صیحه آسمانی چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
{{جمع شدن|۶. نویسندگان کتاب | {{جمع شدن|۶. نویسندگان کتاب «[[آفتاب مهر ج۲ (کتاب)|آفتاب مهر]]»؛}} | ||
[[پرونده:1403.jpg|100px|right|بندانگشتی|]] | [[پرونده:1403.jpg|100px|right|بندانگشتی|]] | ||
::::::نویسندگان کتاب ''«[[آفتاب مهر ج۲ (کتاب)|آفتاب مهر]]»'' در این‌باره گفته‌اند: | ::::::نویسندگان کتاب ''«[[آفتاب مهر ج۲ (کتاب)|آفتاب مهر]]»'' در این‌باره گفته‌اند: | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
::::#صاحب صدا، جبرئیل است و مردم را به حق دعوت می‌کند. | ::::#صاحب صدا، جبرئیل است و مردم را به حق دعوت می‌کند. | ||
:::::*درباره زمان این صیحه نیز دو دسته روایت داریم. برخی وقوع آن را در ماه رجب و بعضی نیز در ماه رمضان بیان کرده‌اند <ref>موعودنامه، ص۴۶۴.</ref>»<ref>[[آفتاب مهر ج۲ (کتاب)|آفتاب مهر]]، ج۲، ص ۸۰ - ۸۲.</ref>. | :::::*درباره زمان این صیحه نیز دو دسته روایت داریم. برخی وقوع آن را در ماه رجب و بعضی نیز در ماه رمضان بیان کرده‌اند <ref>موعودنامه، ص۴۶۴.</ref>»<ref>[[آفتاب مهر ج۲ (کتاب)|آفتاب مهر]]، ج۲، ص ۸۰ - ۸۲.</ref>. | ||
{{پایان جمع شدن}} | |||
{{جمع شدن|۷. نویسندگان کتاب ''«[[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]»''؛}} | |||
[[پرونده:151958.jpg|100px|right|بندانگشتی|]] | |||
::::::نویسندگان کتاب ''«[[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]»'' در این‌باره گفته‌اند: | |||
::::::«منظور از [[صیحه آسمانی]]، ظاهرا صدایی است که در آستانه [[ظهور]] [[حضرت مهدی]] {{ع}} از آسمان شنیده می‌شود<ref>وافی، ج ۲، ۴۴۳.</ref> و همه مردم، آن را می‌شنوند. در روایات، تعبیرهای "نداء" و "فزعه" و "صوت" نیز به کار رفته که ظاهر آنها نشان می‌دهد که هریک از آنها، نشانه جداگانه‌ای است که پیش از ظهور واقع می‌شود<ref>کتاب الغیبة، نعمانی، ۲۵۷، ۲۵۸، ۲۶۲؛ تاریخ ما بعد الظهور ۱۶۸، ۱۷۸.</ref>، لکن به نظر می‌رسد که اینها تعبیرهای گوناگون از یک حادثه و یا دست‌کم، اشکال گوناگون یک حادثه باشند. مراد از همه آنها، همان بلند شدن صدایی در آسمان است، ولی به اعتبار اینکه صدای عظیم بیدارباشی است که همه را متوجه خود می‌کند و نیز موجب وحشت عمومی و ایجاد دلهره و اضطراب می‌گردد، به آن صیحه، فزعه، صوت و ندا، که هریک بیانگر ویژگی از آن حادثه‌اند، اطلاق شده است. این احتمال نیز وجود دارد که آنها سه رخداد جدای از هم باشند که در یک زمان رخ می‌دهند، به این‌گونه که ابتدا صدایی عظیم و هولناک به گوش جهانیان می‌رسد که همه را متوجه خود می‌کند (صیحه) و به دنبال آن، صدای مهیب و هولناکی شنیده می‌شود که دل‌های مردم را به وحشت می‌اندازد (فزعه) و آنگاه از آسمان صدایی شنیده می‌شود که مردم را به سوی [[مهدی]]{{ع}} فرامی‌خواند (نداء). روایاتی که در مورد این نشانه‌ها از طریق [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]] رسیده فراوان هستند، بلکه متواتر<ref>منتخب الأثر، ۴۵۹.</ref>. [[امام باقر]]{{ع}} می‌فرماید: "ندا کنندهای از آسمان، نام [[قائم]] را ندا می‌کند. پس هرکه در شرق و غرب است، آن را می‌شنود. از وحشت این صدا، خوابیده‌ها بیدار، ایستادگان نشسته و نشستگان بر دو پای خویش می‌ایستند. رحمت خدا بر کسی که از این صدا عبرت گیرد و ندای وی را اجابت کند، زیرا صدای نخست، صدای جبرئیل روح الأمین است. آنگاه، می‌فرماید: این صدا، در شب جمعه بیست و سوم ماه رمضان خواهد بود. در این هیچ شک نکنید و بشنوید و فرمان برید. در آخر روز، شیطان فریاد می‌زند که "فلانی مظلومانه کشته شد" تا مردم را بفریبد و به شک اندازد"<ref>{{عربی|اندازه=120%|" يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ ع فَيَسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِبِ لَا يَبْقَى رَاقِدٌ إِلَّا اسْتَيْقَظَ وَ لَا قَائِمٌ إِلَّا قَعَدَ وَ لَا قَاعِدٌ إِلَّا قَامَ عَلَى رِجْلَيْهِ فَزِعاً مِنْ ذَلِكَ الصَّوْتِ فَرَحِمَ اللَّهُ مَنِ اعْتَبَرَ بِذَلِكَ الصَّوْتِ فَأَجَابَ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْأَوَّلَ هُوَ صَوْتُ جَبْرَئِيلَ الرُّوحِ الْأَمِينِ ع ثُمَّ قَالَ ع يَكُونُ الصَّوْتُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي لَيْلَةِ جُمُعَةٍ لَيْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ فَلَا تَشُكُّوا فِي ذَلِكَ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ فِي آخِرِ النَّهَارِ صَوْتُ الْمَلْعُونِ إِبْلِيسَ يُنَادِي أَلَا إِنَّ فُلَاناً قُتِلَ مَظْلُوماً لِيُشَكِّكَ النَّاسَ وَ يَفْتِنَهُمْ "}}؛ کتاب الغیبة، نعمانی، ۲۵۴.</ref>. | |||
:::::افزون بر اینها، روایات دیگری نیز به همین مضمون<ref>کشف الغمة، ج ۳، ۲۶۰؛ وافی، ج ۲، ۴۴۵، ۴۴۶.</ref> وجود دارد که از مجموع آنها چند نکته را می‌توان استفاده کرد: | |||
::::#"[[صیحه]]"، از [[نشانه‌های حتمی ظهور]] شمرده شده است و [[شیخ طوسی]]، [[شیخ مفید]]، [[صدوق]]، [[نعمانی]] و... حتمی بودن آن اشاره کرده‌اند<ref>کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۴۳۵؛ ارشاد، ج ۲، ۳۷۱؛ کمال الدین، ۶۵۱؛ بحار الأنوار، ج، ۲۰۴ ۵۲.</ref>. | |||
::::#این صدا از آسمان شنیده می‌شود، به گونه‌ای که همه مردم روی کره زمین، در شرق و غرب، آن را می‌شنوند و به خود می‌آیند. | |||
::::#محتوای این پیام آسمانی، دعوت به حق و حمایت و بیعت با [[مهدی]]{{ع}} است، با تعبیرهای: {{عربی|اندازه=150%|"إِنَّ الْحَق لِعَلِيٍّ وَ شِيعَتِهِ"}}، {{عربی|اندازه=150%|" إِنَّ الْحَقِّ فِي آلِ مُحَمَّدٍ"}}. | |||
::::#همزمان با شنیده شدن این صدا از آسمان و یا کمی پس از آن، در روی زمین نیز صدایی شنیده می‌شود. ندا دهنده شیطان است که مردم را به گمراهی فرا می‌خواند و تلاش می‌کند با ایجاد تردید در مردم، آنان را از حمایت [[مهدی]]{{ع}} و اجابت دعوت آسمانی، بازدارند. | |||
::::#جبرئیل، مردم را به حق فرا می‌خواند و شیطان و نیروهای شیطانی و پیروان [[سفیانی]] به باطل. ظاهر شدن این نشانه، همزمان با [[خروج سفیانی]] و [[صیحه آسمانی]] است. | |||
::::#در برخی روایات، زمان آن، شب جمعه ۲۳ ماه رمضان معین شده است. | |||
:::::با توجه به اینکه در روایات دیگری، خبر از ظهور حضرت در روز عاشورا، داده شده، می‌توان نتیجه گرفت که واقع شدن [[ندای آسمانی]]، در همان رمضان، پیش از محرم است که فاصله آن تا ظهور، ۳ ماه و ۱۷ روز بیشتر نخواهد بود. ناگفته نماند که تعیین وقت مشخص برای [[ظهور]]، با ظاهر روایاتی که به روشنی از تعیین هرگونه وقتی برای [[ظهور]] منع می‌کند ناسازگار است. افزون براین، اسناد بیشتر آنها ضعیف است، ازاین‌روی بیشترین چیزی که می‌توان گفت آن است که: [[صیحه]] و یا [[ندای آسمانی]] از [[نشانه‌های ظهور]] است. از ظاهر روایات، با توجه به ویژگی‌هایی که برای آن بیان شده، فهمیده می‌شود که تحقق آن، طبیعی نخواهد بود. خداوند، برای آن‌که شروع این انقلاب جهانی را اعلان بکند و به همگان برساند که انقلابی بزرگ در حال شکل‌گیری است و حق بودن [[مهدی]]{{ع}} را بنمایاند و به یاران و دوستان و علاقه‌مندان به چنین رستاخیزی خبر بدهد، تا به یاری وی بشتابند، [[صیحه آسمانی]] را معجزه‌آسا به گوش همگان می‌رساند. اشکال هم ندارد و با قانون معجزه هم هماهنگ است»<ref>[[چشم به راه مهدی (کتاب)|چشم به راه مهدی]]، ص ۲۸۴-۲۸۷.</ref>. | |||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
نسخهٔ ۱۷ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۵۵
| صیحه آسمانی چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / مقدمات ظهور امام مهدی / نشانه‌های ظهور امام مهدی |
| مدخل اصلی | نشانه سوم: ندای آسمانی |
| مدخل وابسته | ؟ |
صیحه آسمانی چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
- مقصود از ندای آسمانی در نشانه‌های ظهور چیست؟
- ندای آسمانی در هنگام ظهور امام مهدی چگونه رخ می‌دهد؟
پاسخ نخست
- حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است:
- «یکی از ویژگی‌های امام زمان (ع) و خصائص آن حضرت در هنگام ظهور مبارک ایشان ندای آسمانی است به نام مبارک آن حضرت و در این موضوع هم شاهد قرآنی وجود دارد و هم شاهد روائی اما شاهد قرآنی: گوش فراداده هنگامی که منادی از نقطه نزدیکی ندا سر می‌دهد آنروز به حق آن صیحه را می‌شنوند که آنروز روز خروج است[۱].
- در تفسیر علی بن ابراهیم ذیل آیه مبارکه روایتی از امام صادق نقل شده است که منادی در این آیه ندا می‌کند به اسم قائم و پدر بزرگوارش[۲] امام صادق (ع) بانگ آسمانی را برای ما مجسم می‌کند که این صدا را همه اهل عالم از شرق تا غرب می‌شنوند و صدایی است که هر گوشی را نوازش می‌دهد و به هر گوشی با هر لهجه‌ای که انس دارد و با زبانی که دقیقا آشناست این صدا می‌رسد.
- و عظمت این صیحه و صدا بقدری است که امام باقر (ع) می‌فرمایند که هیچ انسان خفته‌ای در خواب نمی‌ماند یعنی همه از خواب بیدار می‌شوند یا یک حالت وحشت و هر انسانی که ایستاده باشد از ترس می‌نشیند و هر انسانی که نشسته باشد بلند می‌شود[۳].
- محتوای صیحه آسمانی آنچه در روایات در این موضوع آمده است تعبیرهایی از قبیل صوت، فزعه، ندا، به کار رفته است.
- این احتمال هست که هر یک از آنها سه رویداد جدا از هم باشند بدین گونه که ابتدا صدایی عظیم و وحشتناک به گوش می‌رسد و همه اهل عالم را متوجه خود می‌کند که صیحه نامیده می‌شود به دنبال آن صدایی مهیب و هولناک شنیده می‌شود که دل‌های مردم را به وحشت می‌اندازد که فزعه نام دارد آنگاه صدایی از سوی آسمان شنیده می‌شود که مردم را به سوی مهدی فرا می‌خواند که ندا نامیده می‌شود محتوای این پیام آسمانی دعوت به حق و حمایت و بیعت با مهدی است با تعبیرهای "إن الحق لعلي و شيعته و إن الحق في آل محمد"[۴]»[۵].
پاسخ‌های دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
| ۱. حجت الاسلام والمسلمین زهادت؛ |
|---|
|
| ۲. حجت الاسلام و المسلمین زمانی؛ |
|---|
|
| ۳. حجت الاسلام و المسلمین یوسفیان]؛ |
|---|
|
| ۴. آقای رضوانی (پژوهشگر حوزه علمیه قم)؛ |
|---|
 علی اصغر رضوانی در کتاب «موعودشناسی و پاسخ به شبهات» در این باره گفته است:
|
| ۵. آقای باقری‌زاده اشعری؛ |
|---|
|
| ۶. نویسندگان کتاب «آفتاب مهر»؛ |
|---|
|
| ۷. نویسندگان کتاب «چشم به راه مهدی»؛ |
|---|
|
پرسش‌های وابسته
- چه آثاری در نقل نشانه‌های ظهور است؟
- چه فرقی بین نشانه‌های ظهور و شرایط ظهور است؟
- آیا نشانه‌های ظهور با احادیث نفی توقیت منافات دارد؟
- آیا اعلان نشانه‌های و شرایط ظهور سبب اطلاع دشمنان از اسرار سیاسی است؟
- آیا نشانه‌های ظهور متعلق بدا واقع می شود؟
- چه راه صحیحی در بررسی نشانه‌های ظهور پیشنهاد می‌کنید؟
- آیا روایات نشانه‌های ظهور اشکال سندی و متنی دارد؟
- مقصود از نفس زکیه که قبل از ظهور کشته خواهد شد کیست؟
- مسیح دجال کیست؟
- سفیانی کیست؟ (پرسش)
- معرکه هرمجدون چیست؟
- مقصود از مسیحیت صهیونیستی چیست؟
- مقصود از خسوف و کسوف که از نشانه‌های ظهور است چیست؟
- مقصود از صیحه و فزع آسمانی در نشانه‌های ظهور چیست؟
- مقصود از خروج دجال که از نشانه‌های ظهور به حساب آمده چیست؟
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ سوره ق، آیه ۴۱ و ۴۲.
- ↑ نجم الثاقب، باب سوم، فصل دوم.
- ↑ معجم احادیث الامام مهدى، ج ۳، ص ۲۵۳.
- ↑ مهدى از ظهور تا پیروزى، ص ۲۷۸.
- ↑ دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان، ج۲، ص۵۸، ۵۹.
- ↑ غیبة نعمانی، ص ۲۸۴، ح ۱۶.
- ↑ غیبة نعمانی، ص ۲۶۴، ح ۲۹
- ↑ همان، ص ۲۵۳، ح ۱۳.
- ↑ غیبة نعمانی، ص ۲۶۴، ح ۲۸.
- ↑ معارف و عقاید ۵ ج۲، ص۲۶۶، ۲۶۷.
- ↑ ندای آسمانی، ص۱۵.
- ↑ اگر بخواهیم از آسمان بر آنان نشانه ای فرو می‌فرستیم تا فروتنانه بدان گردن نهند؛ سوره شعراء، آیه:۴.
- ↑ از من نقل نکنید و از پدرم روایت کنید و این مطلب برای شما اشکالی ندارد. شهادت می‌دهم همانا از پدرم شنیدم که می‌فرمود: به خدا قسم، این مطلب در کتاب خدای بلند مرتبه، آشکار است. سپس آیه را تلاوت فرمودند و گفتند: در آن وقت، کسی در زمین نمی‌ماند مگر اینکه گردنش در مقابل آن، افتاده و خم می‌شود؛ غیبت نعمانی، ص۲۶۰، باب ۱۴، ح۱۹.
- ↑ زمانی، سید حسن، نشانه‌های قیام حضرت مهدی، ص ۳۴ - ۳۶.
- ↑ " لَا بُدَّ مِنْ فِتْنَةٍ صَمَّاءَ صَيْلَمٍ يَسْقُطُ فِيهَا كُلُ بِطَانَةٍ وَ وَلِيجَةٍ وَ ذَلِكَ عِنْدَ فِقْدَانِ الشِّيعَةِ الثَّالِثَ مِنْ وُلْدِي يَبْكِي عَلَيْهِ أَهْلُ السَّمَاءِ وَ أَهْلُ الْأَرْضِ وَ كَمْ مِنْ مُؤْمِنٍ مُتَأَسِّفٍ حَرَّانَ حَيْرَانَ حَزِينٍ عِنْدَ فِقْدَانِ الْمَاءِ الْمَعِينِ كَأَنِّي بِهِمْ شَرَّ مَا يَكُونُونَ وَ قَدْ نُودُوا نِدَاءً يَسْمَعُهُ مَنْ بَعُدَ كَمَا يَسْمَعُهُ مَنْ قَرُبَ يَكُونُ رَحْمَةً لِلْمُؤْمِنِينَ وَ عَذَاباً عَلَى الْكَافِرِينَ فَقَالَ لَهُ الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ وَ أَيُّ نِدَاءٍ هُوَ قَالَ يُنَادَوْنَ فِي شَهْرِ رَجَبٍ ثَلَاثَةَ أَصْوَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ"؛ غیبت طوسی، باب علائم ظهور، ص ۴۳۹، ح ۴۳۱؛ غیبت نعمانی، ب۱۰، ح ۲۸؛ معجم احادیث امام مهدی(، ج۵، ص۱۷۰، ح۱۵۹۷ و بحار الانوار، ج۵۲، ص۲۸۹، ح۲۸.
- ↑ " وَ لَا يَخْرُجُ الْقَائِمُ حَتَّى يُنَادَى بِاسْمِهِ مِنْ جَوْفِ السَّمَاءِ فِي لَيْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ لَيْلَةِ جُمُعَةٍ"؛ غیبت نعمانی، ب۱۶، ح۶ ؛ معجم احادیث امام مهدی، ج۳، ص۴۷۲، ح۱۰۳۶؛ بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۱۹،ح۴۸.
- ↑ یوسفیان، مهدی، رخدادهای ظهور، ص ۲۲ - ۲۴.
- ↑ کمال الدین، ص ۶۴۹.
- ↑ الغیبه، نعمانی، ص ۲۵۴.
- ↑ کمال الدین، ص ۳۲۸، ح ۷.
- ↑ و همانا از علایم خروج مهدی... حدوث صیحه‌ای در ماه رمضان است؛ کمال الدین، ص ۳۲۸، ح ۷.
- ↑ و فزعی در ماه رمضان حادث خواهد شد که زنان جوان را سراسیمه از پشت پرده‌ها بیرون می‌آورد و انسان خواب را بیدار و بیدار را به فزع وا می‌دارد؛ الغیبه، نعمانی، ص ۲۵۲.
- ↑ احتجاج طبرسی، ج ۲، ص ۲۹۷.
- ↑ موعودشناسی و پاسخ به شبهات: ص۵۲۹، ۵۳۰.
- ↑ ﴿﴿إِن نَّشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِم مِّن السَّمَاء آيَةً فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ﴾﴾ شعرا، آیه ۴.
- ↑ الغیبة، طوسی، ص ۱۷۷، ح ۱۳۴.
- ↑ مختصر بصائر الدرجات، ص ۲۰۶.
- ↑ کمال الدین، ص ۶۵۰، ح ۸.
- ↑ الغیبة، نعمانی، ص ۲۵۳، ح ۱۳.
- ↑ کمال الدین، ص ۳۷۱، ح ۵.
- ↑ الاختصاص، ص ۲۰۸.
- ↑ کنزالعمال، ج ۱۴، ص ۵۸۸، ح ۳۹۶۶۵.
- ↑ ر.ک: محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامهٔ امام مهدی، ج ۷، ص ۱۷۵–۲۰۱.
- ↑ باقری‌زاده اشعری، محمد، از امام مهدی بیشتر بدانیم، ص۸۱، ۸۲.
- ↑ غیبت نعمانی، ص۲۵۴.
- ↑ موعودنامه، ص۴۶۴.
- ↑ آفتاب مهر، ج۲، ص ۸۰ - ۸۲.
- ↑ وافی، ج ۲، ۴۴۳.
- ↑ کتاب الغیبة، نعمانی، ۲۵۷، ۲۵۸، ۲۶۲؛ تاریخ ما بعد الظهور ۱۶۸، ۱۷۸.
- ↑ منتخب الأثر، ۴۵۹.
- ↑ " يُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ بِاسْمِ الْقَائِمِ ع فَيَسْمَعُ مَنْ بِالْمَشْرِقِ وَ مَنْ بِالْمَغْرِبِ لَا يَبْقَى رَاقِدٌ إِلَّا اسْتَيْقَظَ وَ لَا قَائِمٌ إِلَّا قَعَدَ وَ لَا قَاعِدٌ إِلَّا قَامَ عَلَى رِجْلَيْهِ فَزِعاً مِنْ ذَلِكَ الصَّوْتِ فَرَحِمَ اللَّهُ مَنِ اعْتَبَرَ بِذَلِكَ الصَّوْتِ فَأَجَابَ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْأَوَّلَ هُوَ صَوْتُ جَبْرَئِيلَ الرُّوحِ الْأَمِينِ ع ثُمَّ قَالَ ع يَكُونُ الصَّوْتُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فِي لَيْلَةِ جُمُعَةٍ لَيْلَةِ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِينَ فَلَا تَشُكُّوا فِي ذَلِكَ وَ اسْمَعُوا وَ أَطِيعُوا وَ فِي آخِرِ النَّهَارِ صَوْتُ الْمَلْعُونِ إِبْلِيسَ يُنَادِي أَلَا إِنَّ فُلَاناً قُتِلَ مَظْلُوماً لِيُشَكِّكَ النَّاسَ وَ يَفْتِنَهُمْ "؛ کتاب الغیبة، نعمانی، ۲۵۴.
- ↑ کشف الغمة، ج ۳، ۲۶۰؛ وافی، ج ۲، ۴۴۵، ۴۴۶.
- ↑ کتاب الغیبة، شیخ طوسی، ۴۳۵؛ ارشاد، ج ۲، ۳۷۱؛ کمال الدین، ۶۵۱؛ بحار الأنوار، ج، ۲۰۴ ۵۲.
- ↑ چشم به راه مهدی، ص ۲۸۴-۲۸۷.