عرش در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۸: خط ۸:
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==چیستی عرش==
==معناشناسی عرش==
*کلمه "[[عرش]]" به معنای جایی است که سقف دارد و نیز جایی که [[سلطان]] بر آن می‌نشیند<ref>مفردات، ۳۲۹.</ref>؛ اما در اصطلاح [[دینی]] عرصه [[زمامداری]] [[خداوند]] را گویند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 339.</ref>.
"[[عرش]]" به معنای جایی است که سقف دارد و نیز جایی که [[سلطان]] بر آن می‌نشیند<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ۳۲۹.</ref>؛ اما در اصطلاح [[دینی]] عرصه [[زمامداری]] [[خداوند]] را گویند.
*این اصطلاح کنایه از استیلای [[خداوند]] بر مُلک و [[قیام]] او به [[تدبیر امور]] عالَم است<ref>یونس/ ۳.</ref>. [[عرش]] و پاره‌ای مفاهیم دیگر- همانند کرسی، [[لوح]] و قلم- مفاهیمی [[معنوی]] و مربوط به عالَم غیب‌اند که [[فهم]] [[انسان]] از راه یافتن به [[حقیقت]] آنها [[ناتوان]] است<ref>آشنایی با قرآن‌، ۲/ ۶۶ و ۶۷.</ref>. از این رو، عده‌ای از [[مسلمانان]] پرسیدن درباره آنها را جایز ندانسته‌اند. با این حال، برخی [[مسلمانان]] از [[امامان شیعه]]{{ع}} پرسش‌هایی کرده‌اند و [[امامان]] به [[قدر]] [[توانایی]] و [[درک]] پرسندگان، مفاهیم یاد شده‌ را توضیح و شرح داده‌اند<ref>ر.ک: اصول کافی، ۱/ ۳۸۲- ۳۷۰.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 339-340.</ref>.
 
این اصطلاح کنایه از استیلای [[خداوند]] بر مُلک و [[قیام]] او به [[تدبیر امور]] عالَم است<ref>سوره یونس، آیه ۳.</ref>. [[عرش]] و پاره‌ای مفاهیم دیگر ـ همانند کرسی، [[لوح]] و قلم ـ مفاهیمی [[معنوی]] و مربوط به عالَم غیب‌اند که [[فهم]] [[انسان]] از راه یافتن به [[حقیقت]] آنها [[ناتوان]] است<ref>مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن‌، ج۲، ص۶۶ و ۶۷.</ref>. از این رو، عده‌ای از [[مسلمانان]] پرسیدن درباره آنها را جایز ندانسته‌اند. با این حال، برخی [[مسلمانان]] از [[امامان شیعه]]{{ع}} پرسش‌هایی کرده‌اند و [[امامان]] به [[قدر]] [[توانایی]] و [[درک]] پرسندگان، مفاهیم یاد شده‌ را توضیح و شرح داده‌اند<ref>ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ۳۸۲ ـ ۳۷۰.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۳۹-۳۴۰.</ref>.
 
==معانی [[عرش]]==
==معانی [[عرش]]==
*گروه‌های [[مسلمان]] برای [[عرش]] معانی متعددی برشمرده‌اند:
گروه‌های [[مسلمان]] برای [[عرش]] معانی متعددی برشمرده‌اند:
#مشبهَه، [[عرش]] را تختی همانند تخت‌های [[دنیایی]] دانسته‌اند که [[خداوند]] بر آن تکیه می‌زند<ref>الملل والنحل، ۱/ ۱۰۸- ۱۰۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 340.</ref>.
#مشبهَه، [[عرش]] را تختی همانند تخت‌های [[دنیایی]] دانسته‌اند که [[خداوند]] بر آن تکیه می‌زند<ref>الملل والنحل، ج۱، ص ۱۰۳ ـ ۱۰۸.</ref>
#برخی [[مسلمانان]]، [[عرش]] را- مطابق با هیئت بطلمیوسی- فلک نهم دانسته‌اند که محیط بر عالم جسمانی است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 340.</ref>.
#برخی [[مسلمانان]]، [[عرش]] را ـ مطابق با هیئت بطلمیوسی ـ فلک نهم دانسته‌اند که محیط بر عالم جسمانی است.
#علمای [[شیعه]] بر آن‌اند که [[عرش]]، جسم نیست؛ بلکه کنایه است از [[سلطنت]] و استیلای [[خداوند متعال]] بر عالم [[خلقت]]<ref>المیزان، ۸/ ۱۷۳- ۱۶۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 340.</ref>.
#علمای [[شیعه]] بر قائل‌اند که [[عرش]]، جسم نیست؛ بلکه کنایه است از [[سلطنت]] و استیلای [[خداوند متعال]] بر عالم [[خلقت]]<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۸، ص۱۶۶ ـ ۱۷۳.</ref>.
*بنابر معنای سوم، [[عرش الهی]] هم مُلک [[خداوند]] را در بر می‌گیرد که مراد از آن تسلط بر جمیع آفریدگان است و هم [[علم الهی]] را می‌پوشاند که مراد از آن، صورت همه حوادث و وقایع به گونه اجمال است<ref>مصنفات شیخ مفید، ۵/ ۱/ ۴۵ و ۴۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 340.</ref>.
 
*[[قرآن]] در چند جا از [[عرش]] یاد کرده است؛ از آن جمله است در آیه‌ای که می‌فرماید: "کسانی [[عرش]] [[پروردگار]] را حمل می‌کنند"<ref>{{متن قرآن| وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ }}؛ سوره الحاقه، آیه ۱۷.</ref>. در جای دیگر تصریح دارد که موجوداتی در پیرامون [[عرش]]، [[پروردگار]] خویش را [[تسبیح]] می‌گویند<ref>{{متن قرآن|وَوُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَا يَفْعَلُونَ }}؛ سوره زمر، آیه ۷۰.</ref>. از این گونه [[آیات]] می‌توان دریافت که [[عرش]]، [[مقام]] رفیعی از [[مقامات]] [[پروردگار]] است که در آن [[تدابیر]] و [[اوامر الهی]] به دست موجوداتی آسمانی تحقق می‌پذیرند<ref>التوحید، ۳۲۱- ۳۱۵.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 340.</ref>.
بنابر معنای سوم، [[عرش الهی]] هم مُلک [[خداوند]] را در بر می‌گیرد که مراد از آن تسلط بر جمیع آفریدگان است و هم [[علم الهی]] را می‌پوشاند که مراد از آن، صورت همه حوادث و وقایع به گونه اجمال است<ref>مصنفات شیخ مفید، ۵/ ۱/ ۴۵ و ۴۶.</ref>.
*"کرسی" معنایی نزدیک به "[[عرش]]" دارد؛ با این تفاوت که آنچه در [[عرش]] به گونه اجمال وجود دارد، در کرسی به گونه تفصیل [[ظهور]] می‌یابد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 340.</ref>.
 
[[قرآن]] در چند جا از [[عرش]] یاد کرده است؛ از آن جمله است در آیه‌ای که می‌فرماید: "کسانی [[عرش]] [[پروردگار]] را حمل می‌کنند"<ref>{{متن قرآن| وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ}}؛ سوره الحاقه، آیه ۱۷.</ref>. در جای دیگر تصریح دارد که موجوداتی در پیرامون [[عرش]]، [[پروردگار]] خویش را [[تسبیح]] می‌گویند<ref>{{متن قرآن|وَوُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَا يَفْعَلُونَ}}؛ سوره زمر، آیه ۷۰.</ref>. از این گونه [[آیات]] می‌توان دریافت که [[عرش]]، [[مقام]] رفیعی از [[مقامات]] [[پروردگار]] است که در آن [[تدابیر]] و [[اوامر الهی]] به دست موجوداتی آسمانی تحقق می‌پذیرند<ref>التوحید، ص۳۱۵ ـ ۳۲۱.</ref>.
 
"کرسی" معنایی نزدیک به "[[عرش]]" دارد؛ با این تفاوت که آنچه در [[عرش]] به گونه اجمال وجود دارد، در کرسی به گونه تفصیل [[ظهور]] می‌یابد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۳۴۰.</ref>.


== پرسش‌های وابسته ==
== پرسش‌های وابسته ==

نسخهٔ ‏۲۴ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۵۷

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم است. "عرش" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل عرش (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

معناشناسی عرش

"عرش" به معنای جایی است که سقف دارد و نیز جایی که سلطان بر آن می‌نشیند[۱]؛ اما در اصطلاح دینی عرصه زمامداری خداوند را گویند.

این اصطلاح کنایه از استیلای خداوند بر مُلک و قیام او به تدبیر امور عالَم است[۲]. عرش و پاره‌ای مفاهیم دیگر ـ همانند کرسی، لوح و قلم ـ مفاهیمی معنوی و مربوط به عالَم غیب‌اند که فهم انسان از راه یافتن به حقیقت آنها ناتوان است[۳]. از این رو، عده‌ای از مسلمانان پرسیدن درباره آنها را جایز ندانسته‌اند. با این حال، برخی مسلمانان از امامان شیعه(ع) پرسش‌هایی کرده‌اند و امامان به قدر توانایی و درک پرسندگان، مفاهیم یاد شده‌ را توضیح و شرح داده‌اند[۴].[۵].

معانی عرش

گروه‌های مسلمان برای عرش معانی متعددی برشمرده‌اند:

  1. مشبهَه، عرش را تختی همانند تخت‌های دنیایی دانسته‌اند که خداوند بر آن تکیه می‌زند[۶]
  2. برخی مسلمانان، عرش را ـ مطابق با هیئت بطلمیوسی ـ فلک نهم دانسته‌اند که محیط بر عالم جسمانی است.
  3. علمای شیعه بر قائل‌اند که عرش، جسم نیست؛ بلکه کنایه است از سلطنت و استیلای خداوند متعال بر عالم خلقت[۷].

بنابر معنای سوم، عرش الهی هم مُلک خداوند را در بر می‌گیرد که مراد از آن تسلط بر جمیع آفریدگان است و هم علم الهی را می‌پوشاند که مراد از آن، صورت همه حوادث و وقایع به گونه اجمال است[۸].

قرآن در چند جا از عرش یاد کرده است؛ از آن جمله است در آیه‌ای که می‌فرماید: "کسانی عرش پروردگار را حمل می‌کنند"[۹]. در جای دیگر تصریح دارد که موجوداتی در پیرامون عرش، پروردگار خویش را تسبیح می‌گویند[۱۰]. از این گونه آیات می‌توان دریافت که عرش، مقام رفیعی از مقامات پروردگار است که در آن تدابیر و اوامر الهی به دست موجوداتی آسمانی تحقق می‌پذیرند[۱۱].

"کرسی" معنایی نزدیک به "عرش" دارد؛ با این تفاوت که آنچه در عرش به گونه اجمال وجود دارد، در کرسی به گونه تفصیل ظهور می‌یابد[۱۲].

پرسش‌های وابسته

منبع‌شناسی جامع عرش

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات، ۳۲۹.
  2. سوره یونس، آیه ۳.
  3. مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن‌، ج۲، ص۶۶ و ۶۷.
  4. ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ۳۸۲ ـ ۳۷۰.
  5. فرهنگ شیعه، ص ۳۳۹-۳۴۰.
  6. الملل والنحل، ج۱، ص ۱۰۳ ـ ۱۰۸.
  7. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۸، ص۱۶۶ ـ ۱۷۳.
  8. مصنفات شیخ مفید، ۵/ ۱/ ۴۵ و ۴۶.
  9. ﴿ وَالْمَلَكُ عَلَى أَرْجَائِهَا وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ؛ سوره الحاقه، آیه ۱۷.
  10. ﴿وَوُفِّيَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ وَهُوَ أَعْلَمُ بِمَا يَفْعَلُونَ؛ سوره زمر، آیه ۷۰.
  11. التوحید، ص۳۱۵ ـ ۳۲۱.
  12. فرهنگ شیعه، ص ۳۴۰.