فریب خوردن: تفاوت میان نسخه‌ها

=== [[فریب]] خوردن به وسیله دوست‌نمایان ===

* بدون تردید مصداق کامل بدترین آفریدگان، همان شرّی است که از طریق [[دوستان]] [[ناپسند]] به [[آدمی]] می‌‌رسد؛ دوستی‌های نامحرمان، امروزه بدترین نوع [[دوستی]] است که در میان برخی از [[جوانان]] دیده می‌‌شود، و می‌‌تواند به‌راحتی [[عاقبت]] [[آدمی]] را تباه سازد. برخی از [[مفسران]]، [[آیه شریفه]] {{متن قرآن|وَمِنْ شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ}}<ref>«و از بدی تاریکی شباهنگامی که فرا رسد» سوره فلق، آیه ۳.</ref> را به هیجانات جنسی [[تفسیر]] کرده‌اند، که چون روی نماید، همچون سیاهی شبْ [[روح]] [[آدمی]] را فرا می‌گیرد، و او را ناگزیر در آن [[ظلمت]] فرو می‌‌برد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۹۲.</ref>.

* [[سوره]] [[مبارک]] ناس نیز، بدون تردید بر [[لزوم]] [[پناه]] بردن به [[خداوند متعال]] از دست [[وسوسه]] [[دوستان]] [[ناپسند]]، تأکید می‌‌کند؛ به‌ویژه دوستانی که به خوبی از راه‌های نفوذ در [[قلب]] [[دوست]] خود آگاهند، و می‌‌توانند به‌راحتی او را در دام خویش کشند: {{متن قرآن|قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ * مَلِكِ النَّاسِ * إِلَهِ النَّاسِ * مِنْ شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ * الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ * مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ}}<ref>«بگو: به پروردگار آدمیان پناه می‌برم * فرمانفرمای آدمیان * خدای آدمیان * از شرّ آن وسوسه‌گر واپسگریز * که در دل‌های آدمیان وسوسه می‌افکند * از پریان و آدمیان» سوره ناس، آیه ۱-۶.</ref>؛

* قسمی از آن خود در شمار [[نعمت‌های الهی]] است، و تمامی [[فضائل]] و مکارم [[اخلاقی]] نیز در گرو آن است. در این حالت، [[انسان]] [[امیدوار]] همچون [[کشاورزی]] است که دانه می‌‌افشاند، و [[امید]] می‌‌برد که [[خداوند]] مزرعه‌ای سبز نصیب او فرماید؛ چه آنکه می‌کارد و آنکه محصول را به‌دست می‌‌دهد، او جلَّ وعلا! - است، نه [[آدمی]]: {{متن قرآن|أَفَرَأَيْتُمْ مَا تَحْرُثُونَ * أَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ * لَوْ نَشَاءُ لَجَعَلْنَاهُ حُطَامًا فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ}}<ref>«آیا آنچه را می‌کارید، دیده‌اید؟ * آیا شما آن را می‌رویانید یا رویاننده ماییم؟ * اگر می‌خواستیم آن را گیاهی خشک و خرد می‌گرداندیم که به پشیمانی می‌افتید» سوره واقعه، آیه ۶۳-۶۵.</ref>.

* این نوع از [[رجاء]]، همواره با [[خوف]] و [[ترس]] از [[افعال]] [[ناپسند]] [[آدمی]] همراه است: {{متن قرآن|تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ * فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَا أُخْفِيَ لَهُمْ مِنْ قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}}<ref>«از بسترها پهلو تهی می‌کنند (و برای نماز برمی‌خیزند) در حالی که پروردگارشان را به بیم و امید می‌خوانند و از آنچه به آنان روزی کرده‌ایم می‌بخشند * پس هیچ کس نمی‌داند چه روشنی چشمی برای آنان به پاداش کارهایی که می‌کردند نهفته‌اند» سوره سجده، آیه ۱۶-۱۷.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۹۵.</ref>.

* قسم دوم امّا، همان امیدی است که در این سطور بدان اشاره کردیم. امیدی که ویژه احمقان، و نه [[امیدواران]] [[صادق]]، است. اینان مانند [[کشاورزی]] هستند که بدون آنکه بذری نشانَد، [[امید]] می‌‌برد که محصولی [[عالی]] درو کند!<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۹۵.</ref>.

* دریغ که [[مردم]]، این [[آگاهی]] بخشیِ [[قرآن کریم]] را در نمی‌یابند؛ ازاین‌رو بسیاری از آنان در شمار این‌گونه [[امیدواران]] قرار می‌گیرند. [[سستی]]، بی‌تحرّکی و آرزوپروری، لازمه [[زندگی]] اینان است، که سرانجام ضرر این جهانی و [[ندامت]] آن جهانی را نصیبشان خواهد ساخت: {{متن قرآن|يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ بُشْرَاكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ * يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالْمُنَافِقَاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ * يُنَادُونَهُمْ أَلَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ وَتَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِيُّ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ اللَّهِ وَغَرَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ}}<ref>«روزی که مردان و زنان مؤمن را بنگری که فروغشان از جلو و کناره راستشان، پیش می‌شتابد. امروز، نوید شما بوستان‌هایی است که از بن آنها جویبارها روان است و در آنها جاودانید؛ این همان رستگاری سترگ است * روزی که مردان و زنان منافق به مؤمنان می‌گویند: چشم به راه ما بمانید تا از فروغتان (بهره‌ای) بگیریم، (به آنان) گفته می‌شود: به پس پشت خود باز گردید و فروغی بجویید؛ آنگاه میان آنان (و مؤمنان) بارویی می‌کشند که دری دارد، درون آن بخشایش و بیرون آن روی به عذاب دارد * (منافقان) آنان را ندا می‌دهند: آیا ما با شما نبودیم؟ می‌گویند: چرا، اما شما خود را (با دورویی) به سختی افکندید و چشم به راه (شکست ما مؤمنان) بودید و تردید کردید و آرزوها شما را فریب داد تا آنکه فرمان خداوند در رسید و (شیطان) فریبکار شما را به خداوند فریفت» سوره حدید، آیه ۱۲-۱۴.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۳ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۳، ص ۱۹۶.</ref>.

=== [[فریب]] خوردن به‌وسیله ملأ ===

* پیش از این درباره ملأ و کیستی آنان سخن گفتیم، و اشاره کردیم که این گروه را یا از آن جهت "ملأ" خوانده‌اند که به واسطه رتبه [[اجتماعی]] بالای خود، چشمان [[مردم]] را پُر می‌‌کنند و آنان را به تعجّب وا می دارند؛ و یا از آن جهت به این نام خوانده شده‌اند که قلب‌های ایشان را به واسطه زیادی [[ثروت]]، [[قدرت]]، [[ریاست]] و یا [[زیبایی]] و [[مقام]] خود، اشغال می‌‌نمایند.

* از این سخن، چنین برداشت می‌‌شود که اینان به‌واسطه آنکه خویشتن را فراتر از دیگران می‌‌دانسته‌اند، راه [[مردم]] به‌سوی [[انبیاء]] الهی‌{{عم}} را بر بسته؛ بلکه بالاتر از آن، [[پیامبران]] را به اموری ناشایست - همچون [[جنون]] و [[نادانی]]!- متّهم می‌‌داشته‌اند.

* این تنها از آن رو است، که [[دانش]] و [[ثروت]] معمولاً [[کبر]] و [[غرور]] به همراه خواهد داشت. این مطلب بارها در طول [[تاریخ]] به اثبات رسیده است، که اگر دانشمند دست [[توسّل]] به سوی [[حضرت حق]] دراز نکند تا از لغزش‌های [[اخلاقی]] در [[امان]] مانَد، همین [[دانش]] همچون پرده‌ای سیاه بر [[نفس]] او سایه افکنده، او را از کمال [[شایسته]] خود باز می‌‌دارد، ازاین‌رو است که [[علم]] را "[[حجاب]] اکبر" دانسته‌اند.