انفاق در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{سیره معصوم}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
[[ | [[امام رضا]]{{ع}} خداوند را [[مالک]] [[حقیقی]] دانسته می‌فرماید: «... خداوند مالک حقیقی [[مردمان]]، [[اموال]] و دیگر چیزهاست.»..<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۹۳؛ بحار الأنوار، ج۹۳، ص۱۹۲.</ref>. امام رضا{{ع}} در [[تفسیر آیه]] ۴۱ [[سوره انفال]]: {{متن قرآن|وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ}}<ref>«بدانید که آنچه غنیمت گرفته‌اید از هرچه باشد یک پنجم آن از آن خداوند و فرستاده او و خویشاوند (وی) و یتیمان و بینوایان و ماندگان در راه (از خاندان او) است» سوره انفال، آیه ۴۱.</ref>، مالکیت [[انسان‌ها]] نسبت به اموال را غیر حقیقی دانسته می‌فرماید: «آنچه در دست مردم است، عاریه است و انسان‌ها مالکین مجازی و اعتباری هستند نه حقیقی و [[مالی]] که به دست می‌آورند، [[غنیمت]] است»<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۹۳.</ref>. یعنی برداشتی از [[خوان]] [[نعمت الهی]] است و اموال آنها همه در [[حکم]] غنیمت است و بنابر این [[انسان]] به عنوان مالک مجازی و اعتباری [[حق]] هیچ‌گونه کسب [[مال]] و [[تصرف]] در آن را جز با اجازه مالک حقیقی ندارد، پس می‌فرماید: «خداوند چند کار از جمله... ضایع کردن مال را مبغوض می‌دارد»<ref>تحف العقول، ص۴۴۳.</ref>. از این‌رو دو اصل اساسی، یعنی [[کسب حلال]] و مصرف [[حلال]] در [[ارتباط]] انسان با مال و [[ثروت]] باید رعایت شود<ref>اقتصاد رضوی، ص۲۲، ۲۳.</ref>. | ||
از نگاه امام رضا{{ع}} همگان خلق خدا و «عیال [[الله]]» هستند همه باید از [[مواهب الهی]] بهره جسته و نیازشان را برآورده سازند<ref>معیارهای اقتصادی در تعالیم رضوی، ص۳۷-۳۸.</ref>. امام رضا{{ع}} می‌فرماید: «بدان...که [[حق]] [[برادران]] [[واجب]] و فرض است، از خود و اموالتان برای آنان [[سرمایه‌گذاری]] کنید و در هر چیزی که [[مساوات]] و [[برابری]] در آن رواست، با آنان به برابری و مساوات [[رفتار]] کنید.»..<ref>بحار الأنوار، ج۷۱، ص۲۲۶، ۲۲۷؛ الحیاة، ج۶، ص۶۸۵.</ref>. | |||
[[مالکیت]] فردی (خصوصی): مالکیت از [[حقوق]] [[فطری]] و طبیعی [[انسان]] است و عقلاً پذیرفته‌اند که هر فردی نسبت به محصول کار خویش حق داشته و [[مالک]] آن می‌شود و [[نظام اجتماع]] باید این حق طبیعی را برای فرد به رسمیت شناخته و آن را [[پاسداری]] کند. [[امام رضا]]{{ع}} مالکیت فردی را به رسمیت شناخته و در مورد [[حرمت]] و [[احترام]] [[مال]] افراد می‌فرماید: «هر کس بر علیه مؤمنی [[شهادت]] دهد که ضرری به [[جان]]، مال یا [[آبرو]] و اعتبار او وارد کند، [[خداوند]] او را [[دروغگو]] می‌نامد ولو اینکه سخنش راست باشد و اگر [[گواهی]] بدهد برای آنکه مال او را [[حفظ]] کند و یا او را بر علیه دشمنش [[یاری]] کند و یا خونش را حفظ کند، خداوند او را [[راستگو]] می‌نامد و لو اینکه سخنش [[کذب]] باشد»<ref>عوالی اللئالی، ج۱، ص۳۱۴-۳۱۵.</ref>. یعنی صدمه زدن به جان، مال و آبروی [[مؤمن]] و لو با شهادت کذب جایز نیست؛ بلکه باید مال او را حفظ کرد و لو با [[شهادت دروغ]]. البته روشن است که این مطلب در جایی است که طرف مقابل مؤمن نباشد و [[تعدی]] به کسی صورت نگرفته باشد. این نشان می‌دهد که مال و [[ملک]] خصوصی احترام دارد و رعایت آن واجب است. | |||
گرفتن حق مالکیت از انسان در [[حقیقت]] به معنای گرفتن [[آزادی]] و [[اختیار]] از اوست. در [[تعالیم]] [[رضوی]] [[تجاوز]] به این حق و [[سرقت]] مال و... منشأ [[فساد]] [[مالی]] و [[قتل]] انسان معرفی شده است: «تجاوز به حق مالکیت و مال فرد، [[انگیزه]] [[کار و تلاش]]، [[تجارت]]، [[صنعت]]، و کسب مال را از او گرفته، و موجب قتل و [[تنازع]] و [[حسادت]] و درگیری بین [[مردم]] می‌شود».؛ زیرا [[مالکیت]] [[حق]] طبیعی فرد است و او مصرّ بر [[حفظ]] آن است. در [[حقیقت]]، وقتی که در اثر [[سرقت]] و [[غصب]] و غیره، [[امنیت اقتصادی]] و [[انگیزه]] کار، [[تولید]] و [[تجارت]] صدمه دید، زمینه [[فساد]] [[مالی]] در [[جامعه]] فراهم می‌گردد، و تلاش فرد برای [[دفاع از حق]] طبیعی خود نیز می‌تواند زمینه‌ساز بروز خشونت‌ها و [[درگیری‌ها]] و احتمالاً [[قتل]] باشد<ref>معیارهای اقتصادی در تعالیم رضوی، ص۴۳.</ref>. | |||
همچنین [[حضرت]] در فرمایشات دیگری چون «هر کس به خاطر مالش کشته شود [[شهید]] است»<ref>تحف العقول، ص۴۱۹.</ref> و «هر کس از [[شهادت]] دادن خودداری کند یا شهادت ناحق دهد تا خونی ریخته شده و یا مالی تباه گردد، مستحق [[عذاب]] خواهد بود. و هر کس [[شهادت حق]] دهد تا حق [[مسلمانی]] را حفظ کند، مستحق [[پاداش]] یعنی [[نورانیت]] چهره خواهد بود»<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۳۰۷.</ref> ضمن تأکید بر حق مالکیت فردی، [[لزوم]] [[احترام]] آن، و حفظ حد و حدود آن را بیان فرموده‌اند. | |||
[[امام رضا]]{{ع}} رفتارهایی را که موجب تضییع [[مال]] و [[ثروت]] شود، مبغوض [[خداوند]] دانسته، می‌فرماید: «قیل و قال و [[[جدال]]]، ضایع کردن مال و زیاد سؤال کردن مبغوض خداوند است»<ref>تحف العقول، ص۴۴۳؛ الحیاة، ج۶، ص۳۰۲.</ref>. منع از تضییع مال دیگران دلیل بر احترام آن و [[پذیرش حق]] [[مالکیت خصوصی]] و [[ارزشمندی]] مال است.<ref>[[غلام رضا سرآبادانی|سرآبادانی]]، [[مجید رضایی|رضایی]]، [[اقتصاد - سرآبادانی (مقاله)|مقاله «اقتصاد»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۳۰۵.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
نسخهٔ ۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۰۵
مقدمه
امام رضا(ع) خداوند را مالک حقیقی دانسته می‌فرماید: «... خداوند مالک حقیقی مردمان، اموال و دیگر چیزهاست.»..[۱]. امام رضا(ع) در تفسیر آیه ۴۱ سوره انفال: ﴿وَاعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ﴾[۲]، مالکیت انسان‌ها نسبت به اموال را غیر حقیقی دانسته می‌فرماید: «آنچه در دست مردم است، عاریه است و انسان‌ها مالکین مجازی و اعتباری هستند نه حقیقی و مالی که به دست می‌آورند، غنیمت است»[۳]. یعنی برداشتی از خوان نعمت الهی است و اموال آنها همه در حکم غنیمت است و بنابر این انسان به عنوان مالک مجازی و اعتباری حق هیچ‌گونه کسب مال و تصرف در آن را جز با اجازه مالک حقیقی ندارد، پس می‌فرماید: «خداوند چند کار از جمله... ضایع کردن مال را مبغوض می‌دارد»[۴]. از این‌رو دو اصل اساسی، یعنی کسب حلال و مصرف حلال در ارتباط انسان با مال و ثروت باید رعایت شود[۵].
از نگاه امام رضا(ع) همگان خلق خدا و «عیال الله» هستند همه باید از مواهب الهی بهره جسته و نیازشان را برآورده سازند[۶]. امام رضا(ع) می‌فرماید: «بدان...که حق برادران واجب و فرض است، از خود و اموالتان برای آنان سرمایه‌گذاری کنید و در هر چیزی که مساوات و برابری در آن رواست، با آنان به برابری و مساوات رفتار کنید.»..[۷].
مالکیت فردی (خصوصی): مالکیت از حقوق فطری و طبیعی انسان است و عقلاً پذیرفته‌اند که هر فردی نسبت به محصول کار خویش حق داشته و مالک آن می‌شود و نظام اجتماع باید این حق طبیعی را برای فرد به رسمیت شناخته و آن را پاسداری کند. امام رضا(ع) مالکیت فردی را به رسمیت شناخته و در مورد حرمت و احترام مال افراد می‌فرماید: «هر کس بر علیه مؤمنی شهادت دهد که ضرری به جان، مال یا آبرو و اعتبار او وارد کند، خداوند او را دروغگو می‌نامد ولو اینکه سخنش راست باشد و اگر گواهی بدهد برای آنکه مال او را حفظ کند و یا او را بر علیه دشمنش یاری کند و یا خونش را حفظ کند، خداوند او را راستگو می‌نامد و لو اینکه سخنش کذب باشد»[۸]. یعنی صدمه زدن به جان، مال و آبروی مؤمن و لو با شهادت کذب جایز نیست؛ بلکه باید مال او را حفظ کرد و لو با شهادت دروغ. البته روشن است که این مطلب در جایی است که طرف مقابل مؤمن نباشد و تعدی به کسی صورت نگرفته باشد. این نشان می‌دهد که مال و ملک خصوصی احترام دارد و رعایت آن واجب است.
گرفتن حق مالکیت از انسان در حقیقت به معنای گرفتن آزادی و اختیار از اوست. در تعالیم رضوی تجاوز به این حق و سرقت مال و... منشأ فساد مالی و قتل انسان معرفی شده است: «تجاوز به حق مالکیت و مال فرد، انگیزه کار و تلاش، تجارت، صنعت، و کسب مال را از او گرفته، و موجب قتل و تنازع و حسادت و درگیری بین مردم می‌شود».؛ زیرا مالکیت حق طبیعی فرد است و او مصرّ بر حفظ آن است. در حقیقت، وقتی که در اثر سرقت و غصب و غیره، امنیت اقتصادی و انگیزه کار، تولید و تجارت صدمه دید، زمینه فساد مالی در جامعه فراهم می‌گردد، و تلاش فرد برای دفاع از حق طبیعی خود نیز می‌تواند زمینه‌ساز بروز خشونت‌ها و درگیری‌ها و احتمالاً قتل باشد[۹].
همچنین حضرت در فرمایشات دیگری چون «هر کس به خاطر مالش کشته شود شهید است»[۱۰] و «هر کس از شهادت دادن خودداری کند یا شهادت ناحق دهد تا خونی ریخته شده و یا مالی تباه گردد، مستحق عذاب خواهد بود. و هر کس شهادت حق دهد تا حق مسلمانی را حفظ کند، مستحق پاداش یعنی نورانیت چهره خواهد بود»[۱۱] ضمن تأکید بر حق مالکیت فردی، لزوم احترام آن، و حفظ حد و حدود آن را بیان فرموده‌اند.
امام رضا(ع) رفتارهایی را که موجب تضییع مال و ثروت شود، مبغوض خداوند دانسته، می‌فرماید: «قیل و قال و [[[جدال]]]، ضایع کردن مال و زیاد سؤال کردن مبغوض خداوند است»[۱۲]. منع از تضییع مال دیگران دلیل بر احترام آن و پذیرش حق مالکیت خصوصی و ارزشمندی مال است.[۱۳]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ فقه الرضا(ع)، ص۲۹۳؛ بحار الأنوار، ج۹۳، ص۱۹۲.
- ↑ «بدانید که آنچه غنیمت گرفته‌اید از هرچه باشد یک پنجم آن از آن خداوند و فرستاده او و خویشاوند (وی) و یتیمان و بینوایان و ماندگان در راه (از خاندان او) است» سوره انفال، آیه ۴۱.
- ↑ فقه الرضا(ع)، ص۲۹۳.
- ↑ تحف العقول، ص۴۴۳.
- ↑ اقتصاد رضوی، ص۲۲، ۲۳.
- ↑ معیارهای اقتصادی در تعالیم رضوی، ص۳۷-۳۸.
- ↑ بحار الأنوار، ج۷۱، ص۲۲۶، ۲۲۷؛ الحیاة، ج۶، ص۶۸۵.
- ↑ عوالی اللئالی، ج۱، ص۳۱۴-۳۱۵.
- ↑ معیارهای اقتصادی در تعالیم رضوی، ص۴۳.
- ↑ تحف العقول، ص۴۱۹.
- ↑ فقه الرضا(ع)، ص۳۰۷.
- ↑ تحف العقول، ص۴۴۳؛ الحیاة، ج۶، ص۳۰۲.
- ↑ سرآبادانی، رضایی، مقاله «اقتصاد»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۳۰۵.