دفاع از مظلوم در فقه سیاسی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-]] {{پایان}} {{پایان}} == منابع == {{منابع}} +]] {{پایان مدخل‌های وابسته}} == منابع == {{منابع}})) |
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پایان مدخل‌های وابسته}} +{{پایان مدخل وابسته}})) |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
* [[عدالت‌خواهی]] | * [[عدالت‌خواهی]] | ||
* [[عزت‌طلبی]] | * [[عزت‌طلبی]] | ||
{{پایان | {{پایان مدخل وابسته}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ ۳۰ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۸:۵۸
مقدمه
دفاع از مظلوم از محوری‌ترین موضوع‌هایی که در خصوص نفی ظلم و ستم در نظام سیاسی شیعه مطرح بوده این است که مسلمانان علاوه بر ظلم‌ستیزی باید به مظلومین نیز در غلبه بر ظالمان کمک کرده و از حقوق مظلومان دفاع کنند. بنابر فقه شیعه، دفاع از مظلوم مورد تأکید است؛ یعنی فقه شیعه عبور از کنار مظلوم را برنمی‌تابد، در این فقه سرنوشت همه مسلمانان به یکدیگر گره خورده است و نمی‌توان بی‌اعتنا از کنار یکدیگر عبور کرد، به‌خصوص اگر مسلمان باشد. در فقه شیعه اصطلاحی وجود دارد که بر اساس آن، مرزبندی‌های جهانی تعیین می‌شود، یعنی جهان یا دارالاسلام یا دارالکفر؛ این دوگانه معنایش این است که اگر کسی در سرزمین‌های امروزی مسلمان باشد هم ملیت با سایر مسلمانان محسوب می‌شود و اگر مورد ظلم قرار بگیرد همه باید دفاع کنند و این معنایش مقابله مشترک با ظلم است. در فقه شیعه بحث مرزداری و دفاع از مرز نیز وجود دارد و مرز را به مرزهای ملی محدود نمی‌کند، بلکه ملاک دفاع را مذهب و دین می‌داند؛ بنابراین، هر کشوری کافر باشد و بر دیگر کشورها بتازد، طبیعتاً مسلمانان در هر کجای جهان باشند موظف به دفاع و عقب نشاندن آن دشمن هستند؛ امروزه این وظیفه به مرزهای جغرافیایی محدود نمی‌شود، زیرا جنگ‌های اقتصادی، فرهنگی و … شکل گرفته و در همه این عرصه‌ها به مرزبان نیاز است. در جهان کنونی مصادیق مختلفی برای این مرزها و مرزبان‌ها وجود دارد که مصلحت نظام اسلامی اقتضا می‌کند در برابر آنها ایستادگی کرد، یعنی منطق عقلانی چنین حکم می‌کند که اگر با نظام سلطه در جنگ مداوم فرهنگی، اقتصادی و فرهنگی هستیم، راه آن را بدانیم؛ به تعبیر امیرالمؤمنین(ع) اگر شما با دشمن در خارج از شهرها نجنگید مجبور می‌شوید در شهرهای خود با آنها بجنگید. در برخی روایات بیان شده است اگر انسان‌ها بخوابند دشمن او خواب نیست. همه مسلمانان وظیفه داند ظلم‌ستیز باشند و به عنوان مرزبان اسلام از مظلوم حمایت کنند[۱].
مقدمه
از محوری‌ترین موضوعاتی که در خصوص نفی ظلم و ستم در نظام سیاسی شیعه مطرح بوده این است که مسلمانان علاوه بر ظلم ستیزی می‌بایست به مظلومین نیز در غلبه بر ظالمان کمک کرده و از حقوق مظلومان دفاع نمایند. بلکه قضیه “دشمنی با ظالم و کمک به مظلوم” به صورت دو اصل اساسی از سوی حضرت علی(ع) و در وصیت‌نامه ایشان به امام حسن و امام حسین(ع) مورد تأکید قرار گرفته است: ما وظیفه داریم مردم مظلوم و محروم را نجات دهیم. ما وظیفه داریم پشتیبان مظلومین و دشمن ظالمین باشیم. همین وظیفه است که امیر المؤمنین(ع) در وصیت معروف به دو فرزند بزرگوارش تذکر می‌دهد و می‌فرماید: «وَ كُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَ لِلْمَظْلُومِ عَوْناً»[۲]؛ دشمن ستمگر، و یاور و پشتیبان ستمدیده باشید[۳].
این امر در کلام امام خمینی نیز به صورت اصلی محوری و قاعده‌ای اساسی مورد توجه قرار گرفته و از ارکان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برشمرده شده است: ما خود چارچوب جدیدی ساخته‌ایم که در آن عدل را ملاک دفاع و ظلم را ملاک حمله گرفته‌ایم. از هر عادلی دفاع می‌کنیم و بر هر ظالمی می‌تازیم[۴].
مسأله مبارزه با افراد ستمگر و کمک به ستمدیدگان جهت نجات از ظلم و تجاوز قدرت‌های زورگو، از اصول مورد قبول در فقه شیعه بوده، بلکه مبارزه با افرادی که با ما در حال جنگ نیستند و در عین حال به ظلم و تجاوز به حقوق دیگران اقدام می‌کنند، محکوم به حکم جواز بلکه وجوب شده است. شهید مطهری در خصوص این مورد این گونه نگاشته است: ممکن است طرف با ما نخواهد بجنگد، ولی مرتکب یک ظلم فاحش نسبت به یک عده افراد انسان‌ها شده است و ما قدرت داریم آن انسان‌های دیگر را که تحت تجاوز قرار گرفته‌اند، نجات بدهیم. بله این هم جایز است، بلکه واجب است[۵].
این قضیه که از اصول مسلم فقه سیاسی شیعه برشمرده می‌شود در سایه معارف فقهی و تأکیدات امام خمینی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز راه یافته است. بر اساس اصل صد و پنجاه و چهار قانون اساسی، دولت جمهوری اسلامی ایران، در عین خودداری کامل از هر گونه دخالت در امور داخلی ملت‌های دیگر، از مبارزه حق‌طلبانه مستضعفین در برابر مستکبرین حمایت می‌کند[۶].
امام خمینی جهت دستیابی به این هدف متعالی، راه‌کارهایی را مد نظر قرار داده که از آن جمله می‌توان به کمک به بیداری و هوشیاری ملت‌ها جهت خروج از تحت سلطه ستمگران و اتحاد همه مسلمانان و مظلومین جهان جهت مبارزه فراگیر با ستمگران جهانی اشاره کرد. و ما تنها به عباراتی محدود از امام خمینی در این باب اشاره می‌کنیم: ما ملت ایران که نهضت کردیم و دست ظلم را کوتاه کردیم... با هدایت این نور سایر کشورهای اسلامی و سایر مستضعفان جهان بیدار بشوند و خودشان را از تحت سلطه قدرت‌های بزرگ خارج کنند[۷].
همه با هم ید واحده باشیم که دیگرانی که می‌خواهند به همه ماها تعدی کنند، چه با اسم اسلام، چه با اسم سایر مذاهب، به مسلمین جهان و به ملت‌های مظلوم جهان ظلم و ستم روا می‌دارند، با هم تشریک مساعی کنیم در این که یک راه پیدا کنیم برای جلوگیری از ستم در تمام قشرهای انسان‌های دنیا[۸].
بر اساس همین منطق است که امام خمینی مصادیق متعددی را در خصوص حمایت از مستضعفین و مظلومین جهان برشمرده و حمایت از آنان را از وظایف دولت جمهوری اسلامی ایران دانسته است: جمهوری اسلامی ایران برای همیشه حامی و پناه‌گاه مسلمانان آزاده جهان است[۹]. ما از تمام نهضت‌های آزادی‌بخش در سراسر جهان، که در راه خدا و حق و حقیقت و آزادی مبارزه می‌کنند، پشتیبانی می‌کنیم[۱۰][۱۱]
پرسش‌های وابسته
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ سید سجاد ایزدهی، [۱].
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۴۷.
- ↑ ولایت فقیه، ص۳۷.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۱، ص۱۶۰.
- ↑ جهاد، ص۲۹.
- ↑ ر.ک: قانون اساسی، اصل ۱۵۴.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۷، ص۴۳۴.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۷، ص۹۸.
- ↑ صحیفه امام، ج۲۱، ص۹۱.
- ↑ صحیفه امام، ج۱۲، ص۱۳۸.
- ↑ ایزدهی، سید سجاد، فقه سیاسی امام خمینی، ص ۱۳۴.