منظور از نیابت خاصه چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
| تصویر = 7626626268.jpg | | تصویر = 7626626268.jpg | ||
| اندازه تصویر = 200px | | اندازه تصویر = 200px | ||
| | | مدخل بالاتر = [[مهدویت]] / [[غیبت امام مهدی]] / [[عصر غیبت صغری]] | ||
| مدخل اصلی | | مدخل اصلی = [[نیابت خاصه (سفیران امام مهدی)]] | ||
| | | مدخل وابسته = | ||
| پاسخ‌دهنده = | | پاسخ‌دهنده = | ||
| پاسخ‌دهندگان = | | پاسخ‌دهندگان = ۳ پاسخ | ||
}} | }} | ||
'''منظور از [[نیابت خاصه]] چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود. | '''منظور از [[نیابت خاصه]] چیست؟''' یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث '''[[مهدویت (پرسش)|مهدویت]]''' است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی '''[[مهدویت]]''' مراجعه شود. | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
== پاسخ نخست== | == پاسخ نخست== | ||
[[پرونده:136863.JPG|بندانگشتی|right|100px|[[خدامراد سلیمیان]]]] | [[پرونده:136863.JPG|بندانگشتی|right|100px|[[خدامراد سلیمیان]]]] | ||
::::::حجت الاسلام و المسلمین '''[[خدامراد سلیمیان]]'''، در دو کتاب ''«[[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]»'' و ''«[[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است: | ::::::[[حجت الاسلام و المسلمین]] '''[[خدامراد سلیمیان]]'''، در دو کتاب ''«[[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]»'' و ''«[[درسنامه مهدویت ج۲ (کتاب)|درسنامه مهدویت]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
:::::*«از آنجایی که [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} به ناچار مدت درازی از زندگی خود را در پرده [[غیبت]] گذرانده است، برای [[هدایت]] [[جامعه]] ناگزیر از [[برگزیدن]] افرادی به عنوان [[نائب]] بوده است. و نیز از آنجایی که آن حضرت دارای دو نوع [[غیبت]] بوده و ماهیت هر یک با دیگری متفاوت بود این [[نیابت]] نیز در هر مرحله با مرحله دیگر متفاوت است. اصطلاحا [[نیابت]] در دوران [[غیبت صغرا]] را [[نیابت خاص]] و [[نیابت]] در [[غیبت کبرا]] را [[نیابت عام]] می‌نامند. | :::::*«از آنجایی که [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} به ناچار مدت درازی از زندگی خود را در پرده [[غیبت]] گذرانده است، برای [[هدایت]] [[جامعه]] ناگزیر از [[برگزیدن]] افرادی به عنوان [[نائب]] بوده است. و نیز از آنجایی که آن [[حضرت]] دارای دو نوع [[غیبت]] بوده و ماهیت هر یک با دیگری متفاوت بود این [[نیابت]] نیز در هر مرحله با مرحله دیگر متفاوت است. اصطلاحا [[نیابت]] در دوران [[غیبت صغرا]] را [[نیابت خاص]] و [[نیابت]] در [[غیبت کبرا]] را [[نیابت عام]] می‌نامند. | ||
:::::*اما [[نیابت خاص]]، آن است که [[امام]] در شرایط ویژه، شخص معین و مشخصی را [[نایب]] خود قرار دهد و به اسم و رسم او را معرفی کند. | :::::*اما [[نیابت خاص]]، آن است که [[امام]] در شرایط ویژه، شخص معین و مشخصی را [[نایب]] خود قرار دهد و به اسم و رسم او را معرفی کند. | ||
:::::*البته از آنجایی که آغاز [[نیابت خاص]] با آغاز [[غیبت]] آن حضرت همزمان بود، [[نصب]] نخستین [[نائب]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} پیش از آن به دست پدر بزرگوار آن حضرت [[امام عسکری]]{{ع}} صورت گرفته بود. | :::::*البته از آنجایی که آغاز [[نیابت خاص]] با آغاز [[غیبت]] آن [[حضرت]] همزمان بود، [[نصب]] نخستین [[نائب]] [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} پیش از آن به دست پدر بزرگوار آن [[حضرت]] [[امام عسکری]]{{ع}} صورت گرفته بود. | ||
:::::*[[امام حسن عسکری]]{{ع}} دراینباره فرمود: "عمری و پسرش [[عثمان بن سعید]]، [[نائب]] اوّل و [[محمد بن عثمان]] [[نائب]] دوم مورد اعتماد هستند، هرچه آنان به تو برسانند، از من می‌رسانند و آنچه به تو بگویند از سوی من می‌گویند"<ref>{{عربی|" الْعَمْرِيُ وَ ابْنُهُ ثِقَتَانِ فَمَا أَدَّيَا إِلَيْكَ عَنِّي فَعَنِّي يُؤَدِّيَانِ وَ مَا قَالا لَكَ فَعَنِّي يَقُولَان"}}؛ شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۳۲۹، ح ۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۳، ص ۳۶۰.</ref>. و در جای دیگر فرمود: "گواه و [[شاهد]] باشید که [[عثمان بن سعید عمری]] [[وکیل]] من و فرزندش [[محمد بن عثمان]] [[وکیل]] [[فرزند من]] [[مهدی]] شما است"<ref>{{عربی|" وَ اشْهَدُوا عَلَى أَنَ عُثْمَانَ بْنَ سَعِيدٍ الْعَمْرِيَ وَكِيلِي وَ أَنَ ابْنَهُ مُحَمَّداً وَكِيلُ ابْنِي مَهْدِيِّكُم"}}؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۵.</ref> اما پس از آن، خود [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}، [[نایبان]] پس از [[عثمان بن سعید]] را معین و به وسیله [[نایب]] قبل به [[مردم]] معرفی می‌فرمود<ref> ر. ک: علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی [[نواب خاص]] امام زمان{{ع}}، ص ۳۴.</ref> | :::::*[[امام حسن عسکری]]{{ع}} دراینباره فرمود: "عمری و پسرش [[عثمان بن سعید]]، [[نائب]] اوّل و [[محمد بن عثمان]] [[نائب]] دوم مورد اعتماد هستند، هرچه آنان به تو برسانند، از من می‌رسانند و آنچه به تو بگویند از سوی من می‌گویند"<ref>{{عربی|" الْعَمْرِيُ وَ ابْنُهُ ثِقَتَانِ فَمَا أَدَّيَا إِلَيْكَ عَنِّي فَعَنِّي يُؤَدِّيَانِ وَ مَا قَالا لَكَ فَعَنِّي يَقُولَان"}}؛ شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۳۲۹، ح ۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۳، ص ۳۶۰.</ref>. و در جای دیگر فرمود: "[[گواه]] و [[شاهد]] باشید که [[عثمان بن سعید عمری]] [[وکیل]] من و فرزندش [[محمد بن عثمان]] [[وکیل]] [[فرزند من]] [[مهدی]] شما است"<ref>{{عربی|" وَ اشْهَدُوا عَلَى أَنَ عُثْمَانَ بْنَ سَعِيدٍ الْعَمْرِيَ وَكِيلِي وَ أَنَ ابْنَهُ مُحَمَّداً وَكِيلُ ابْنِي مَهْدِيِّكُم"}}؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۵.</ref> اما پس از آن، خود [[امام مهدی|حضرت مهدی]]{{ع}}، [[نایبان]] پس از [[عثمان بن سعید]] را معین و به وسیله [[نایب]] قبل به [[مردم]] معرفی می‌فرمود<ref> ر. ک: علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی [[نواب خاص]] امام زمان{{ع}}، ص ۳۴.</ref> | ||
:::::*[[سفارت]] و [[نیابت]] از [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} در دوران [[غیبت صغرا]]، از مسؤولیت‌های مهم به شمار می‌رفت. در [[نیابت خاص]]، حضرت اشخاص معین و مشخصی را [[نایب]] خود قرار داده و به اسم و رسم، آنان را معرفی کرده است. | :::::*[[سفارت]] و [[نیابت]] از [[امام مهدی|حضرت مهدی]] {{ع}} در دوران [[غیبت صغرا]]، از مسؤولیت‌های مهم به شمار می‌رفت. در [[نیابت خاص]]، [[حضرت]] اشخاص معین و مشخصی را [[نایب]] خود قرار داده و به اسم و رسم، آنان را معرفی کرده است. | ||
:::::*از مهمترین ویژگی‌های [[نواب خاص]] در این دوران سرّ نگهداری بود. از این‌رو می‌توان ویژگی‌های دیگر را در درجه دوم اهمیت دانست. | :::::*از مهمترین ویژگی‌های [[نواب خاص]] در این دوران سرّ نگهداری بود. از این‌رو می‌توان ویژگی‌های دیگر را در درجه دوم اهمیت دانست. | ||
:::::*در این باره [[نقل]] است: عده‌ای از [[ابو سهل نوبختی]] پرسیدند چه شد که امر "[[نیابت]]" به [[ابو القاسم حسین بن روح]] واگذار شد، ولی به تو واگذار نگردید؟ او پاسخ داد: آنان "[[ائمه]]{{عم}}" بهتر از هرکس می‌دانند چه کسی را به این [[مقام]] برگزینند. من [[آدمی]] هستم که با [[دشمنان]] رفت وآمد دارم و با ایشان [[مناظره]] می‌کنم. اگر آنچه را که [[ابو القاسم بن روح]] درباره [[امام]] می‌داند، می‌دانستم؛ شاید در بحث‌هایم با [[دشمنان]] و جدال با آنان، می‌کوشیدم تا دلیل‌های بنیادی را بر وجود [[امام]] ارائه دهم و در نتیجه محل اقامت او را [[آشکار]] سازم! اما اگر [[ابو القاسم]]، [[امام]] را در زیر جامه خود [[پنهان]] کرده باشد، و بدنش را با قیچی قطعه قطعه کنند تا او را نشان دهد، هرگز چنین نخواهد کرد"<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۹۱، ح ۳۵۸.</ref> | :::::*در این باره [[نقل]] است: عده‌ای از [[ابو سهل نوبختی]] پرسیدند چه شد که امر "[[نیابت]]" به [[ابو القاسم حسین بن روح]] واگذار شد، ولی به تو واگذار نگردید؟ او پاسخ داد: آنان "[[ائمه]]{{عم}}" بهتر از هرکس می‌دانند چه کسی را به این [[مقام]] برگزینند. من [[آدمی]] هستم که با [[دشمنان]] رفت وآمد دارم و با ایشان [[مناظره]] می‌کنم. اگر آنچه را که [[ابو القاسم بن روح]] درباره [[امام]] می‌داند، می‌دانستم؛ شاید در بحث‌هایم با [[دشمنان]] و جدال با آنان، می‌کوشیدم تا دلیل‌های بنیادی را بر وجود [[امام]] ارائه دهم و در نتیجه محل اقامت او را [[آشکار]] سازم! اما اگر [[ابو القاسم]]، [[امام]] را در زیر جامه خود [[پنهان]] کرده باشد، و بدنش را با قیچی قطعه قطعه کنند تا او را نشان دهد، هرگز چنین نخواهد کرد"<ref>[[شیخ طوسی]]، کتاب الغیبة، ص ۳۹۱، ح ۳۵۸.</ref> | ||
:::::*[[نمایندگی امام مهدی|نمایندگی]] و [[نیابت امام زمان]]{{ع}}، در دوران [[غیبت صغرا]] دو [[هدف]] اساسی را دنبال می‌کرد: | :::::*[[نمایندگی امام مهدی|نمایندگی]] و [[نیابت امام زمان]]{{ع}}، در دوران [[غیبت صغرا]] دو [[هدف]] اساسی را دنبال می‌کرد: | ||
::::#آماده کردن [[مردم]] برای "[[غیبت کبرا]]" و عادت دادن تدریجی آنها به [[پنهان زیستی]] [[امام]] و جلوگیری از غافل گیر شدن آنها در موضوع [[غیبت]]. بدون [[تردید]] اگر [[امام مهدی]]{{ع}} به طور ناگهانی [[غیبت]] می‌کرد، چه بسا باعث [[انکار]] مطلق وجود آن حضرت و [[انحراف]] افکار عمومی می‌شد. نمایندگان خاص [[امام زمان]]{{ع}} در دوران [[غیبت صغرا]]، به این [[هدف]] و غرض نایل آمدند و افکار و اذهان عمومی برای "[[غیبت کبرا]]" آماده ساختند. | ::::#آماده کردن [[مردم]] برای "[[غیبت کبرا]]" و عادت دادن تدریجی آنها به [[پنهان زیستی]] [[امام]] و جلوگیری از غافل گیر شدن آنها در موضوع [[غیبت]]. بدون [[تردید]] اگر [[امام مهدی]]{{ع}} به طور ناگهانی [[غیبت]] می‌کرد، چه بسا باعث [[انکار]] مطلق وجود آن [[حضرت]] و [[انحراف]] افکار عمومی می‌شد. [[نمایندگان]] خاص [[امام زمان]]{{ع}} در دوران [[غیبت صغرا]]، به این [[هدف]] و غرض نایل آمدند و افکار و اذهان عمومی برای "[[غیبت کبرا]]" آماده ساختند. | ||
::::#[[انسجام]] بخشی به دوستداران و طرفداران [[امام زمان]]{{ع}}. | ::::#[[انسجام]] بخشی به دوستداران و طرفداران [[امام زمان]]{{ع}}. | ||
:::::*در این دوره کمبودی که از [[ناحیه]] عدم حضور و فقدان [[امام]] در اجتماع [[شیعیان]] پیدا شده بود، با این [[نیابت]] پر شد و [[امام زمان]]{{ع}} توانست به وسیله [[نایبان خاص]] [[رهبری]] خویش را در [[جامعه]] اعمال کند و خسارت‌های ناشی از عدم حضور مستقیم خود را جبران کرده و [[مصالح اجتماعی]] آن زمان و دوستداران را- در سخت‌ترین و پیچیده‌ترین شرایط اجتماعی و سیاسی- حفظ کند و نگذارد [[شیعیان]] [[منحرف]] شده و متلاشی گردند<ref>ر. ک: سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۴۲۶.</ref><ref> ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص ۱۲۳- ۱۲۴.</ref>»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص: ۱۰۱ - ۱۰۳.</ref>. | :::::*در این دوره کمبودی که از [[ناحیه]] عدم حضور و فقدان [[امام]] در اجتماع [[شیعیان]] پیدا شده بود، با این [[نیابت]] پر شد و [[امام زمان]]{{ع}} توانست به وسیله [[نایبان خاص]] [[رهبری]] خویش را در [[جامعه]] اعمال کند و خسارت‌های ناشی از عدم حضور مستقیم خود را جبران کرده و [[مصالح اجتماعی]] آن زمان و دوستداران را- در سخت‌ترین و پیچیده‌ترین شرایط [[اجتماعی]] و سیاسی- حفظ کند و نگذارد [[شیعیان]] [[منحرف]] شده و متلاشی گردند<ref>ر. ک: سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۴۲۶.</ref><ref> ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص ۱۲۳- ۱۲۴.</ref>»<ref>[[خدامراد سلیمیان|سلیمیان، خدامراد]]، [[پرسمان مهدویت (کتاب)|پرسمان مهدویت]]، ص: ۱۰۱ - ۱۰۳.</ref>. | ||
:::::*«در دوره [[غیبت صغرا]]، [[حضرت مهدی]] {{ع}} به واسطه چهار نفر [[نایبان خاص]] خود با [[شیعیان]] در رابطه بود و امور آنان را سروسامان می‌داد. این امور، افزون بر مسایل مالی، شامل مسایل عقیدتی و فقهی نیز می‌شد. رابطان میان آن [[حضرت]] و [[شیعیان]]، چهار نفر از [[اصحاب]] با سابقه و مورد اعتماد [[امامان]] پیشین بودند که یکی پس از دیگری این [[وظیفه]] مهم را بر عهده داشتند. آنان، به "[[نواب خاص]]" آن [[حضرت]] معروفند. این افراد، با [[وکیلان]] [[حضرت]] در دورترین نقاط شهرهای اسلامی در تماس بوده و [[نامه‌ها]] و خواسته‌های [[شیعیان]] را به محضر [[مقدس]] او می‌رساندند و در جواب، توقیعاتی از طرف آن [[حضرت]] صادر می‌شد. | :::::*«در دوره [[غیبت صغرا]]، [[حضرت مهدی]] {{ع}} به واسطه چهار نفر [[نایبان خاص]] خود با [[شیعیان]] در رابطه بود و امور آنان را سروسامان می‌داد. این امور، افزون بر مسایل مالی، شامل مسایل عقیدتی و فقهی نیز می‌شد. رابطان میان آن [[حضرت]] و [[شیعیان]]، چهار نفر از [[اصحاب]] با سابقه و مورد اعتماد [[امامان]] پیشین بودند که یکی پس از دیگری این [[وظیفه]] مهم را بر عهده داشتند. آنان، به "[[نواب خاص]]" آن [[حضرت]] معروفند. این افراد، با [[وکیلان]] [[حضرت]] در دورترین نقاط شهرهای اسلامی در تماس بوده و [[نامه‌ها]] و خواسته‌های [[شیعیان]] را به محضر [[مقدس]] او می‌رساندند و در جواب، توقیعاتی از طرف آن [[حضرت]] صادر می‌شد. | ||
::::::نکته قابل توجه آن که در این دوره، نه فقط شخص [[حضرت مهدی]] {{ع}} از دیده‌ها [[پنهان]] بود، بلکه بیشتر سفرای ایشان نیز به طور ناشناس و بدون آن که جلب توجه کنند، عمل می‌کردند. | ::::::نکته قابل توجه آن که در این دوره، نه فقط شخص [[حضرت مهدی]] {{ع}} از دیده‌ها [[پنهان]] بود، بلکه بیشتر سفرای ایشان نیز به طور ناشناس و بدون آن که جلب توجه کنند، عمل می‌کردند. | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
::::::آقای '''[[مجتبی تونه‌ای]]'''، در کتاب ''«[[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]»'' در این‌باره گفته است: | ::::::آقای '''[[مجتبی تونه‌ای]]'''، در کتاب ''«[[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]»'' در این‌باره گفته است: | ||
::::::«آن است که [[امام]]، اشخاص معین و مشخصی را [[نایب]] خود قرار دهد و به اسم و رسم او را معرفی کند، همان‌طوری که [[امام حسن عسکری]] {{ع}} این کار را انجام داد و فرمود: عمری و پسرش مورد اعتماد هستند، هرچه آنها به تو برسانند از من می‌رسانند و آنچه به تو بگویند از جانب من می‌گویند<ref>اصول کافی، ج ۲.</ref>. و در جای دیگر فرمود: [[شاهد]] باشید که [[عثمان بن سعید عمری]] [[وکیل]] من است و فرزندش [[محمد بن عثمان]] [[وکیل]] [[فرزند من]]، [[مهدی]] شماست<ref>غیبة طوسی، ص ۳۵۶.</ref>. | ::::::«آن است که [[امام]]، اشخاص معین و مشخصی را [[نایب]] خود قرار دهد و به اسم و رسم او را معرفی کند، همان‌طوری که [[امام حسن عسکری]] {{ع}} این کار را انجام داد و فرمود: عمری و پسرش مورد اعتماد هستند، هرچه آنها به تو برسانند از من می‌رسانند و آنچه به تو بگویند از جانب من می‌گویند<ref>اصول کافی، ج ۲.</ref>. و در جای دیگر فرمود: [[شاهد]] باشید که [[عثمان بن سعید عمری]] [[وکیل]] من است و فرزندش [[محمد بن عثمان]] [[وکیل]] [[فرزند من]]، [[مهدی]] شماست<ref>غیبة طوسی، ص ۳۵۶.</ref>. | ||
::::::[[حضرت مهدی]] {{ع}} [[نایبان]] پس از [[نائب اول]] ([[عثمان بن سعید]]) را به وسیله [[نایب]] قبلش تعیین می‌کرد و به [[مردم]] معرفی می‌نمود. بنابراین کسانی که در دوره [[غیبت صغری]]، [[نیابت]] داشتند و با اسم و مشخصات معرفی شده بودند، "[[نایب خاص]]" نامیده شده و [[نایبان خاص]] آن حضرت را "[[نواب خاص]]" و "[[نواب اربعه]]" می‌گویند. کتاب‌هایی که در قرون اولیه [[غیبت]] نگاشته شده است، به جای "[[نواب]]" بیشتر "[[سفراء]]" و "[[ابواب]]" تعبیر شده و گاهی "[[وکلا]]" نیز به‌کار رفته است. در [[دوران غیبت صغری]]، [[نیابت خاصه]] از آن چهار نفر بود: [[عثمان بن سعید عمری]]، [[محمد بن عثمان بن سعید عمری]]، [[حسین بن روح نوبختی]] و [[علی بن محمد بن سمری]]. | ::::::[[حضرت مهدی]] {{ع}} [[نایبان]] پس از [[نائب اول]] ([[عثمان بن سعید]]) را به وسیله [[نایب]] قبلش تعیین می‌کرد و به [[مردم]] معرفی می‌نمود. بنابراین کسانی که در دوره [[غیبت صغری]]، [[نیابت]] داشتند و با اسم و مشخصات معرفی شده بودند، "[[نایب خاص]]" نامیده شده و [[نایبان خاص]] آن [[حضرت]] را "[[نواب خاص]]" و "[[نواب اربعه]]" می‌گویند. کتاب‌هایی که در قرون اولیه [[غیبت]] نگاشته شده است، به جای "[[نواب]]" بیشتر "[[سفراء]]" و "[[ابواب]]" تعبیر شده و گاهی "[[وکلا]]" نیز به‌کار رفته است. در [[دوران غیبت صغری]]، [[نیابت خاصه]] از آن چهار نفر بود: [[عثمان بن سعید عمری]]، [[محمد بن عثمان بن سعید عمری]]، [[حسین بن روح نوبختی]] و [[علی بن محمد بن سمری]]. | ||
::::::بالاخره چند روز به [[مرگ علی بن محمد سمری]] مانده بود که از [[ناحیه مقدسه]] توقیعی صادر شد که در آن به [[علی بن محمد سمری]] [[ابلاغ]] شده بود که تا شش روز دیگر بدرود زندگی خواهد گفت و پس از آن باب [[نیابت خاصه]] بسته و [[غیبت کبری]] واقع خواهد شد. و اما اثبات [[نیابت خاصه]] با یکی از این سه طریق ممکن است: | ::::::بالاخره چند روز به [[مرگ علی بن محمد سمری]] مانده بود که از [[ناحیه مقدسه]] توقیعی صادر شد که در آن به [[علی بن محمد سمری]] [[ابلاغ]] شده بود که تا شش روز دیگر بدرود زندگی خواهد گفت و پس از آن باب [[نیابت خاصه]] بسته و [[غیبت کبری]] واقع خواهد شد. و اما اثبات [[نیابت خاصه]] با یکی از این سه طریق ممکن است: | ||
:::::#نص صریح و تصریح خود [[امام زمان]] {{ع}}؛ | :::::#نص صریح و تصریح خود [[امام زمان]] {{ع}}؛ | ||
۲نص صریح و تصریح [[نایب خاص]] [[امام]] {{ع}}؛ | ۲نص صریح و تصریح [[نایب خاص]] [[امام]] {{ع}}؛ | ||
:::::#[[آشکار]] شدن و وقوع [[کرامات]] و امور خارق عادت، از طرف مدعی [[نیابت خاصه]]، که نشانه ربط و ارتباط خاص او با [[خداوند متعال]] و آن | :::::#[[آشکار]] شدن و وقوع [[کرامات]] و امور خارق عادت، از طرف مدعی [[نیابت خاصه]]، که نشانه ربط و ارتباط خاص او با [[خداوند متعال]] و آن [[حضرت]]، و تأیید اوست. | ||
::::::هریک از [[نواب خاص]] [[امام]] {{ع}} در عصر [[غیبت صغری]]، یا با نصّ خود [[امام]] و یا تصریح [[نایب خاص]] پیشین او [[منصوب]] شده‌اند. در عصر [[غیبت کبری]]، حصول این سه طریق بعید است<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص:۷۴۸.</ref>. | ::::::هریک از [[نواب خاص]] [[امام]] {{ع}} در عصر [[غیبت صغری]]، یا با نصّ خود [[امام]] و یا تصریح [[نایب خاص]] پیشین او [[منصوب]] شده‌اند. در عصر [[غیبت کبری]]، حصول این سه طریق بعید است<ref>[[مجتبی تونه‌ای|تونه‌ای، مجتبی]]، [[موعودنامه (کتاب)|موعودنامه]]، ص:۷۴۸.</ref>. | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
[[پرونده:151828.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[پژوهشگران مؤسسه آینده روشن]]]] | [[پرونده:151828.jpg|100px|right|بندانگشتی|[[پژوهشگران مؤسسه آینده روشن]]]] | ||
::::::'''[[پژوهشگران مؤسسه آینده روشن]]'''، در کتاب ''«[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]»'' در این‌باره گفته‌اند: | ::::::'''[[پژوهشگران مؤسسه آینده روشن]]'''، در کتاب ''«[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]»'' در این‌باره گفته‌اند: | ||
::::::«[[نیابت خاصه]]، آن است که [[امام]]، اشخاص خاصی را [[نایب]] خود قرار دهد و به اسم و با مشخصات معرفی کند، و هرکدام را خود آن حضرت و یا به وسیله [[نایب]] پیش از او، به [[مردم]] بشناساند. همان طوری که [[امام عسکری|امام حسن عسکری]] {{ع}} این کار را انجام داده و فرمود: | ::::::«[[نیابت خاصه]]، آن است که [[امام]]، اشخاص خاصی را [[نایب]] خود قرار دهد و به اسم و با مشخصات معرفی کند، و هرکدام را خود آن [[حضرت]] و یا به وسیله [[نایب]] پیش از او، به [[مردم]] بشناساند. همان طوری که [[امام عسکری|امام حسن عسکری]] {{ع}} این کار را انجام داده و فرمود: | ||
عمری و پسرش ([[عثمان بن سعید]]، [[نایب اول]] و [[محمد بن عثمان]]، [[ | عمری و پسرش ([[عثمان بن سعید]]، [[نایب اول]] و [[محمد بن عثمان]]، ###[[313]]###) مورد اعتماد هستند. هرچه آنها به تو برسانند از من می‌رسانند و آن چه به تو بگویند از جانب من می‌گویند<ref>الغیبة، شیخ طوسی، ص۳۶۰، ح۳۲۲</ref>. بنابراین کسانی که در دوره [[غیبت صغرا]]، [[نیابت]] داشته‌اند و با اسم معرفی شده بودند، [[نایب خاص]] نامیده می‌شوند»<ref>[[مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها (کتاب)|مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها]]، ص ۲۱۲.</ref>. | ||
{{پایان جمع شدن}} | {{پایان جمع شدن}} | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
[[رده:پرسش‌های مهدویت]] | [[رده:پرسش‌های مهدویت]] | ||
[[رده:پرسش‌های مهدویت]] | [[رده:پرسش‌های مهدویت]] | ||
[[رده:( | [[رده:(ات): پرسش‌هایی با ۳ پاسخ]] | ||
[[رده:( | [[رده:(ات): پرسش‌های مهدویت با ۳ پاسخ]] | ||
[[رده:اتمام لینک داخلی]] | [[رده:اتمام لینک داخلی]] | ||
نسخهٔ ۲۷ ژوئن ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۰۰
| منظور از نیابت خاصه چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت |
| مدخل بالاتر | مهدویت / غیبت امام مهدی / عصر غیبت صغری |
| مدخل اصلی | نیابت خاصه (سفیران امام مهدی) |
منظور از نیابت خاصه چیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی مهدویت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ نخست
- حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در دو کتاب «پرسمان مهدویت» و «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است:
- «از آنجایی که حضرت مهدی (ع) به ناچار مدت درازی از زندگی خود را در پرده غیبت گذرانده است، برای هدایت جامعه ناگزیر از برگزیدن افرادی به عنوان نائب بوده است. و نیز از آنجایی که آن حضرت دارای دو نوع غیبت بوده و ماهیت هر یک با دیگری متفاوت بود این نیابت نیز در هر مرحله با مرحله دیگر متفاوت است. اصطلاحا نیابت در دوران غیبت صغرا را نیابت خاص و نیابت در غیبت کبرا را نیابت عام می‌نامند.
- اما نیابت خاص، آن است که امام در شرایط ویژه، شخص معین و مشخصی را نایب خود قرار دهد و به اسم و رسم او را معرفی کند.
- البته از آنجایی که آغاز نیابت خاص با آغاز غیبت آن حضرت همزمان بود، نصب نخستین نائب حضرت مهدی (ع) پیش از آن به دست پدر بزرگوار آن حضرت امام عسکری(ع) صورت گرفته بود.
- امام حسن عسکری(ع) دراینباره فرمود: "عمری و پسرش عثمان بن سعید، نائب اوّل و محمد بن عثمان نائب دوم مورد اعتماد هستند، هرچه آنان به تو برسانند، از من می‌رسانند و آنچه به تو بگویند از سوی من می‌گویند"[۱]. و در جای دیگر فرمود: "گواه و شاهد باشید که عثمان بن سعید عمری وکیل من و فرزندش محمد بن عثمان وکیل فرزند من مهدی شما است"[۲] اما پس از آن، خود حضرت مهدی(ع)، نایبان پس از عثمان بن سعید را معین و به وسیله نایب قبل به مردم معرفی می‌فرمود[۳]
- سفارت و نیابت از حضرت مهدی (ع) در دوران غیبت صغرا، از مسؤولیت‌های مهم به شمار می‌رفت. در نیابت خاص، حضرت اشخاص معین و مشخصی را نایب خود قرار داده و به اسم و رسم، آنان را معرفی کرده است.
- از مهمترین ویژگی‌های نواب خاص در این دوران سرّ نگهداری بود. از این‌رو می‌توان ویژگی‌های دیگر را در درجه دوم اهمیت دانست.
- در این باره نقل است: عده‌ای از ابو سهل نوبختی پرسیدند چه شد که امر "نیابت" به ابو القاسم حسین بن روح واگذار شد، ولی به تو واگذار نگردید؟ او پاسخ داد: آنان "ائمه(ع)" بهتر از هرکس می‌دانند چه کسی را به این مقام برگزینند. من آدمی هستم که با دشمنان رفت وآمد دارم و با ایشان مناظره می‌کنم. اگر آنچه را که ابو القاسم بن روح درباره امام می‌داند، می‌دانستم؛ شاید در بحث‌هایم با دشمنان و جدال با آنان، می‌کوشیدم تا دلیل‌های بنیادی را بر وجود امام ارائه دهم و در نتیجه محل اقامت او را آشکار سازم! اما اگر ابو القاسم، امام را در زیر جامه خود پنهان کرده باشد، و بدنش را با قیچی قطعه قطعه کنند تا او را نشان دهد، هرگز چنین نخواهد کرد"[۴]
- نمایندگی و نیابت امام زمان(ع)، در دوران غیبت صغرا دو هدف اساسی را دنبال می‌کرد:
- آماده کردن مردم برای "غیبت کبرا" و عادت دادن تدریجی آنها به پنهان زیستی امام و جلوگیری از غافل گیر شدن آنها در موضوع غیبت. بدون تردید اگر امام مهدی(ع) به طور ناگهانی غیبت می‌کرد، چه بسا باعث انکار مطلق وجود آن حضرت و انحراف افکار عمومی می‌شد. نمایندگان خاص امام زمان(ع) در دوران غیبت صغرا، به این هدف و غرض نایل آمدند و افکار و اذهان عمومی برای "غیبت کبرا" آماده ساختند.
- انسجام بخشی به دوستداران و طرفداران امام زمان(ع).
- در این دوره کمبودی که از ناحیه عدم حضور و فقدان امام در اجتماع شیعیان پیدا شده بود، با این نیابت پر شد و امام زمان(ع) توانست به وسیله نایبان خاص رهبری خویش را در جامعه اعمال کند و خسارت‌های ناشی از عدم حضور مستقیم خود را جبران کرده و مصالح اجتماعی آن زمان و دوستداران را- در سخت‌ترین و پیچیده‌ترین شرایط اجتماعی و سیاسی- حفظ کند و نگذارد شیعیان منحرف شده و متلاشی گردند[۵][۶]»[۷].
- «در دوره غیبت صغرا، حضرت مهدی (ع) به واسطه چهار نفر نایبان خاص خود با شیعیان در رابطه بود و امور آنان را سروسامان می‌داد. این امور، افزون بر مسایل مالی، شامل مسایل عقیدتی و فقهی نیز می‌شد. رابطان میان آن حضرت و شیعیان، چهار نفر از اصحاب با سابقه و مورد اعتماد امامان پیشین بودند که یکی پس از دیگری این وظیفه مهم را بر عهده داشتند. آنان، به "نواب خاص" آن حضرت معروفند. این افراد، با وکیلان حضرت در دورترین نقاط شهرهای اسلامی در تماس بوده و نامه‌ها و خواسته‌های شیعیان را به محضر مقدس او می‌رساندند و در جواب، توقیعاتی از طرف آن حضرت صادر می‌شد.
- نکته قابل توجه آن که در این دوره، نه فقط شخص حضرت مهدی (ع) از دیده‌ها پنهان بود، بلکه بیشتر سفرای ایشان نیز به طور ناشناس و بدون آن که جلب توجه کنند، عمل می‌کردند.
- نیابت خاص، بدان‌سان بود که امام شخص معین و مشخصی را نایب خود قرار دهد و به اسم و خصوصیات، او را معرفی کند؛ همان‌گونه که پیش از آن امام حسن عسکری (ع) این کار را انجام داده و فرمود: العمری وَ ابْنُهُ ثِقَتَانِ فَمَا ادیا الیک عنی فعنی یؤدیان وَ مَا قَالَا لک فعنی یقولان[۸]؛ عمری و پسرش (عثمان بن سعید، نایب اول و محمد بن عثمان، نایب دوم) مورد اعتماد هستند. هرچه آنان به تو برسانند، از من می‌رسانند و آنچه به تو بگویند، از جانب من می‌گویند.
- و در جای دیگر فرمود: وَ اشْهَدُوا علی انَّ عُثْمَانَ بْنِ سعید العمری وکیلی وَ انَّ ابْنَهُ مُحَمَّداً وکیل ابنی مهدیکم[۹]؛ گواه و شاهد باشید که عثمان بن سعید عمری (نایب اول) وکیل من و فرزندش محمد بن عثمان (نایب دوم) وکیل فرزند من، مهدی شما است.
- حضرت مهدی (ع)، نایبان پس از عثمان بن سعید (نایب اول) را به وسیله نایب قبل او معین و به مردم معرفی می‌کرد[۱۰].
- نیابت و سفارت حضرت مهدی (ع) در دوران غیبت صغرا، از پست‌ها و مسؤولیت‌های بسیار خطیر و با اهمیت شناخته شده است. این مقام ارجمند، فقط برازنده کسی است که ویژگی‌ها و ارزش‌های خاصی داشته باشد. برخی از این ویژگی‌ها چنین است:
- ایمانی استوار و خلل‌ناپذیر
- امانت‌داری به مفهوم واقعی آن؛
- تقواپیشگی و پرهیزکاری؛
- رازداری و پوشیده داشتن اموری که باید نهان بماند؛
- دخالت ندادن رأی و نظر شخصی خویش در امور مخصوص به آن حضرت؛
- اجرای دستورهای امام. و...
- روشن است که "نیابت خاص" آن حضرت، با "نیابت عام" که مجتهد جامع شرایط دارد، مسؤولیتی بس متفاوت است. اگرچه در نیابت خاص ویژگی‌هایی در نظر بود، آنچه دارای اهمیت ویژه‌ای بود، رازداری نواب خاص بود.
- شیخ طوسی در کتاب الغیبة نوشته است: عده‌ای از ابوسهل نوبختی پرسیدند: "چطور شد امر "نیابت" به ابو القاسم حسین بن روح واگذار شد؛ ولی به تو واگذار نگردید؟" او پاسخ داد: "آنان (ائمه اطهار (ع)) بهتر از هرکس می‌دانند چه کسی را به این مقام برگزینند.
- من آدمی هستم که با دشمنان، رفت‌وآمد دارم و با ایشان مناظره می‌کنم. اگر آنچه ابو القاسم بن روح درباره امام می‌داند، می‌دانستم، شاید در بحث‌هایم با دشمنان و جدال با آنان، می‌کوشیدم دلیل‌های بنیادی را بر وجود امام ارائه کنم و در نتیجه محل اقامت او را آشکار سازم؛ اما اگر ابو القاسم، امام را در زیر جامه خود پنهان کرده باشد، و بدنش را با قیچی قطعه‌قطعه کنند تا او را نشان دهد، هرگز چنین نخواهد کرد"[۱۱]»[۱۲].
پاسخ‌های دیگر
با کلیک بر «ادامه مطلب» پاسخ باز و با کلیک بر «نهفتن» بسته می‌شود:
| ۱. آقای تونه‌ای (پژوهشگر معارف مهدویت)؛ |
|---|
|
| ۲. پژوهشگران مؤسسه آینده روشن؛ |
|---|
عمری و پسرش (عثمان بن سعید، نایب اول و محمد بن عثمان، ###313###) مورد اعتماد هستند. هرچه آنها به تو برسانند از من می‌رسانند و آن چه به تو بگویند از جانب من می‌گویند[۱۶]. بنابراین کسانی که در دوره غیبت صغرا، نیابت داشته‌اند و با اسم معرفی شده بودند، نایب خاص نامیده می‌شوند»[۱۷]. |
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع مهدویت
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ " الْعَمْرِيُ وَ ابْنُهُ ثِقَتَانِ فَمَا أَدَّيَا إِلَيْكَ عَنِّي فَعَنِّي يُؤَدِّيَانِ وَ مَا قَالا لَكَ فَعَنِّي يَقُولَان"؛ شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۳۲۹، ح ۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۳، ص ۳۶۰.
- ↑ " وَ اشْهَدُوا عَلَى أَنَ عُثْمَانَ بْنَ سَعِيدٍ الْعَمْرِيَ وَكِيلِي وَ أَنَ ابْنَهُ مُحَمَّداً وَكِيلُ ابْنِي مَهْدِيِّكُم"؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۵.
- ↑ ر. ک: علی غفارزاده، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان(ع)، ص ۳۴.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۹۱، ح ۳۵۸.
- ↑ ر. ک: سید محمّد صدر، تاریخ الغیبة الصغری، ص ۴۲۶.
- ↑ ابراهیم امینی، دادگستر جهان، ص ۱۲۳- ۱۲۴.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، پرسمان مهدویت، ص: ۱۰۱ - ۱۰۳.
- ↑ شیخ کلینی، کافی، ج ۱، ص ۳۲۹، ح ۱؛ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۲۴۳ و ص ۳۶۰.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۵۵.
- ↑ ر.ک: غفارزاده، علی، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاص امام زمان (ع)، ص ۳۴.
- ↑ شیخ طوسی، کتاب الغیبة، ص ۳۹۱، ح ۳۵۸.
- ↑ سلیمیان، خدامراد، درسنامه مهدویت، ص ۷۴.
- ↑ اصول کافی، ج ۲.
- ↑ غیبة طوسی، ص ۳۵۶.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص:۷۴۸.
- ↑ الغیبة، شیخ طوسی، ص۳۶۰، ح۳۲۲
- ↑ مهدویت پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۲۱۲.