همام بن غالب: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط
{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط =  
| موضوع مرتبط = اصحاب امام علی
| عنوان مدخل  =  
| عنوان مدخل  =  
| مداخل مرتبط = [[همام بن غالب در حدیث]] - [[همام بن غالب در تاریخ اسلامی]] - [[همام بن غالب در معارف و سیره حسینی]]
| مداخل مرتبط =  
| پرسش مرتبط  = امام حسین (پرسش)
| پرسش مرتبط  =  
}}
}}


== مقدمه ==
== مقدمه ==
'''همام بن غالب''' ([[فرزدق]]) [[شاعری]] بزرگ و [[هوادار]] [[اهل بیت پیامبر]] بود که در [[مدح]] [[امام سجّاد]] {{ع}}، قصیدۀ بلند خویش را در [[مکّه]] سرود ({{عربی|هَذا الَّذي تَعرِفُ البَطحاءُ وَطأَتَهُ...}}) و به دنبال آن به زندان افتاد و [[حضرت سجاد]] {{ع}} برایش صله‌ای فرستاد. [[امام حسین]] {{ع}} هنگام [[سفر]] به سوی [[عراق]]، در محلّی به نام صفاح (یا در منزلی دیگر) با [[فرزدق]] برخورد کرد که از [[کوفه]] می‌آمد. اوضاع [[کوفه]] را پرسید، وی جواب داد: دل‌های [[مردم]] با تو ولی شمشیرهایشان علیه توست. [[امام]] در آنجا بود که این ابیات را خواند: {{متن حدیث|فان تكن الدّنيا تعدّ نفيسة * فانّ [[ثواب]] اللَّه اعلا و انبل و ان تكن الابدان للموت أنشئت * فقتل امرء بالسّيف في اللَّه افضل‏...}}<ref>حیاة الامام الحسین، ج۳، ص۶۱.</ref>. [[فرزدق]]، سال‌های پس از [[عاشورا]] زنده بود و به خانۀ سکینه دختر [[امام حسین]] {{ع}} نیز رفت و آمد داشت و از او [[صله]] دریافت می‌کرد. در بادیۀ [[بصره]]، در سال ۱۱۰ [[هجری]] در [[صد]] سالگی از [[دنیا]] رفت<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۳۷۱.</ref>.
[[ابوفراس همام بن غالب کوفی]] ([[فرزدق]])، شاعر نامدار که به گفته [[سیوطی]]، [[جریر]]، شاعر معاصرش او را «اشعر شعرای اسلام» دانسته است. [[فرزدق]] از [[اصحاب امیرالمؤمنین]]{{ع}} و [[اصحاب امام سجاد]]{{ع}} بود<ref>تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲</ref> و از [[حضرت علی]]{{ع}} و [[ابن عمر]] [[حدیث]] نقل کرده است<ref>رجال الطوسی ص۱۰۰</ref>. کمیت، [[خالد حذاء]] و [[اشعث]] حمرانی از او [[روایت]] نقل کرده‌اند<ref>المنتظم ج۷، ص۱۴۹</ref>.<ref>[[محمد حسین رجبی دوانی|رجبی دوانی، محمد حسین]]، [[کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی (کتاب)|کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی]] ص ۴۸۱.</ref>. او در حدود<ref>تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲</ref> ۲۰ یا ۳۸ ه<ref>کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰</ref> در یمامه متولد شد و در [[بصره]]، [[دمشق]] و [[مدینه]] سکونت داشت<ref>کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰</ref>.


==همام بن غالب==
ایشان از [[شاعران]] برجسته [[شیعی]] و از [[خانواده]]‌ای [[کریم]] و بزرگوار<ref>سیر اعلام النبلاء ج۴، ص۵۹۰</ref> و معاصر [[جریر بن عطیه بصری]]، از شعرای [[بنی امیه]]<ref>الامالی (سید مرتضی) ج۱، ص۶۲</ref> بود. او از [[کودکی]] [[شعر]] می‌‌سرود و در پی فرمایش علی{{ع}} که او را به [[حفظ قرآن]] فراخوانده بود، [[قرآن]] را از بر کرد<ref>الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶</ref>. اشعار فرزدق افزون بر هفت هزار [[بیت]] حاوی بسیاری از لغات [[عرب]] و [[تاریخ]] است. اگر اشعارش نبود، بخش مهمی از لغت عرب و تاریخ از میان می‌‌رفت<ref>تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص ۸۲۸.</ref>
[[ابوفراس همام بن غالب کوفی]]، شاعر نامدار که به گفته [[سیوطی]]، [[جریر]]، شاعر معاصرش او را «اشعر شعرای اسلام» دانسته است. [[فرزدق]] از [[اصحاب امیرالمؤمنین]]{{ع}} بود. وی هنگام عزیمت [[امام حسین]]{{ع}} به [[کوفه]] - که به [[کربلا]] ختم شد - در راه، آن [[حضرت]] را [[ملاقات]] کرده است. قصیده‌اش در [[مدح]] [[امام زین العابدین]]{{ع}} مشهور است. فرزدق در سال ۱۱۰ یا ۱۱۳ درگذشت<ref>تأسیس الشیعه، ص۱۸۶.</ref>.<ref>[[محمد حسین رجبی دوانی|رجبی دوانی، محمد حسین]]، [[کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی (کتاب)|کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی]] ص ۴۸۱.</ref>


==[[ابوفراس همام بن غالب بن صعصعة بن ناجیه فرزدق تمیمی بصری دارمی]]==
[[فرزدق]] [[شاعری]] بزرگ و [[هوادار]] [[اهل بیت پیامبر]] بود [[امام حسین]] {{ع}} هنگام [[سفر]] به سوی [[عراق]]، در محلّی به نام صفاح (یا در منزلی دیگر) با [[فرزدق]] برخورد کرد که از [[کوفه]] می‌آمد. اوضاع [[کوفه]] را پرسید، وی جواب داد: دل‌های [[مردم]] با تو ولی شمشیرهایشان علیه توست. [[امام]] در آنجا بود که این ابیات را خواند: {{متن حدیث|فان تكن الدّنيا تعدّ نفيسة * فانّ [[ثواب]] اللَّه اعلا و انبل و ان تكن الابدان للموت أنشئت * فقتل امرء بالسّيف في اللَّه افضل‏...}}<ref>حیاة الامام الحسین، ج۳، ص۶۱.</ref>. وی کنار [[کعبه]] و در حضور [[هشام بن عبدالملک]] ([[حکومت]] ۱۰۵ ـ ۱۲۵ﻫ) قصیده ای [[زیبا]] در [[مدح]] [[امام سجاد]]{{ع}}سرود و آن حضرت را به [[مردم]] معرفی کرد. سروده فرزدق [[خشم]] هشام را برانگیخت، از این رو هشام او را در [[عسفان]]، بین مکه و مدینه [[زندانی]] کرد. او با [[دعای امام]]{{ع}}از [[حبس]] [[رهایی]] یافت و [[دوازده]] هزار درهم [[پاداش]] دریافت کرد<ref>الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶</ref>. امام{{ع}}همچنین تا چهل سال برایش مقرری تعیین فرمود<ref>الامالی (سید مرتضی) ج۱، ص۶۲</ref>.
در حدود<ref>تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲</ref> ۲۰ یا ۳۸ ه<ref>کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰</ref> در یمامه زاده شد و در [[بصره]]، [[دمشق]] و [[مدینه]] سکونت داشت.<ref>کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰</ref> وی از [[اصحاب امام سجاد]]{{ع}} بود<ref>تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲</ref> و از [[حضرت علی]]{{ع}} و [[ابن عمر]] [[حدیث]] نقل کرده است.<ref>رجال الطوسی ص۱۰۰</ref> کمیت، [[خالد حذاء]] و [[اشعث]] حمرانی از او [[روایت]] نقل کرده‌اند.<ref>المنتظم ج۷، ص۱۴۹</ref> ایشان از [[شاعران]] برجسته [[شیعی]] و از [[خانواده]] ای [[کریم]] و بزرگوار<ref>سیر اعلام النبلاء ج۴، ص۵۹۰</ref> و معاصر [[جریر بن عطیه بصری]]، از شعرای [[بنی امیه]]<ref>الامالی (سید مرتضی) ج۱، ص۶۲</ref> بود. او از [[کودکی]] [[شعر]] می‌‌سرود و در پی فرمایش علی{{ع}} که او را به [[حفظ قرآن]] فراخوانده بود، [[قرآن]] را از بر کرد.<ref>الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶</ref> اشعار فرزدق افزون بر هفت هزار [[بیت]]<ref>همان</ref> حاوی بسیاری از لغات [[عرب]] و [[تاریخ]] است. اگر اشعارش نبود، بخش مهمی از لغت عرب و تاریخ از میان می‌‌رفت.<ref>تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲</ref> وی پس از خارج شدن [[امام حسین]]{{ع}} از [[مکه]]، در میان راه با آن [[حضرت]] [[ملاقات]] کرد و درباره [[همراهی]] دل‌های [[مردم کوفه]] و [[دشمنی]] شمشیرهای آنان با [[امام]]{{ع}} سخن گفت.<ref>خزانة الادب ج۱، ص۳۰۷</ref> وی کنار [[کعبه]] و در حضور [[هشام بن عبدالملک]] ([[حکومت]] ۱۰۵ ـ ۱۲۵ﻫ) قصیده ای [[زیبا]] در [[مدح]] [[امام سجاد]]{{ع}}سرود و آن حضرت را به [[مردم]] معرفی کرد. سروده فرزدق [[خشم]] هشام را برانگیخت، از این رو هشام او را در [[عسفان]]، بین مکه و مدینه [[زندانی]] کرد. او با [[دعای امام]]{{ع}}از [[حبس]] [[رهایی]] یافت و [[دوازده]] هزار درهم [[پاداش]] دریافت کرد.<ref>الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶</ref> امام{{ع}}همچنین تا چهل سال برایش مقرری تعیین فرمود.<ref>الامالی (سید مرتضی) ج۱، ص۶۲</ref> وی سرانجام در بصره درگذشت.<ref>تنقیح المقال ج۲، ص۴</ref> [[دیوان]] شعر،<ref>وفیات الاعیان ج۶، ص۸۶ الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶</ref> قصیده فرزدق یا [[تخمیس]] الفرزدقیة<ref>کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰</ref> و قصائد الفراء فی الرثاء و الفخر و الهجو و المدیح<ref>الذریعه ج۱۷، ص۱۲۳ و ج۴، ص۱۰</ref> از آثار اوست. وفاتش را بین سال‌های ۱۱۰ تا ۱۱۴ هـ آورده‌اند.<ref>وفیات الاعیان ج۶، ص۸۶</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص ۸۲۸.</ref>.
 
[[فرزدق]]، سال‌های پس از [[عاشورا]] زنده بود و به خانۀ سکینه دختر [[امام حسین]] {{ع}} نیز رفت و آمد داشت و از او [[صله]] دریافت می‌کرد. در بادیۀ [[بصره]]، در سال ۱۱۰ [[هجری]] در [[صد]] سالگی از [[دنیا]] رفت<ref>تأسیس الشیعه، ص۱۸۶.</ref>. [[دیوان]] شعر<ref>وفیات الاعیان ج۶، ص۸۶ الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶</ref>، قصیده فرزدق یا [[تخمیس]] الفرزدقیة<ref>کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰</ref> و قصائد الفراء فی الرثاء و الفخر و الهجو و المدیح<ref>الذریعه ج۱۷، ص۱۲۳ و ج۴، ص۱۰</ref> از آثار اوست<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۳۷۱؛ [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]]، ج۱ ص ۸۲۸.</ref>.


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
خط ۳۲: خط ۳۲:
{{حرکت امام حسین از مدینه تا کربلا}}
{{حرکت امام حسین از مدینه تا کربلا}}


[[رده:همام بن غالب]]
[[رده:اصحاب امام علی]]
[[رده:اصحاب امام سجاد
[[رده:مدخل فرهنگ عاشورا]]
[[رده:مدخل فرهنگ عاشورا]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اعلام]]

نسخهٔ ‏۳ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۲۹

مقدمه

ابوفراس همام بن غالب کوفی (فرزدق)، شاعر نامدار که به گفته سیوطی، جریر، شاعر معاصرش او را «اشعر شعرای اسلام» دانسته است. فرزدق از اصحاب امیرالمؤمنین(ع) و اصحاب امام سجاد(ع) بود[۱] و از حضرت علی(ع) و ابن عمر حدیث نقل کرده است[۲]. کمیت، خالد حذاء و اشعث حمرانی از او روایت نقل کرده‌اند[۳].[۴]. او در حدود[۵] ۲۰ یا ۳۸ ه[۶] در یمامه متولد شد و در بصره، دمشق و مدینه سکونت داشت[۷].

ایشان از شاعران برجسته شیعی و از خانواده‌ای کریم و بزرگوار[۸] و معاصر جریر بن عطیه بصری، از شعرای بنی امیه[۹] بود. او از کودکی شعر می‌‌سرود و در پی فرمایش علی(ع) که او را به حفظ قرآن فراخوانده بود، قرآن را از بر کرد[۱۰]. اشعار فرزدق افزون بر هفت هزار بیت حاوی بسیاری از لغات عرب و تاریخ است. اگر اشعارش نبود، بخش مهمی از لغت عرب و تاریخ از میان می‌‌رفت[۱۱].[۱۲]

فرزدق شاعری بزرگ و هوادار اهل بیت پیامبر بود امام حسین (ع) هنگام سفر به سوی عراق، در محلّی به نام صفاح (یا در منزلی دیگر) با فرزدق برخورد کرد که از کوفه می‌آمد. اوضاع کوفه را پرسید، وی جواب داد: دل‌های مردم با تو ولی شمشیرهایشان علیه توست. امام در آنجا بود که این ابیات را خواند: «فان تكن الدّنيا تعدّ نفيسة * فانّ ثواب اللَّه اعلا و انبل و ان تكن الابدان للموت أنشئت * فقتل امرء بالسّيف في اللَّه افضل‏...»[۱۳]. وی کنار کعبه و در حضور هشام بن عبدالملک (حکومت ۱۰۵ ـ ۱۲۵ﻫ) قصیده ای زیبا در مدح امام سجاد(ع)سرود و آن حضرت را به مردم معرفی کرد. سروده فرزدق خشم هشام را برانگیخت، از این رو هشام او را در عسفان، بین مکه و مدینه زندانی کرد. او با دعای امام(ع)از حبس رهایی یافت و دوازده هزار درهم پاداش دریافت کرد[۱۴]. امام(ع)همچنین تا چهل سال برایش مقرری تعیین فرمود[۱۵].

فرزدق، سال‌های پس از عاشورا زنده بود و به خانۀ سکینه دختر امام حسین (ع) نیز رفت و آمد داشت و از او صله دریافت می‌کرد. در بادیۀ بصره، در سال ۱۱۰ هجری در صد سالگی از دنیا رفت[۱۶]. دیوان شعر[۱۷]، قصیده فرزدق یا تخمیس الفرزدقیة[۱۸] و قصائد الفراء فی الرثاء و الفخر و الهجو و المدیح[۱۹] از آثار اوست[۲۰].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲
  2. رجال الطوسی ص۱۰۰
  3. المنتظم ج۷، ص۱۴۹
  4. رجبی دوانی، محمد حسین، کوفه و نقش آن در قرون نخستین اسلامی ص ۴۸۱.
  5. تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲
  6. کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰
  7. کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰
  8. سیر اعلام النبلاء ج۴، ص۵۹۰
  9. الامالی (سید مرتضی) ج۱، ص۶۲
  10. الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶
  11. تاریخ التراث العربی ج۳، ص۷۲
  12. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص ۸۲۸.
  13. حیاة الامام الحسین، ج۳، ص۶۱.
  14. الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶
  15. الامالی (سید مرتضی) ج۱، ص۶۲
  16. تأسیس الشیعه، ص۱۸۶.
  17. وفیات الاعیان ج۶، ص۸۶ الاغانی ج۲۱، ص۲۷۶
  18. کشف الظنون ج۶، ص۵۱۰
  19. الذریعه ج۱۷، ص۱۲۳ و ج۴، ص۱۰
  20. محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۳۷۱؛ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص ۸۲۸.

[[رده:اصحاب امام سجاد