دولتهای شیعی: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = | | موضوع مرتبط = شیعه | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
در [[تاریخ اسلام]] از آغاز تاکنون، سلسله‌های [[حکومتی]] بسیاری تشکیل شده است، از آن میان برخی [[دولت‌ها]] و [[حکومت‌ها]] [[افکار]] و انگیزه‌های [[شیعی]] داشتند و به [[برپایی حکومت]] شیعی[[دست]] یافتند، یا محدود یا گسترده، یا کوتاه‌مدّت یا درازمدّت. اغلب آنها در مناطق دور دست‌تر از [[حکومت عباسیان]] در [[بغداد]] بود و گاهی متعرّض [[حکومت مرکزی]] هم می‌شدند. اینگونه حکومت‌ها سعی در برپایی مرام [[شیعه]] و گسترش [[ولایت اهل بیت]]{{عم}} داشتند و [[میزان]] [[موفقیت]] و تطابق آنها با آرمان‌های شیعی متفاوت بوده است. برخی معتقدند آنها حکومت‌هایی بودند با [[حاکمان]] شیعی و اطلاق [[حکومت]] شیعی را بر آنان خالی از [[مسامحه]] نمی‌دانند و شیعه و [[نیک]] بودن افراد یک [[خاندان]] را ضامن [[شایستگی]] آنان در طول [[تاریخ]] نمی‌شمارند و حتّی [[صالح]] بودن یک [[دولت]] یا دولتمرد را در مقطعی از تاریخ، به معنای [[مشروع]] بودن همۀ آنان در طول [[زندگی]] نمی‌دانند. | |||
== مقدمه == | == مقدمه == | ||
در مقدمۀ مجموعۀ دولت [[ابرار]] آمده است: [[تاریخ]] [[تشیع]]، دولتهای فراوانی بوده‌اند، مثل [[علویان]] [[طبرستان]]، [[آل حمدان]] و بنی مزید در حلّه و [[حلب]]، [[مختار بن ابی عبیده ثقفی]] در [[کوفه]]، برخی از شاهان [[صفوی]] در [[ایران]]، [[آل بویه]] و صاحب بن عبّاد در بغداد، [[سربداران]] در سبزوار، ادریسیان در [[مغرب]]، تیپوسلطان در [[هندوستان]]، [[آل]] منصور در [[بحرین]] و [[وزیران]] و امیرانی مثل [[علی بن یقطین]]، [[امیر]] کبیر، [[قائم مقام]] فراهانی نیز بوده‌اند که در حیطۀ [[اقتدار]] خویش برای [[حاکمیّت]] [[دین الهی]] تلاش کرده‌اند<ref>آل بویه، حامیان فرهنگ تشیّع، ص۱۳.</ref>. | |||
با توجّه به همۀ اینها، جهت آشنایی با اینگونه دولتهای شیعی می‌توان به سلسله‌های | با توجّه به همۀ اینها، جهت آشنایی با اینگونه [[دولتهای شیعی]] می‌توان به سلسله‌های حکومتی زیر اشاره کرد: | ||
# ادریسیان، منسوب به [[ادریس | # ادریسیان، منسوب به [[ادریس بن عبد]] [[اللّه]]، که در [[قرن دوم]] در مغرب و مراکش به حکومت رسیدند و مدّت حکومتشان ۱۴۰ سال از ۱۷۰ [[هجری]] به بعد بود. | ||
# | # علویان در منطقۀ طبرستان (شمال ایران) از سال ۲۵۰ تا ۳۱۶ هجری حکومت داشتند و [[تأسیس حکومت]] آنان به دست [[حسن بن زید]] ([[داعی]] کبیر) بود. | ||
# حمدانیان در منطقۀ [[عراق]] و [[شام]] در [[قرن چهارم]] به [[حکومت]] رسیدند و مدّت ۱۰۰ سال حکومتشان به درازا کشید. | # [[حمدانیان]] در منطقۀ [[عراق]] و [[شام]] در [[قرن چهارم]] به [[حکومت]] رسیدند و مدّت ۱۰۰ سال حکومتشان به درازا کشید. | ||
# [[فاطمیان]] در [[مصر]] در سال ۲۹۶ | # [[فاطمیان]] در [[مصر]] در سال ۲۹۶ حکومت تشکیل دادند و پس از دو [[قرن]] و نیم حکومت در [[سال ۵۶۷ هجری]] منقرض شدند. | ||
# بریدیان که در | # [[بریدیان]] که در قرن چهارم در منطقۀ [[اهواز]] و [[بصره]] و واسط حکومت یافتند. | ||
# [[آل بویه]] در منطقۀ | # [[آل بویه]] در منطقۀ فارس به مدّت ۷۰ سال حکومت داشتند (از ۳۲۲ تا ۴۴۸ق) و دامنۀ حکومتشان بخش‌های وسیعی از [[ایران]] و عراق تا [[مرز]] شام را دربر می‌گرفت. | ||
# دولتهای [[علوی]] [[یمن]] که بیشتر [[زیدی]] [[مذهب]] بودند. از قبیل: [[امامان]] بنی رسّی، بنی صلیح، | # دولتهای [[علوی]] [[یمن]] که بیشتر [[زیدی]] [[مذهب]] بودند. از قبیل: [[امامان]] بنی رسّی، بنی صلیح، [[بنی مهدی]]، [[دولت]] امامان یمن، که تا [[تاریخ]] معاصر حکومت داشته‌اند. | ||
# [[سربداران]] که در بخش‌هایی از [[خراسان]] در [[قرن هشتم]] | # [[سربداران]] که در بخش‌هایی از [[خراسان]] در [[قرن هشتم]] حکومت داشتند و در سال ۷۸۸ ق. این سلسله منقرض شدند. | ||
# مرعشیان که به [[رهبری]] [[سادات]] مرعشی در بخش‌هایی از مازندران به | # مرعشیان که به [[رهبری]] [[سادات]] مرعشی در بخش‌هایی از مازندران به حکومت رسیدند (از ۷۶۰ تا ۷۹۵ق). [[نسب]] آنان به [[امام سجاد]]{{ع}} می‌رسید. | ||
# کیائیان نیز سلسله‌ای [[شیعه]] | # کیائیان نیز سلسله‌ای [[شیعه]] مذهب بودند که در مناطق از [[گیلان]] بیش از دو قرن حکومت کردند (از ۷۶۹ تا ۱۰۰۰ق) شجره‌نامۀ آنان را منتسب به امام سجاد{{ع}} می‌دانند. | ||
# مشعشعیان در [[خوزستان]] در [[قرن نهم | # مشعشعیان در [[خوزستان]] در [[قرن نهم هجری]] به حکومت رسیدند و پس از ۷۰ سال حکومتشان پایان یافت (از ۸۴۵ تا ۹۱۴ق)، هرچند آن [[دودمان]] به صورت پراکنده در بخش‌هایی فرمانروایی‌های محدود داشتند. | ||
# صفویان در اوایل [[قرن دهم]]، [[حکومتی]] [[شیعی | # صفویان در اوایل [[قرن دهم]]، [[حکومتی]] [[شیعی مذهب]] تشکیل دادند و [[ایرانی]] مستقّل بنا نهادند. آنان منسوب به جدّ بزرگشان [[صفی]] الدین اردبیلی‌اند. نسب آنان را به [[امام هفتم]] می‌رسانند. حکومت آنان از ۹۰۷ تا ۱۱۴۵ ق ادامه یافت. پس از صفویان هرچند [[حکومت‌ها]] و دولتهای موجود در ایران شیعه مذهب بودند، [[صدق]] حکومت [[شیعی]] بر اینگونه سلسله‌ها چندان دقیق نیست. آنچه به صورت [[جمهوری اسلامی ایران]] در بهمن ۱۳۵۷ ش در ایران شکل گرفت، ناب‌ترین و استوارترین حکومت [[شیعی]] است که بر محور [[ولایت فقیه]] پدید آمد و عظیم‌ترین تحوّل را در [[سیاست]] جهانی و منطقه‌ای صورت داد<ref>در این زمینه ر. ک: «دائرة المعارف تشیّع»، ذیل مدخل تشیّع (جنبش‌ها و دولت‌ها) و سلسله کتاب‌های «دولت ابرار»، شامل حکومتهای: مختار ثقفی، علویان طبرستان، حمدانیان، صفویان، تیپوسلطان، آل بویه.</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۲۶۳.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1368987.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|'''فرهنگ غدیر''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۲: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده: | [[رده:شیعه]] | ||
[[رده:مدخل فرهنگ غدیر]] | [[رده:مدخل فرهنگ غدیر]] | ||
نسخهٔ ۴ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۳۹
در تاریخ اسلام از آغاز تاکنون، سلسله‌های حکومتی بسیاری تشکیل شده است، از آن میان برخی دولت‌ها و حکومت‌ها افکار و انگیزه‌های شیعی داشتند و به برپایی حکومت شیعیدست یافتند، یا محدود یا گسترده، یا کوتاه‌مدّت یا درازمدّت. اغلب آنها در مناطق دور دست‌تر از حکومت عباسیان در بغداد بود و گاهی متعرّض حکومت مرکزی هم می‌شدند. اینگونه حکومت‌ها سعی در برپایی مرام شیعه و گسترش ولایت اهل بیت(ع) داشتند و میزان موفقیت و تطابق آنها با آرمان‌های شیعی متفاوت بوده است. برخی معتقدند آنها حکومت‌هایی بودند با حاکمان شیعی و اطلاق حکومت شیعی را بر آنان خالی از مسامحه نمی‌دانند و شیعه و نیک بودن افراد یک خاندان را ضامن شایستگی آنان در طول تاریخ نمی‌شمارند و حتّی صالح بودن یک دولت یا دولتمرد را در مقطعی از تاریخ، به معنای مشروع بودن همۀ آنان در طول زندگی نمی‌دانند.
مقدمه
در مقدمۀ مجموعۀ دولت ابرار آمده است: تاریخ تشیع، دولتهای فراوانی بوده‌اند، مثل علویان طبرستان، آل حمدان و بنی مزید در حلّه و حلب، مختار بن ابی عبیده ثقفی در کوفه، برخی از شاهان صفوی در ایران، آل بویه و صاحب بن عبّاد در بغداد، سربداران در سبزوار، ادریسیان در مغرب، تیپوسلطان در هندوستان، آل منصور در بحرین و وزیران و امیرانی مثل علی بن یقطین، امیر کبیر، قائم مقام فراهانی نیز بوده‌اند که در حیطۀ اقتدار خویش برای حاکمیّت دین الهی تلاش کرده‌اند[۱]. با توجّه به همۀ اینها، جهت آشنایی با اینگونه دولتهای شیعی می‌توان به سلسله‌های حکومتی زیر اشاره کرد:
- ادریسیان، منسوب به ادریس بن عبد اللّه، که در قرن دوم در مغرب و مراکش به حکومت رسیدند و مدّت حکومتشان ۱۴۰ سال از ۱۷۰ هجری به بعد بود.
- علویان در منطقۀ طبرستان (شمال ایران) از سال ۲۵۰ تا ۳۱۶ هجری حکومت داشتند و تأسیس حکومت آنان به دست حسن بن زید (داعی کبیر) بود.
- حمدانیان در منطقۀ عراق و شام در قرن چهارم به حکومت رسیدند و مدّت ۱۰۰ سال حکومتشان به درازا کشید.
- فاطمیان در مصر در سال ۲۹۶ حکومت تشکیل دادند و پس از دو قرن و نیم حکومت در سال ۵۶۷ هجری منقرض شدند.
- بریدیان که در قرن چهارم در منطقۀ اهواز و بصره و واسط حکومت یافتند.
- آل بویه در منطقۀ فارس به مدّت ۷۰ سال حکومت داشتند (از ۳۲۲ تا ۴۴۸ق) و دامنۀ حکومتشان بخش‌های وسیعی از ایران و عراق تا مرز شام را دربر می‌گرفت.
- دولتهای علوی یمن که بیشتر زیدی مذهب بودند. از قبیل: امامان بنی رسّی، بنی صلیح، بنی مهدی، دولت امامان یمن، که تا تاریخ معاصر حکومت داشته‌اند.
- سربداران که در بخش‌هایی از خراسان در قرن هشتم حکومت داشتند و در سال ۷۸۸ ق. این سلسله منقرض شدند.
- مرعشیان که به رهبری سادات مرعشی در بخش‌هایی از مازندران به حکومت رسیدند (از ۷۶۰ تا ۷۹۵ق). نسب آنان به امام سجاد(ع) می‌رسید.
- کیائیان نیز سلسله‌ای شیعه مذهب بودند که در مناطق از گیلان بیش از دو قرن حکومت کردند (از ۷۶۹ تا ۱۰۰۰ق) شجره‌نامۀ آنان را منتسب به امام سجاد(ع) می‌دانند.
- مشعشعیان در خوزستان در قرن نهم هجری به حکومت رسیدند و پس از ۷۰ سال حکومتشان پایان یافت (از ۸۴۵ تا ۹۱۴ق)، هرچند آن دودمان به صورت پراکنده در بخش‌هایی فرمانروایی‌های محدود داشتند.
- صفویان در اوایل قرن دهم، حکومتی شیعی مذهب تشکیل دادند و ایرانی مستقّل بنا نهادند. آنان منسوب به جدّ بزرگشان صفی الدین اردبیلی‌اند. نسب آنان را به امام هفتم می‌رسانند. حکومت آنان از ۹۰۷ تا ۱۱۴۵ ق ادامه یافت. پس از صفویان هرچند حکومت‌ها و دولتهای موجود در ایران شیعه مذهب بودند، صدق حکومت شیعی بر اینگونه سلسله‌ها چندان دقیق نیست. آنچه به صورت جمهوری اسلامی ایران در بهمن ۱۳۵۷ ش در ایران شکل گرفت، ناب‌ترین و استوارترین حکومت شیعی است که بر محور ولایت فقیه پدید آمد و عظیم‌ترین تحوّل را در سیاست جهانی و منطقه‌ای صورت داد[۲].[۳]
منابع
پانویس
- ↑ آل بویه، حامیان فرهنگ تشیّع، ص۱۳.
- ↑ در این زمینه ر. ک: «دائرة المعارف تشیّع»، ذیل مدخل تشیّع (جنبش‌ها و دولت‌ها) و سلسله کتاب‌های «دولت ابرار»، شامل حکومتهای: مختار ثقفی، علویان طبرستان، حمدانیان، صفویان، تیپوسلطان، آل بویه.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۲۶۳.