ختم نبوت: تفاوت میان نسخهها
(←منابع) |
|||
خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
#[[اسلام]] [[خاتم ادیان]] و [[رسول اکرم]] [[محمد مصطفی]]{{صل}} [[خاتم پیامبران]] است. | #[[اسلام]] [[خاتم ادیان]] و [[رسول اکرم]] [[محمد مصطفی]]{{صل}} [[خاتم پیامبران]] است. | ||
#[[خداوند]] به [[مؤمنین]] و [[مسلمین]] [[وعده]] [[پیروزی]] و [[غلبه]] بر [[کافران]] داده است. | #[[خداوند]] به [[مؤمنین]] و [[مسلمین]] [[وعده]] [[پیروزی]] و [[غلبه]] بر [[کافران]] داده است. | ||
*بر اساس مطالب گذشته مفهوم [[حقیقی]] [[ختم نبوت]] این است که [[خدای متعال]] به لحاظ [[آمادگی]] | *بر اساس مطالب گذشته مفهوم [[حقیقی]] [[ختم نبوت]] این است که [[خدای متعال]] به لحاظ [[آمادگی]] [[جامعۀ بشر]] - در نتیجۀ [[تکامل]] [[اجتماعی]] و [[عقلی]]- جهت برقراری [[حکومت عدل]] و [[قسط]] جهانی [[پیامبر]] بزرگش را با [[دین]] و [[شریعت]] کاملی که بتواند [[نیاز]] [[بشر]] را در همۀ ابعاد تأمین کند و [[عدالت]] و [[قسط]] را در [[جامعۀ بشر]] بگستراند فرستاد. این [[شریعت]] از آنجا که همۀ نیازهای [[بشر]] را دربرگرفته و برنامۀ [[حکومت جهانی]] [[عدل و قسط]] را به [[کاملترین]] صورت ارائه میدهد [[دین خاتم]] و پیامبرش نیز [[آخرین پیامبر]] است. | ||
*مفهوم [[حقیقی]] [[ختم نبوت]]، کمال [[شریعت محمدی]]، و [[آمادگی]] [[انسان]] عصر [[نبوت]] محمدی است برای برقراری [[حکومت عدل جهانی]] و اجرای کامل [[شریعت محمدی]] که [[راهبر]] [[بشر]] به سوی مقاصد عالیه [[خلقت]] است. | *مفهوم [[حقیقی]] [[ختم نبوت]]، کمال [[شریعت محمدی]]، و [[آمادگی]] [[انسان]] عصر [[نبوت]] محمدی است برای برقراری [[حکومت عدل جهانی]] و اجرای کامل [[شریعت محمدی]] که [[راهبر]] [[بشر]] به سوی مقاصد عالیه [[خلقت]] است. | ||
*امروز [[وظیفه]] [[مسلمین]] آشنا شدن با برنامههای کامل [[اسلام]] و سعی و تلاش جهت اجرای کامل آن در سراسر [[جهان]] است. | *امروز [[وظیفه]] [[مسلمین]] آشنا شدن با برنامههای کامل [[اسلام]] و سعی و تلاش جهت اجرای کامل آن در سراسر [[جهان]] است. | ||
*طبق وعدۀ [[الهی]] که تخلّفناپذیر است سرانجام [[پیروزی]] کامل نصیب [[مسلمین]] خواهد شد و [[حکومت جهانی]] [[اسلام]] در | *طبق وعدۀ [[الهی]] که تخلّفناپذیر است سرانجام [[پیروزی]] کامل نصیب [[مسلمین]] خواهد شد و [[حکومت جهانی]] [[اسلام]] در [[جامعۀ بشر]] برقرار خواهد گردید<ref>[[محسن اراکی|اراکی، محسن]]، [[نگاهی به رسالت و امامت (کتاب)|نگاهی به رسالت و امامت]]، ص ۵۲-۵۷.</ref>. | ||
== پرسشهای وابسته == | == پرسشهای وابسته == |
نسخهٔ ۵ ژوئن ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۴۲
- اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل ختم نبوت (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
ختم نبوت یا خاتمیت به معنای پایانبخشی سلسله انبیا و شریعت تا روز قیامت است به طوری که انکار ختم نبوت به معنای نفی ضروری دین شمرده میشود و پیامبر اسلام(ص) را خاتمالنبیین می گویند. خاتمیت نبوت به معنای خاتمیت شریعت اسلام در میان شرایع آسمانی و خاتمیت قرآن در میان کتابهای آسمانی نیز هست. فلسفه ختم نبوت را باید در جامعیت، جهانی بودن و جاودانگی اسلام و بلوغ مخاطبین آن و راهکارهایی که اسلام برای آینده قرار داده است جستجو کرد.
چیستی ختم نبوت
- ختم در لغت به معانی پایان است و آنچه که پایان دهندۀ چیزی باشد را خاتم میگویند[۱]. در اصطلاح دینی، ختم نبوت یا خاتمیت به این معناست که پس از اسلام، نبوت پیامبران تمام میشود و پیامبر اسلام پایاندهندۀ سلسله پیامبران آسمانی است[۲].
- ختم نبوت به معنای ختم شریعت هم هست، زیرا نبوت عبارت است از وحی اصول و فروع دین بر شخص نبی و این یعنی شریعت اسلام نیز بر پیامبر خاتم وحی شده است، بنابراین معنا ندارد نبوت ختم شده باشد، اما شریعت ختم نشده باشد[۳].
- خاتم النبیین به معنای خاتم رسولان نیز هست، زیرا نبوت، شرط مقدم بر رسالت است و با ختم نبوت، رسالت نیز پایان می باید[۴]. این مطلب به این معنی نیست که عمل به دستورات پیامبر(ص) که مبتنی بر شرع اسلام است به پایان رسیده، بلکه منظور این است که شریعت پیامبر همانطوری که بر پیامبر(ص) نازل شد، بدون هیچ کم و کاستی تا قیامت ادمه دارد و قابلیت اضافه شدن حکم جدید شرعی را ندارد[۵].
شناخت و ویژگیهای خاتمیت پیامبر(ص)
- خاتمالنبیین بودن پیامبر(ص) علاوه بر اینکه در معانی خاتمیت نبوت در میان انبیاء و رسولان الهی؛ خاتمیت قرآن در میان کتابهای آسمانی و خاتمیت شریعت اسلام در میان شرایع آسمانی، خلاصه میشود؛ در بردارندۀ معنای عمیق دیگری نیز هست به طوری که برخی از بزرگان، خاتمیت را مقامی اعطایی از جانب حضرت حق و بالاترین مرتبۀ وجودی انسان پس از گذراندن مراحل ایمان، عبادت، زهد، معرفت، ولایت، رسالت و اولوالعزم بودن دانسته اند[۶].[۷] چنانکه پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «نبوت، مثل آخرین خشت یک عمارت است که با آمدن آن، کار عمارت به پایان میرسد». این مطلب نشان دهندۀ عظمت ختم نبوت پیامبر(ص) است، چراکه منظور این است که ختم نبوت در بردارندۀ تمام احکام انسانی و اسلامی است[۸].
- همین امر سبب شد عده ای در بیان ویژگیهای خاتمیت قائل شدند برترین علمها در اختیار خاتم است و در دایره ممکنات، دانش هیچ موجودی به علم وی نمیرسد، زیرا تنها اوست که به همه مقامات و مراتب و به تمام کمالات رسیده است و چون ختم نبوت و قرآن شریف از سوی خداوند است، به همین دلیل کاملتر و شریفتر از آن قابل تصور نیست[۹].
- ویژگی دیگری که برای خاتم النبیین لحاظ شده، وسعت این صفت است، چنانکه این وسعت را میتوان در مقایسه با کلمۀ "أب" با واژۀ خاتم النبیین به وضوح مشاهده کرد؛ در روایت: «أَنَا وَ عَلِیٌ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ»[۱۰] کلمه "أب" کنایه از احاطۀ وجودی آن دو معصوم بر امت خویش است، اما صفت خاتم نه تنها بر امت خویش، بلکه بر همۀ انسانها حتی بر تمام انبیای الهی نیز احاطه دارد، چنانکه در روایتی فرمودند «من، نبی بودم در حالی که آدم هنوز در میان آب و گل بود»[۱۱].[۱۲]
فلسفۀ ختم نبوت
دلایل ختم نبوت
ختم نبوت از دیدگاه قرآن کریم
- از مسلمات شریعت اسلام ختم سلسله نبوت و رسالت توسط رسول اکرم محمد مصطفی(ص) است. خداوند متعال در قرآن کریم به صراحت این حقیقت را اعلام نموده و آن را در آیات متعدده با مضامین گوناگون مورد تأکید قرار داده است:
- در سورۀ احزاب میفرماید: ﴿مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا﴾[۱۳]. در این آیه ختم نبوت به وسیله رسول اکرم(ص) به صراحت اعلام گردیده است.
- در جای دیگر میفرماید: ﴿هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ﴾[۱۴]. و همین آیه در سورۀ توبه نیز تکرار شده و بدین وسیله این حقیقت که دین اسلام، خاتم ادیان و دینی است که از سوی خدای متعال چیرگی و غلبۀ آن بر همۀ ادیان مقرر شده مورد تأکید قرار گرفته است.
- و نیز فرموده است: ﴿وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الْإِسْلَامِ دِينًا فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِي الْآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِينَ﴾[۱۵].
- و در سنت رسول خدا(ص) احادیث متواتره بر همین حقیقت تأکید دارند. از جمله حدیث متواتر معروف: "یا علی جایگاه تو نسبت به من به منزله جایگاه حضرت هارون است نسبت به حضرت موسی، الاّ اینکه بعد از من پیامبری نخواهد آمد"[۱۶].
- از سوی دیگر خدای متعال هدف از ارسال رسل و بعثت انبیاء را اقامۀ قسط و برپایی حکومت عدل در سراسر زمین اعلام فرموده است: ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ﴾[۱۷].
- و وعدۀ پیروزی و غلبه مؤمنین بر کافران در سراسر جهان را داده است. خدا فرمود: ﴿وَمَنْ يَتَوَلَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَالِبُونَ﴾[۱۸].خدا فرمود: ﴿وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ﴾[۱۹] تا آنجا که فرمود: ﴿وَلِيُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَمْحَقَ الْكَافِرِينَ﴾[۲۰]. و نیز فرمود: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَارَةٍ تُنْجِيكُمْ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَيُدْخِلْكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَأُخْرَى تُحِبُّونَهَا نَصْرٌ مِنَ اللَّهِ وَفَتْحٌ قَرِيبٌ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ﴾[۲۱].
- از آنچه گفته شد نتیجه میگیریم:
- اسلام خاتم ادیان و رسول اکرم محمد مصطفی(ص) خاتم پیامبران است.
- خداوند به مؤمنین و مسلمین وعده پیروزی و غلبه بر کافران داده است.
- بر اساس مطالب گذشته مفهوم حقیقی ختم نبوت این است که خدای متعال به لحاظ آمادگی جامعۀ بشر - در نتیجۀ تکامل اجتماعی و عقلی- جهت برقراری حکومت عدل و قسط جهانی پیامبر بزرگش را با دین و شریعت کاملی که بتواند نیاز بشر را در همۀ ابعاد تأمین کند و عدالت و قسط را در جامعۀ بشر بگستراند فرستاد. این شریعت از آنجا که همۀ نیازهای بشر را دربرگرفته و برنامۀ حکومت جهانی عدل و قسط را به کاملترین صورت ارائه میدهد دین خاتم و پیامبرش نیز آخرین پیامبر است.
- مفهوم حقیقی ختم نبوت، کمال شریعت محمدی، و آمادگی انسان عصر نبوت محمدی است برای برقراری حکومت عدل جهانی و اجرای کامل شریعت محمدی که راهبر بشر به سوی مقاصد عالیه خلقت است.
- امروز وظیفه مسلمین آشنا شدن با برنامههای کامل اسلام و سعی و تلاش جهت اجرای کامل آن در سراسر جهان است.
- طبق وعدۀ الهی که تخلّفناپذیر است سرانجام پیروزی کامل نصیب مسلمین خواهد شد و حکومت جهانی اسلام در جامعۀ بشر برقرار خواهد گردید[۲۲].
پرسشهای وابسته
- آیا امامت با اصل خاتمیت ناسازگار است؟ (پرسش)
- آیا مبنای عقلی ضرورت امامت با خاتمیت ناسازگار است؟ (پرسش)
- آیا عصمت امام با خاتمیت ناسازگار است؟ (پرسش)
- آیا واجبالاطاعة انگاری امام با خاتمیت ناسازگار است؟ (پرسش)
- آیا حجت الهیانگاری امامان با خاتمیت ناسازگار است؟ (پرسش)
- آیا الهام و ولایت باطنی امام با خاتمیت ناسازگار است؟ (پرسش)
- آیا ولایت تشریعی امام با کمال و خاتمیت دین ناسازگار است؟ (پرسش)
- آیا علم لدنی امام با خاتمیت ناسازگار است؟ (پرسش)
- آیا تفویض شئون نبوت به امام ناقض خاتمیت است؟ (پرسش)
منابع
- ربانی گلپایگانی، علی، کلام تطبیقی
- سبحانی، محمد تقی و برنجکار، رضا، معارف و عقاید ۱
- خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی
- قدردان قراملکی، محمد حسن، دین و نبوت
- الهی راد، صفدر، انسانشناسی
- خسروپناه، عبدالحسین، دائرةالمعارف قرآن کریم
- سعیدی مهر، محمد، آموزش کلام اسلامی
- فرهنگ شیعه
- محمدی، مسلم، فرهنگ اصطلاحات علم کلام
- اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت
جستارهای وابسته
- پیامبر (نبی)
- نبوت در قرآن
- نبوت در حدیث
- نبوت در کلام اسلامی
- نبوت در حکمت اسلامی
- نبوت در عرفان اسلامی
- نبوت در فلسفه دین
- نبوت از دیدگاه بروندینی
- نبوت مطلق
- نبوت مقید
- نبوت خاصه
- نبوت عامه
- نبوت تشريعى
- نبوت تبلیغی
- شؤون نبوت
- کارکردهای نبوت
- تکثر نبوت
- اهداف نبوت
- اثبات نبوت
- مقام نبوت
- درجه نبوت
- فلسفه بعثت
- وجوب بعثت
- نبوت زن
- نبوت مشترکه
- اتصال نبوت ها
- اجتبای نبوت
- ادعای نبوت
- انقطاع نبوت
- آیات نبوت
- احادیث نبوت
- بقای نبوت
- تجدید نبوت
- تعلیم غیبی به غیر نبی
- احکام نبوت
- خصایص نبوت
- ضروریات نبوت
- ضرورت نبوت
- قدم نبوت
- کمال نبوت
- ختم نبوت
- مدعی نبوت
- فعل پیامبر
- ويژگی پیامبر
- مقامهای پیامبر
- نبوت برادران یوسف پیامبر
- معجزه
- وحی
- ولایت
- نبوغ عقلی
منبعشناسی جامع ختم نبوت
پانویس
- ↑ ر.ک: خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی، ص ۲۷۷ - ۲۷۸.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص ۲۳۲.
- ↑ ر.ک: ربانی گلپایگانی، علی، کلام تطبیقی، ص ۱۰۶-۱۰۸.
- ↑ ر.ک: خسروپناه، عبدالحسین، کلام نوین اسلامی، ص ۲۸۳ - ۲۹۲.
- ↑ مجمعالبیان، ج ۴، ص۴۳۶ - ۴۳۷؛ ج ۸، ص ۵۶۷؛ المیزان، ج ۱۶، ص ۳۲۵.
- ↑ نک: انسان کامل، ص ۹۳.
- ↑ ر.ک: خسروپناه، عبدالحسین، دائرةالمعارف قرآن کریم،
- ↑ ر.ک: خسروپناه، عبدالحسین، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۵۲۹ ـ ۵۳۸.
- ↑ ر.ک: خسروپناه، عبدالحسین، دائرةالمعارف قرآن کریم، ص۵۲۹ ـ ۵۳۸.
- ↑ کمال الدین، ج۱، ص۲۶۱.
- ↑ «کُنْتُ نَبِیّاً وَ آدَمُ بَیْنَ الْمَاءِ وَ الطِّینِ أَوْ بَیْنَ الرُّوحِ وَ الْجَسَد»؛ بحارالانوار، ج ۱۸، ص ۲۷۸.
- ↑ ر.ک: خسروپناه، عبدالحسین، دائرةالمعارف قرآن کریم.
- ↑ «محمّد، پدر هیچ یک از مردان شما نیست اما فرستاده خداوند و واپسین پیامبران است و خداوند به هر چیزی داناست» سوره احزاب، آیه ۴۰.
- ↑ «اوست که پیامبرش را با رهنمود و دین راستین فرستاد تا آن را بر همه دینها برتری دهد اگر چه مشرکان نپسندند» سوره صف، آیه ۹.
- ↑ «و هر کس جز اسلام دینی گزیند هرگز از او پذیرفته نمیشود و او در جهان واپسین از زیانکاران است» سوره آل عمران، آیه ۸۵.
- ↑ «يَا عَلِيُّ أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي»؛ مسند احمد، ج۳، ص۳۲.
- ↑ «ما پیامبرانمان را با برهانها (ی روشن) فرستادیم و با آنان کتاب و ترازو فرو فرستادیم تا مردم به دادگری برخیزند» سوره حدید، آیه ۲۵.
- ↑ «و هر کس سروری خداوند و پیامبرش و آنان را که ایمان دارند بپذیرد (از حزب خداوند است) بیگمان حزب خداوند پیروز است» سوره مائده، آیه ۵۶.
- ↑ «و سستی نورزید و اندوهگین مباشید که اگر مؤمن باشید شما برترید» سوره آل عمران، آیه ۱۳۹.
- ↑ «و تا خداوند مؤمنان را بپالاید و کافران را از میان بردارد» سوره آل عمران، آیه ۱۴۱.
- ↑ «ای مؤمنان! آیا (میخواهید) شما را به داد و ستدی رهنمون شوم که از عذابی دردناک رهاییتان میبخشد؟ به خدا و پیامبرش ایمان آورید و در راه خداوند با مال و جان خویش جهاد کنید، این برای شما بهتر است اگر بدانید تا گناهانتان را بیامرزد و شما را به بهشتهایی که از بن آنها جویبارها روان است و به جایگاههایی پاکیزه در بهشت برین درآورد؛ این همان رستگاری سترگ است و چیز دیگری که آن را دوست میدارید یاری از سوی خداوند و پیروزی نزدیک است و به مؤمنان مژده بده» سوره صف، آیه ۱۰-۱۳.
- ↑ اراکی، محسن، نگاهی به رسالت و امامت، ص ۵۲-۵۷.