عید فطر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
=== اعمال [[روز]] عید فطر === | === اعمال [[روز]] عید فطر === | ||
برخی از اعمالی که برای روز عید فطر بیان شده عبارت‌اند از: [[توسل]] و درخواست شفاعت؛ [[افطار]] نمودن قبل از خروج از [[منزل]]؛ رفتن به مصلی و [[خواندن نماز]] [[عید]] در زیر آسمان<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص ۱۸۳ - | برخی از اعمالی که برای روز عید فطر بیان شده عبارت‌اند از: [[توسل]] و درخواست شفاعت؛ [[افطار]] نمودن قبل از خروج از [[منزل]]؛ رفتن به مصلی و [[خواندن نماز]] [[عید]] در زیر آسمان<ref>[[سید مصطفی حسینی رودباری|حسینی رودباری، سید مصطفی]]، [[عید فطر (مقاله)| مقاله «عید فطر»]]، ص ۱۸۳ - ۱۸۹؛ [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۵، صفحه ۵۲۳ -۵۲۴.</ref>. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ ۲۹ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۲
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عید است. عید فطر از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عید فطر در حدیث - عید فطر در معارف دعا و زیارات - عید فطر در معارف و سیره سجادی - عید فطر در فقه اسلامی - پرسش مرتبط ندارد
عید فِطر روز اول ماه شوال از ماه‌های قمری و یکی از بزرگترین اعیاد اسلامی است. عید فطر، به دنبال یک ماه روزه گرفتن در ماه رمضان است و مسلمانانی که در این مدت، فرمان خدا را اطاعت کرده و روزه گرفته‌اند پایان یافتن ماه روزه را عید می‌گیرند. پرداخت زکات فطره و برپایی نماز عید از اعمال این روز است.
معناشناسی
عید
«عید» در لغت به معنای: خوی گرفته، هر چه باز آید از اندوه و غم و اندیشه و مانند آن، روز فراهم آمدن قوم، مطلق روز جشن و روز مبارکی که در آن روز مردم شادی کنند و به یکدیگر تبریک گویند، به کار رفته است[۱]. عید به معنای اصطلاحی‌اش یک سنت بشری است که جهت بزرگداشت حوادث مهم و سرنوشت ساز، هر سال تکرار می‌گردد[۲].
فطر
«فطر» در لغت به معنای: گشایش روزه، روزه گشادن و مقابل صوم، به کار رفته است[۳]. روز اول شوال را نیز بدان سبب عید فطر خوانده‌اند که در این روز، امر امساک از خوردن و آشامیدن از انسان برداشته شده و از مؤمنان خواسته شده است که در آن روز، روزه شان را شکسته، افطار کنند[۴].
دیدگاه روایی
در روایات متعدد از عید فطر به عنوان «یوم الجوائز» یاد شده است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «وقتی اول شوال فرا می‌رسد منادی ندا بر می‌آورد، ای مؤمنان، اول صبح به سوی جایزه‌هایتان بشتابید». سپس فرمود: «ای جابر، جوائز خداوند همانند جایزه‌های پادشاهان نیست». آنگاه فرمود: این روز، روز جائزه است[۵].
در سخنان امیرمؤمنان نیز، «عید فطر» تنها به کسانی اختصاص یافته که موفق به پیمودن مسیر مسابقه عبادت در ماه رمضان گردیده و نشان قبولی را از ناحیه خداوند متعال دریافت نموده‌اند: «إِنَّمَا هُوَ عِيدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللَّهُ صِيَامَهُ وَ شَكَرَ قِيَامَهُ»[۶]، «إِنَّمَا هَذَا عِيدُ مَنْ غُفِرَ لَهُ»[۷] و فرزند بزرگوارشان امام حسن(ع) نیز غافلان از این مائده عظیم الهی را بی‌نصیب از برکات عید فطر می‌داند. آن حضرت در روز عید فطر وقتی عده‌ای را دید که می‌خندیدند و بازی می‌کردند، رو به همرهان خود نموده و فرمود: خدای عزوجل ماه رمضان را آفرید تا میدان مسابقه‌ای برای خلقش باشد که در آن با طاعت و رضایت او با یکدیگر مسابقه بدهند. عده‌ای سبقت گرفته و سعادتمند شدند و عده‌ای عقب افتاده و ناامید شدند. شگفتا از کسی که در این روز می‌خندد و بازی می‌کند. روزی که نیکوکاران در آن پاداش یافته و کوتاهی کنندگان زیان می‌بینند. به خدا سوگند! اگر پرده‌ها فرو افتد نیکوکار می‌اندیشد که چرا بیشتر عمل نیک انجام ندادم و بدکار می‌گوید: چرا بد می‌کردم و از شانه کردن مو و صاف کردن لباس خود باز می‌مانند[۸]. بنابراین عید فطر برخلاف اعیاد دیگر عمومی و همگانی نبوده و تنها مختص عده‌ای خاص خواهد بود[۹].
جایگاه و ویژگی‌ها
اعیاد اسلامی نظیر عید قربان، عید مبعث، عید ولادت امامان(ع) و... بیانگر وقایع و خاطرات مسرت‌بخش و تکاملی برای مسلمانان است، اما در بین آنها عید فطر از امتیازات خاصی برخوردار است که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
- تشریع، از ناحیه خداوند متعال: از برخی منابع دینی از جمله دعای قنوت نماز عید فطر چنین بر می‌آید که نامگذاری اول شوال به عنوان «عید» از ناحیه خداوند متعال انجام گرفته است: «أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هَذَا الْيَوْمِ الَّذِي جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمِينَ عِيداً».
- پیروزی ایمان و عقل دوراندیش بر نفس اماره: در روز عید فطر، فردی که موفق به طاعت الهی و تعدیل غرایز سرکش در ماه رمضان گردیده است، پیروزمندانه از خانه بیرون آمده و همچون سربازی که خصم را کوبیده، با چهره‌ای باز دیگر سربازان را به آغوش می‌کشد و بر این پیروزی خدای را سپاس گفته و سجده شکر به جا می‌آورد.
- وصول، به عالی‌ترین مرتبه کمال: در ماه رمضان، دل‌های عارفان به حقایق آن، سرشار از عبادت و اخلاص گردیده «اللَّهُمَّ اشْحَنْهُ بِعِبَادَتِنَا إِيَّاكَ»[۱۰] و برخی از آنان گوی سبقت را از همگان حتی ملائک مقرب الهی را ربوده‌اند: «وَ أَنْ نَتَقَرَّبَ إِلَيْكَ... حَتَّى لَا يُورِدَ عَلَيْكَ أَحَدٌ مِنْ مَلَائِكَتِكَ»[۱۱].
- شادی، در سایه بندگی: عید فطر روز شادی است، اما شادی و سروری که ناشی از پیروزی در مسابقه عبادت و بندگی خداوند ناشی می‌شود. مسلمانی که توانسته است ماه رمضانش را با موفقیت سپری کند، در روز عید فطر با دو عامل خرسند کننده مواجه می‌باشد: یکی انجام واجبات و دیگری انتظار پاداش.
- اعلان آمادگی: فرد و جامعه‌ای که در ماه رمضان موفق به اصلاحات فردی و درونی گردیده و بر قوای مهاجم داخلی پیروز گشته‌اند، با برگزاری روز عید، آمادگی خویش را برای اصلاحات اجتماعی و مبارزه با دشمنان خارجی آماده می‌کنند. آنان خود را آماده پیمودن راه‌های دشوارتر نموده و روز عید را مقدمه این سفر طولانی می‌دانند.
- کمک اقتصادی: از ویژگی‌های دیگر عید فطر آن است که قبل از برپایی نماز عید و ملاقات با حق تعالی، مسلمانان مکلفند با پرداختن زکات فطرت در رفع نیاز فقیران جامعه اقدام کنند. معنای این دستور آن است که مسلمانان راستین شایسته نیست شادی‌اش را در چنین روزی، با بی‌تفاوتی در برابر محرومان جامعه برگزار کند.
- عید فطر، عید بعد از عید: ماه رمضان، ماهی است که بندگان حق به ضیافت الهی دعوت شده‌اند. از همین رو در زبان پیشوایان الهی با عنوان عید به آن خطاب شده است. امام سجاد(ع) می‌فرماید: سلام بر تو ای بزرگترین ماه خدا و سلام بر تو ای عید اولیاء الهی[۱۲]. از طرفی، نخستین روز ماه شوال را نیز عید فطر نامیده‌اند[۱۳].
اعمال و آداب
اعمال بسیاری برای عید فطر در منابع روایی بیان گردیده که نشانه اهتمام فوق العاده پیشوایان الهی به عظمت آن است. از جمله این اعمال، موارد زیر است:
اعمال شب عید فطر
در اهمیت شب عید فطر همین بس که در برخی روایات از آن، هم تراز با شب قدر یاد شده است! از امام سجاد(ع) روایت شده است که فرمود: این شب کمتر از آن یک شب ـ یعنی شب قدر ـ نیست[۱۴]. به همین جهت از ابتدای ورود در این شب، بعد از جستجو در استهلال و دیدن ماه، پیشوایان الهی توصیه‌هایی را به شیعیانشان نموده‌اند:
- خواندن دعا به هنگام دیدن هلال ماه[۱۵].
- توسل به اهل بیت و تضرع: فلسفه این دستور، آن است که نواقص اعمال ماه رمضان بدین صورت جبران شده، شفاعت آنان به درگاه باری تعالی موجب امیدواری بیشتر در جلب رحمت الهی گردد.
- احیاء شب عید فطر و انجام تمامی اعمال مشترک شب‌های قدر، از جمله زیارت امام حسین(ع).
- خارج نمودن زکات فطره.
اعمال روز عید فطر
برخی از اعمالی که برای روز عید فطر بیان شده عبارت‌اند از: توسل و درخواست شفاعت؛ افطار نمودن قبل از خروج از منزل؛ رفتن به مصلی و خواندن نماز عید در زیر آسمان[۱۶].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، ج۱۰، ص۱۴۵۲۴.
- ↑ حسینی رودباری، سید مصطفی، مقاله «عید فطر»، ص۱۷۴ - ۱۷۵.
- ↑ لغت‌نامه دهخدا، واژه فطر.
- ↑ حسینی رودباری، سید مصطفی، مقاله «عید فطر»، ص۱۷۶؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی؛ شیرزاد، امیر، مقاله «عید فطر»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۵۵.
- ↑ من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۲۳.
- ↑ نهج البلاغه، حکمت ۴۲۸.
- ↑ بحارالانوار، ج۴۰، ص۳۲۶.
- ↑ من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۲۴.
- ↑ حسینی رودباری، سید مصطفی، مقاله «عید فطر»، ص ۱۷۶ - ۱۷۹.
- ↑ صحیفه سجادیه، دعای ۴۵ و دعای وداع ماه مبارک رمضان.
- ↑ صحیفه سجادیه، دعای ۴۵ و دعای وداع ماه مبارک رمضان.
- ↑ «السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا شَهْرَ اللَّهِ الْأَكْبَرَ، وَ يَا عِيدَ أَوْلِيَائِهِ»صحیفه سجادیه، دعای ۴۵.
- ↑ حسینی رودباری، سید مصطفی، مقاله «عید فطر»، ص ۱۷۹ ـ ۱۸۳.
- ↑ اقبال الاعمال، ترجمه محمد روحی، ج۱.
- ↑ صحیفه سجادیه، دعای ۴۳.
- ↑ حسینی رودباری، سید مصطفی، مقاله «عید فطر»، ص ۱۸۳ - ۱۸۹؛ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵، صفحه ۵۲۳ -۵۲۴.