیت]] مدیران و [[کارگزاران]] در برابر [[پروردگار]] عبارت‌اند از:  
#[[پرواپیشگی]] و مهار [[نفس]] [[سرکش]]؛
# [[پرواپیشگی]] و مهار [[نفس]] [[سرکش]]؛
#مبنا قراردادن [[کتاب و سنت]]؛
# مبنا قراردادن [[کتاب و سنت]]؛
#برپا داشتن [[نماز]] و [[اخلاص]] در [[عبادت]]؛  
# برپا داشتن [[نماز]] و [[اخلاص]] در [[عبادت]]؛  
#پرهیز از [[شرک]] در امر حکم‌رانی؛
# پرهیز از [[شرک]] در امر حکم‌رانی؛
#پرهیز از [[تکبر]] و [[استکبار]].
# پرهیز از [[تکبر]] و [[استکبار]].


به‌ویژه [[تلاش]] [[کارگزاران]] برای رعایت [[حدود الهی]] و جوانب [[امر و نهی]] او و اخلاص‌پیشگی در [[عبادت]]، از جمله [[وظایف]] آنان در برابر [[پروردگار]] به‌حساب می‌آید<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>.
به‌ویژه [[تلاش]] [[کارگزاران]] برای رعایت [[حدود الهی]] و جوانب [[امر و نهی]] او و اخلاص‌پیشگی در [[عبادت]]، از جمله [[وظایف]] آنان در برابر [[پروردگار]] به‌حساب می‌آید<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>.


== مسئولیت کارگزاران در برابر [[امام]] و [[رهبر]] ==
== مسئولیت کارگزاران در برابر [[امام]] و [[رهبر]] ==
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر [[امام]] و [[رهبر]] عبارت‌اند از:
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر [[امام]] و [[رهبر]] عبارت‌اند از:
#[[اطاعت]] از مافوق در انجام [[وظایف]]؛
# [[اطاعت]] از مافوق در انجام [[وظایف]]؛
#نیک‌خواهی و ارائه مشاوره [[نیک]] به [[رهبران]] و افراد مافوق.
# نیک‌خواهی و ارائه مشاوره [[نیک]] به [[رهبران]] و افراد مافوق.


بنابراین همه مدیران موظف‌اند که ضمن رعایت [[اوامر]] افراد مافوق و [[فرمانروایان]] [[صالح]]، همواره [[نیک‌خواه]] و مصلحت‌جوی آنان باشند و به‌درستی نصیحتشان کنند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>.
بنابراین همه مدیران موظف‌اند که ضمن رعایت [[اوامر]] افراد مافوق و [[فرمانروایان]] [[صالح]]، همواره [[نیک‌خواه]] و مصلحت‌جوی آنان باشند و به‌درستی نصیحتشان کنند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>.


== مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن ==
== مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن ==
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن عبارت‌اند از:
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن عبارت‌اند از:
#[[طلب یاری]] از [[پروردگار]] و [[اشتیاق]] به وصال او در فرجام کار؛
# [[طلب یاری]] از [[پروردگار]] و [[اشتیاق]] به وصال او در فرجام کار؛
#[[خودسازی]] و حساب‌کشی از خویشتن؛
# [[خودسازی]] و حساب‌کشی از خویشتن؛
#[[رایزنی]] با [[دانشمندان]] و [[فرزانگان]]؛
# [[رایزنی]] با [[دانشمندان]] و [[فرزانگان]]؛
#[[هم‌نشینی]] با نیک‌سرشتان؛
# [[هم‌نشینی]] با نیک‌سرشتان؛
#پرهیز از پذیرش چاپلوسان؛
# پرهیز از پذیرش چاپلوسان؛
#[[پیروی]] از [[سنت]] [[معصومان]] و [[عبرت‌گیری]] از حوادث گذشته و [[سرنوشت]] پیشینیان؛
# [[پیروی]] از [[سنت]] [[معصومان]] و [[عبرت‌گیری]] از حوادث گذشته و [[سرنوشت]] پیشینیان؛
#پرهیز از [[خودپسندی]] و [[خشم]] و [[معصیت]].
# پرهیز از [[خودپسندی]] و [[خشم]] و [[معصیت]].


همان‌طور که ملاحظه می‌شود، از جمله مهم‌ترین [[وظایف]] [[کارگزاران]] در برابر خویشتن، ایجاد شرایط رشد و توسعه قابلیت‌های فردی، پرهیز از [[معصیت]] و رعایت [[نظم در امور]] شخصی است <ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>.
همان‌طور که ملاحظه می‌شود، از جمله مهم‌ترین [[وظایف]] [[کارگزاران]] در برابر خویشتن، ایجاد شرایط رشد و توسعه قابلیت‌های فردی، پرهیز از [[معصیت]] و رعایت [[نظم در امور]] شخصی است <ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶.</ref>.


== مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان و انجام [[وظایف]] ==
== مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان و انجام [[وظایف]] ==
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان (برای [[خدمت]] به اهداف سازمان و انجام [[وظایف]] و [[تکالیف]])، عبارت‌اند از:
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان (برای [[خدمت]] به اهداف سازمان و انجام [[وظایف]] و [[تکالیف]])، عبارت‌اند از:
#سرعت و قاطعیت در انجام [[وظایف]]؛
# سرعت و قاطعیت در انجام [[وظایف]]؛
#[[مدیریت زمان]] و رسیدگی به موارد استثنا؛
# [[مدیریت زمان]] و رسیدگی به موارد استثنا؛
#رعایت دقایق و ظرایف امور؛
# رعایت دقایق و ظرایف امور؛
#احراز صلاحیت و [[شایستگی]].
# احراز صلاحیت و [[شایستگی]].


[[کارگزاران]] باید [[تلاش]] کنند که [[وظایف]] خود را به دقت و با ظرافت در زمان مقتضی انجام دهند، ضمن این‌که یکی از بزرگ‌ترین موارد [[ظلم و ستم]] در [[جامعه]]، [[ترویج]] ناشایستگی در سازمان‌هاست. بنابراین همه موظف‌اند تا حد امکان بر [[شایسته‌سالاری]] تأکید کنند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶-۶۷۷.</ref>.
[[کارگزاران]] باید [[تلاش]] کنند که [[وظایف]] خود را به دقت و با ظرافت در زمان مقتضی انجام دهند، ضمن این‌که یکی از بزرگ‌ترین موارد [[ظلم و ستم]] در [[جامعه]]، [[ترویج]] ناشایستگی در سازمان‌هاست. بنابراین همه موظف‌اند تا حد امکان بر [[شایسته‌سالاری]] تأکید کنند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۶-۶۷۷.</ref>.


== مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان ==
== مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان ==
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان و زیردستان عبارت‌اند از:  
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان و زیردستان عبارت‌اند از:  
#رعایت [[انصاف]] و [[عدالت]] در برابر کارکنان و برخورد مناسب با [[نیکوکاران]] و بدکاران؛
# رعایت [[انصاف]] و [[عدالت]] در برابر کارکنان و برخورد مناسب با [[نیکوکاران]] و بدکاران؛
#پرهیز از [[استبداد]] و تحمیل [[اراده]]؛
# پرهیز از [[استبداد]] و تحمیل [[اراده]]؛
#توجه به سابقه و کارنامه کارکنان؛
# توجه به سابقه و کارنامه کارکنان؛
#پوشاندن [[عیوب]] زیردستان (تا حدی که [[حقوق]] و [[منافع]] [[عامه]] [[مردم]] را خدشه‌دار نسازد)؛
# پوشاندن [[عیوب]] زیردستان (تا حدی که [[حقوق]] و [[منافع]] [[عامه]] [[مردم]] را خدشه‌دار نسازد)؛
#توجه به ظرایف و دقایق شغلی افراد گوناگون اعم از سپاهی و دبیر و [[قاضی]]؛
# توجه به ظرایف و دقایق شغلی افراد گوناگون اعم از سپاهی و دبیر و [[قاضی]]؛
#رعایت اصول [[شایسته‌سالاری]] در [[عزل]] و نصب‌ها و گماردن سرپرستان کارآزموده برای کارکنان؛
# رعایت اصول [[شایسته‌سالاری]] در [[عزل]] و نصب‌ها و گماردن سرپرستان کارآزموده برای کارکنان؛
#رسیدگی به معیشت و امور [[زندگی]] کارکنان و [[سپاهیان]] و تأمین [[مالی]] آنان؛
# رسیدگی به معیشت و امور [[زندگی]] کارکنان و [[سپاهیان]] و تأمین [[مالی]] آنان؛
#قدردانی و سپاس‌گزاری از افراد ساعی و پرتلاش و ذکر دلاوری‌ها و رشادت‌های افراد؛
# قدردانی و سپاس‌گزاری از افراد ساعی و پرتلاش و ذکر دلاوری‌ها و رشادت‌های افراد؛
#تأمین شرایط انجام کار برای افراد.
# تأمین شرایط انجام کار برای افراد.


همان‌طور که ملاحظه می‌شود، موارد [[تعهد]] [[کارگزاران]] در برابر زیردستان، متعدد و متنوع‌اند. از این‌روست که تأکید می‌شود مدیر باید [[مدبر]] باشد و از حیث [[تعهد]] و تخصص، به حد قابل قبولی از [[کفایت]] دست یافته باشد تا بتواند از عهده [[وظایف]] خود در برابر کارکنان برآید.
همان‌طور که ملاحظه می‌شود، موارد [[تعهد]] [[کارگزاران]] در برابر زیردستان، متعدد و متنوع‌اند. از این‌روست که تأکید می‌شود مدیر باید [[مدبر]] باشد و از حیث [[تعهد]] و تخصص، به حد قابل قبولی از [[کفایت]] دست یافته باشد تا بتواند از عهده [[وظایف]] خود در برابر کارکنان برآید.
خط ۵۹: خط ۵۷:
== مسئولیت کارگزاران در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]] و [[فرصت‌طلبان]] ==
== مسئولیت کارگزاران در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]] و [[فرصت‌طلبان]] ==
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]] و [[فرصت‌طلبان]] عبارت‌اند از:
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]] و [[فرصت‌طلبان]] عبارت‌اند از:
#سخت‌گیری بر [[خیانت‌کاران]]؛
# سخت‌گیری بر [[خیانت‌کاران]]؛
#انعطاف در برابر درخواست [[صلح]] از سوی [[دشمنان]]؛
# انعطاف در برابر درخواست [[صلح]] از سوی [[دشمنان]]؛
#[[مراقبت]] و رصد مستمر [[رفتار]] [[دشمنان]]؛
# [[مراقبت]] و رصد مستمر [[رفتار]] [[دشمنان]]؛
#رعایت پیمان‌ها و پرهیز از [[نقص]] معاهده‌ها؛
# رعایت پیمان‌ها و پرهیز از [[نقص]] معاهده‌ها؛
#پرهیز از [[کشتار]] و [[خون‌ریزی]]؛
# پرهیز از [[کشتار]] و [[خون‌ریزی]]؛
#جلوگیری از احتکار و مهار [[فرصت‌طلبان]].
# جلوگیری از احتکار و مهار [[فرصت‌طلبان]].


بنابراین حکایت [[کارگزاران]] [[مسلمان]] در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]]، حکایت [[مسلمان]] [[شجاع]]، [[صادق]] و قابل اعتمادی است که نسبت به [[عامه]] [[مردم]] [[مهربان]]، ولی در برابر [[دشمنان]] و [[جباران]] و خائنان، [[قاطع]] و کوبنده و سخت‌گیر است<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۷-۶۷۸.</ref>.
بنابراین حکایت [[کارگزاران]] [[مسلمان]] در برابر [[دشمنان]] و [[خیانت‌کاران]]، حکایت [[مسلمان]] [[شجاع]]، [[صادق]] و قابل اعتمادی است که نسبت به [[عامه]] [[مردم]] [[مهربان]]، ولی در برابر [[دشمنان]] و [[جباران]] و خائنان، [[قاطع]] و کوبنده و سخت‌گیر است<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۷-۶۷۸.</ref>.


== مسئولیت کارگزاران در برابر [[عامه]] [[مردم]] ==
== مسئولیت کارگزاران در برابر [[عامه]] [[مردم]] ==
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر آحاد [[جامعه]] و [[عامه]] [[مردم]] عبارت‌اند از:
مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر آحاد [[جامعه]] و [[عامه]] [[مردم]] عبارت‌اند از:
#[[مهربانی]] نسبت به [[مردم]]، همچون [[مهربانی]] [[پدر]] و [[مادر]] و پوشاندن [[عیب‌ها]] و کاستی‌های [[مردم]]؛
# [[مهربانی]] نسبت به [[مردم]]، همچون [[مهربانی]] [[پدر]] و [[مادر]] و پوشاندن [[عیب‌ها]] و کاستی‌های [[مردم]]؛
#عدالت‌خواهی و [[عدالت‌گستری]] و [[باور]] به این‌که همه [[مردم]] برادر و یا برابرند؛  
# عدالت‌خواهی و [[عدالت‌گستری]] و [[باور]] به این‌که همه [[مردم]] برادر و یا برابرند؛  
#توجه به اهمیت [[رضایت]] [[عامه]] [[مردم]] و مقدم داشتن [[خشنودی]] [[عامه]] [[مردم]] بر [[خشنودی]] اشراف و بزرگان؛ هم‌چنین تسهیل ارتباط با [[عامه]] [[مردم]] (به‌ویژه [[مردم]] [[نیازمند]]) و پرهیز از روی [[نهان]] داشتن از آنان؛
# توجه به اهمیت [[رضایت]] [[عامه]] [[مردم]] و مقدم داشتن [[خشنودی]] [[عامه]] [[مردم]] بر [[خشنودی]] اشراف و بزرگان؛ هم‌چنین تسهیل ارتباط با [[عامه]] [[مردم]] (به‌ویژه [[مردم]] [[نیازمند]]) و پرهیز از روی [[نهان]] داشتن از آنان؛
#برطرف ساختن [[کینه]] از دل‌های [[مردم]] و خوش‌گمانی نسبت به شهروندان و نیک‌خواهی برای آنان؛
# برطرف ساختن [[کینه]] از دل‌های [[مردم]] و خوش‌گمانی نسبت به شهروندان و نیک‌خواهی برای آنان؛
#پاسداری از سنت‌های [[شایسته]] گذشتگان؛
# پاسداری از سنت‌های [[شایسته]] گذشتگان؛
#در نظر گرفتن شرایط گروه‌های متفاوت شهروندان (توجه به مشکلات بازرگانان و صنعتگران؛ توجه به امور [[یتیمان]]، سالمندان، [[نیازمندان]]، فقرا و فرودستان و [[ضرورت]] [[مأمور]] ساختن سازمان یا سیستمی برای رسیدگی به امور آنان)؛
# در نظر گرفتن شرایط گروه‌های متفاوت شهروندان (توجه به مشکلات بازرگانان و صنعتگران؛ توجه به امور [[یتیمان]]، سالمندان، [[نیازمندان]]، فقرا و فرودستان و [[ضرورت]] [[مأمور]] ساختن سازمان یا سیستمی برای رسیدگی به امور آنان)؛
#به‌کارگماری دبیران و کارکنان [[شایسته]] برای [[کفایت]] امور [[مردم]] و [[مسئولیت‌پذیری]] در برابر خطاهای [[کارگزاران]] و نیروهای [[اداری]] خود؛ اجتناب از [[سوءظن]] [[مردم]] و توضیح‌دادن امور برای آنان؛
# به‌کارگماری دبیران و کارکنان [[شایسته]] برای [[کفایت]] امور [[مردم]] و [[مسئولیت‌پذیری]] در برابر خطاهای [[کارگزاران]] و نیروهای [[اداری]] خود؛ اجتناب از [[سوءظن]] [[مردم]] و توضیح‌دادن امور برای آنان؛
#پرهیز از منت گذاشتن بر [[مردم]] و پرهیز از [[خلف]] [[وعده]] در برابر [[مردم]]؛
# پرهیز از منت گذاشتن بر [[مردم]] و پرهیز از [[خلف]] [[وعده]] در برابر [[مردم]]؛
#اخذ [[مالیات]] منصفانه با روش‌های عادلانه و کاستن از بار [[مالیات]] در دوره‌های بحران و اهتمام به آبادسازی [[جامعه]] ([[شهرها]] و روستاها)؛ رعایت [[حق]] درباره دور و نزدیک و پرهیز از بخشیدن [[زمین]] به [[خویشان]] و [[نزدیکان]]؛ پرهیز از سوءاستفاده از [[اموال عمومی]] و [[بیت المال]] و پرهیز از ترجیح دادن خود بر دیگران و به [[غفلت]] زدن خویشتن.
# اخذ [[مالیات]] منصفانه با روش‌های عادلانه و کاستن از بار [[مالیات]] در دوره‌های بحران و اهتمام به آبادسازی [[جامعه]] ([[شهرها]] و روستاها)؛ رعایت [[حق]] درباره دور و نزدیک و پرهیز از بخشیدن [[زمین]] به [[خویشان]] و [[نزدیکان]]؛ پرهیز از سوءاستفاده از [[اموال عمومی]] و [[بیت المال]] و پرهیز از ترجیح دادن خود بر دیگران و به [[غفلت]] زدن خویشتن.


بنابراین، [[کارگزار]] [[مسلمان]] در برابر [[مردم]]، همچون [[پدر]] و [[مادر]] است؛ [[رضایت]] و [[خشنودی]] و خوش‌گمانی آنان را می‌جوید؛ از سنت‌های [[نیک]] گذشتگان پاسداری می‌کند؛ [[منافع]] و نیازها و ضرورت‌های حیات آیندگان را درمی‌یابد؛ [[نیاز]] گروه‌های متفاوت [[فقرا]]، [[یتیمان]]، بازرگانان و صنعتگران را در نظر می‌گیرد؛ و سعی در ایجاد [[ثبات]]، [[تعادل]] و توازن دارد<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۹.</ref>.
بنابراین، [[کارگزار]] [[مسلمان]] در برابر [[مردم]]، همچون [[پدر]] و [[مادر]] است؛ [[رضایت]] و [[خشنودی]] و خوش‌گمانی آنان را می‌جوید؛ از سنت‌های [[نیک]] گذشتگان پاسداری می‌کند؛ [[منافع]] و نیازها و ضرورت‌های حیات آیندگان را درمی‌یابد؛ [[نیاز]] گروه‌های متفاوت [[فقرا]]، [[یتیمان]]، بازرگانان و صنعتگران را در نظر می‌گیرد؛ و سعی در ایجاد [[ثبات]]، [[تعادل]] و توازن دارد<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۷۹.</ref>.


[[مدیریت]] در [[اسلام]]، [[مدیریت]] بر مبنای اصول و ارزش‌های انسانی و [[اخلاقی]] است. در واقع وجه ممیز [[مدیریت]] [[اسلامی]] و سایر رویکردها به [[مدیریت]]، [[التزام]] به [[اخلاق]] [[اسلامی]] است. براساس رویکرد [[نهج البلاغه]] به [[مدیریت]] و حکمرانی، [[کارگزاران]] [[حکومت]] باید از میان افرادی قابل [[اعتماد]]، [[متعهد]] و متخصص [[انتخاب]] شوند؛ افرادی که [[خیرخواه]] حکومت‌اند، در برابر [[پروردگار]]، [[امام]]، سازمان، کارکنان، آحاد [[جامعه]] و حتی [[دشمنان]]، باید خود را [[مسئول]] بدانند؛ افرادی [[عاقل]]، بالغ، [[عادل]] و مسئولیت‌پذیر که برای [[نیل]] به اهداف [[اجتماعی]] اهتمام می‌ورزند؛ افرادی که هرچند همواره مترصد [[نیل]] به اهداف خود و سازمان‌اند، ولی برای [[نیل]] به این اهداف، موظف به رعایت حدود و الزامات [[صراط]] مستقیم‌اند؛ از تمایل به [[چپ و راست]] می‌پرهیزند؛ و بر رعایت حدود و مرزها و الزامات حفظ و توسعه [[منافع]] ملی و [[ارزش‌های اخلاقی]] دیرپا تأکید دارند<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۶۹.</ref>.
[[مدیریت]] در [[اسلام]]، [[مدیریت]] بر مبنای اصول و ارزش‌های انسانی و [[اخلاقی]] است. در واقع وجه ممیز [[مدیریت]] [[اسلامی]] و سایر رویکردها به [[مدیریت]]، [[التزام]] به [[اخلاق]] [[اسلامی]] است. براساس رویکرد [[نهج البلاغه]] به [[مدیریت]] و حکمرانی، [[کارگزاران]] [[حکومت]] باید از میان افرادی قابل [[اعتماد]]، [[متعهد]] و متخصص [[انتخاب]] شوند؛ افرادی که [[خیرخواه]] حکومت‌اند، در برابر [[پروردگار]]، [[امام]]، سازمان، کارکنان، آحاد [[جامعه]] و حتی [[دشمنان]]، باید خود را [[مسئول]] بدانند؛ افرادی [[عاقل]]، بالغ، [[عادل]] و مسئولیت‌پذیر که برای [[نیل]] به اهداف [[اجتماعی]] اهتمام می‌ورزند؛ افرادی که هرچند همواره مترصد [[نیل]] به اهداف خود و سازمان‌اند، ولی برای [[نیل]] به این اهداف، موظف به رعایت حدود و الزامات [[صراط]] مستقیم‌اند؛ از تمایل به [[چپ و راست]] می‌پرهیزند؛ و بر رعایت حدود و مرزها و الزامات حفظ و توسعه [[منافع]] ملی و [[ارزش‌های اخلاقی]] دیرپا تأکید دارند<ref>[[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۲، ص ۶۶۹.</ref>.
 
== جستارهای وابسته ==
{{مدخل وابسته}}
* [[مسئولیت‌پذیری]]
* [[مسئولیت در برابر خانواده]]
* [[مسئولیت در برابر والدین]]
* [[مسئولیت والدین]]
* [[مسئولیت فردی]]
* [[مسئولیت اجتماعی]]
* [[مسئولیت اخلاقی]]
* [[عهد]]
{{پایان مدخل‌ وابسته}}


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
#[[پرونده:13681049.jpg|22px]] [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۲''']]
# [[پرونده:13681049.jpg|22px]] [[سید حسین دین‌پرور|دین‌پرور، سید حسین]]، [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه ج۲''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
[[رده:مسئولیت]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۰۳

مسئولیت به معنای پرسیدنی و بازخواستنی است. انسان در طول زندگی همیشه با تعهد و مسئولیت رو‌به‌روست و این، یکی از امتیازهای انسان نسبت به دیگر موجودات است و در این میان کارگزاران و مدیران نسبت به بقیه کردم دارای مسئولیت‌های بیشتری هستند مانند: مسئولیت در برابر پروردگار؛ مسئولیت در برابر امام و رهبر؛ مسئولیت در برابر خویشتن؛ مسئولیت در برابر سازمان و انجام وظایف؛ مسئولیت در برابر کارکنان؛ مسئولیت در برابر دشمنان و خیانت‌کاران و فرصت‌طلبان و مسئولیت در برابر عامه مردم.

مسئولیت در برابر پروردگار

مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت مدیران و کارگزاران در برابر پروردگار عبارت‌اند از:

  1. پرواپیشگی و مهار نفس سرکش؛
  2. مبنا قراردادن کتاب و سنت؛
  3. برپا داشتن نماز و اخلاص در عبادت؛
  4. پرهیز از شرک در امر حکم‌رانی؛
  5. پرهیز از تکبر و استکبار.

به‌ویژه تلاش کارگزاران برای رعایت حدود الهی و جوانب امر و نهی او و اخلاص‌پیشگی در عبادت، از جمله وظایف آنان در برابر پروردگار به‌حساب می‌آید[۱].

مسئولیت کارگزاران در برابر امام و رهبر

مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر امام و رهبر عبارت‌اند از:

  1. اطاعت از مافوق در انجام وظایف؛
  2. نیک‌خواهی و ارائه مشاوره نیک به رهبران و افراد مافوق.

بنابراین همه مدیران موظف‌اند که ضمن رعایت اوامر افراد مافوق و فرمانروایان صالح، همواره نیک‌خواه و مصلحت‌جوی آنان باشند و به‌درستی نصیحتشان کنند[۲].

مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن

مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر خویشتن عبارت‌اند از:

  1. طلب یاری از پروردگار و اشتیاق به وصال او در فرجام کار؛
  2. خودسازی و حساب‌کشی از خویشتن؛
  3. رایزنی با دانشمندان و فرزانگان؛
  4. هم‌نشینی با نیک‌سرشتان؛
  5. پرهیز از پذیرش چاپلوسان؛
  6. پیروی از سنت معصومان و عبرت‌گیری از حوادث گذشته و سرنوشت پیشینیان؛
  7. پرهیز از خودپسندی و خشم و معصیت.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود، از جمله مهم‌ترین وظایف کارگزاران در برابر خویشتن، ایجاد شرایط رشد و توسعه قابلیت‌های فردی، پرهیز از معصیت و رعایت نظم در امور شخصی است [۳].

مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان و انجام وظایف

مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر سازمان (برای خدمت به اهداف سازمان و انجام وظایف و تکالیف)، عبارت‌اند از:

  1. سرعت و قاطعیت در انجام وظایف؛
  2. مدیریت زمان و رسیدگی به موارد استثنا؛
  3. رعایت دقایق و ظرایف امور؛
  4. احراز صلاحیت و شایستگی.

کارگزاران باید تلاش کنند که وظایف خود را به دقت و با ظرافت در زمان مقتضی انجام دهند، ضمن این‌که یکی از بزرگ‌ترین موارد ظلم و ستم در جامعه، ترویج ناشایستگی در سازمان‌هاست. بنابراین همه موظف‌اند تا حد امکان بر شایسته‌سالاری تأکید کنند[۴].

مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان

مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر کارکنان و زیردستان عبارت‌اند از:

  1. رعایت انصاف و عدالت در برابر کارکنان و برخورد مناسب با نیکوکاران و بدکاران؛
  2. پرهیز از استبداد و تحمیل اراده؛
  3. توجه به سابقه و کارنامه کارکنان؛
  4. پوشاندن عیوب زیردستان (تا حدی که حقوق و منافع عامه مردم را خدشه‌دار نسازد)؛
  5. توجه به ظرایف و دقایق شغلی افراد گوناگون اعم از سپاهی و دبیر و قاضی؛
  6. رعایت اصول شایسته‌سالاری در عزل و نصب‌ها و گماردن سرپرستان کارآزموده برای کارکنان؛
  7. رسیدگی به معیشت و امور زندگی کارکنان و سپاهیان و تأمین مالی آنان؛
  8. قدردانی و سپاس‌گزاری از افراد ساعی و پرتلاش و ذکر دلاوری‌ها و رشادت‌های افراد؛
  9. تأمین شرایط انجام کار برای افراد.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود، موارد تعهد کارگزاران در برابر زیردستان، متعدد و متنوع‌اند. از این‌روست که تأکید می‌شود مدیر باید مدبر باشد و از حیث تعهد و تخصص، به حد قابل قبولی از کفایت دست یافته باشد تا بتواند از عهده وظایف خود در برابر کارکنان برآید.

مسئولیت کارگزاران در برابر دشمنان و خیانت‌کاران و فرصت‌طلبان

مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر دشمنان و خیانت‌کاران و فرصت‌طلبان عبارت‌اند از:

  1. سخت‌گیری بر خیانت‌کاران؛
  2. انعطاف در برابر درخواست صلح از سوی دشمنان؛
  3. مراقبت و رصد مستمر رفتار دشمنان؛
  4. رعایت پیمان‌ها و پرهیز از نقص معاهده‌ها؛
  5. پرهیز از کشتار و خون‌ریزی؛
  6. جلوگیری از احتکار و مهار فرصت‌طلبان.

بنابراین حکایت کارگزاران مسلمان در برابر دشمنان و خیانت‌کاران، حکایت مسلمان شجاع، صادق و قابل اعتمادی است که نسبت به عامه مردم مهربان، ولی در برابر دشمنان و جباران و خائنان، قاطع و کوبنده و سخت‌گیر است[۵].

مسئولیت کارگزاران در برابر عامه مردم

مهم‌ترین جلوه‌های مسئولیت کارگزاران در برابر آحاد جامعه و عامه مردم عبارت‌اند از:

  1. مهربانی نسبت به مردم، همچون مهربانی پدر و مادر و پوشاندن عیب‌ها و کاستی‌های مردم؛
  2. عدالت‌خواهی و عدالت‌گستری و باور به این‌که همه مردم برادر و یا برابرند؛
  3. توجه به اهمیت رضایت عامه مردم و مقدم داشتن خشنودی عامه مردم بر خشنودی اشراف و بزرگان؛ هم‌چنین تسهیل ارتباط با عامه مردم (به‌ویژه مردم نیازمند) و پرهیز از روی نهان داشتن از آنان؛
  4. برطرف ساختن کینه از دل‌های مردم و خوش‌گمانی نسبت به شهروندان و نیک‌خواهی برای آنان؛
  5. پاسداری از سنت‌های شایسته گذشتگان؛
  6. در نظر گرفتن شرایط گروه‌های متفاوت شهروندان (توجه به مشکلات بازرگانان و صنعتگران؛ توجه به امور یتیمان، سالمندان، نیازمندان، فقرا و فرودستان و ضرورت مأمور ساختن سازمان یا سیستمی برای رسیدگی به امور آنان)؛
  7. به‌کارگماری دبیران و کارکنان شایسته برای کفایت امور مردم و مسئولیت‌پذیری در برابر خطاهای کارگزاران و نیروهای اداری خود؛ اجتناب از سوءظن مردم و توضیح‌دادن امور برای آنان؛
  8. پرهیز از منت گذاشتن بر مردم و پرهیز از خلف وعده در برابر مردم؛
  9. اخذ مالیات منصفانه با روش‌های عادلانه و کاستن از بار مالیات در دوره‌های بحران و اهتمام به آبادسازی جامعه (شهرها و روستاها)؛ رعایت حق درباره دور و نزدیک و پرهیز از بخشیدن زمین به خویشان و نزدیکان؛ پرهیز از سوءاستفاده از اموال عمومی و بیت المال و پرهیز از ترجیح دادن خود بر دیگران و به غفلت زدن خویشتن.

بنابراین، کارگزار مسلمان در برابر مردم، همچون پدر و مادر است؛ رضایت و خشنودی و خوش‌گمانی آنان را می‌جوید؛ از سنت‌های نیک گذشتگان پاسداری می‌کند؛ منافع و نیازها و ضرورت‌های حیات آیندگان را درمی‌یابد؛ نیاز گروه‌های متفاوت فقرا، یتیمان، بازرگانان و صنعتگران را در نظر می‌گیرد؛ و سعی در ایجاد ثبات، تعادل و توازن دارد[۶].

مدیریت در اسلام، مدیریت بر مبنای اصول و ارزش‌های انسانی و اخلاقی است. در واقع وجه ممیز مدیریت اسلامی و سایر رویکردها به مدیریت، التزام به اخلاق اسلامی است. براساس رویکرد نهج البلاغه به مدیریت و حکمرانی، کارگزاران حکومت باید از میان افرادی قابل اعتماد، متعهد و متخصص انتخاب شوند؛ افرادی که خیرخواه حکومت‌اند، در برابر پروردگار، امام، سازمان، کارکنان، آحاد جامعه و حتی دشمنان، باید خود را مسئول بدانند؛ افرادی عاقل، بالغ، عادل و مسئولیت‌پذیر که برای نیل به اهداف اجتماعی اهتمام می‌ورزند؛ افرادی که هرچند همواره مترصد نیل به اهداف خود و سازمان‌اند، ولی برای نیل به این اهداف، موظف به رعایت حدود و الزامات صراط مستقیم‌اند؛ از تمایل به چپ و راست می‌پرهیزند؛ و بر رعایت حدود و مرزها و الزامات حفظ و توسعه منافع ملی و ارزش‌های اخلاقی دیرپا تأکید دارند[۷].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس